Η αναψηλάφηση μιας παλιάς ιστορίας που ήρθε στο φως μέσω κάποιων χειρογράφων που ανακάλυψε ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ινδαρές στο πατρικό του σε ένα μπαούλο και ένα σχετικό δημοτικό τραγούδι για τον καταδιωκόμενο έρωτα δυο αλλοθρήσκων, δίνει την αφορμή για ένα αναπάντεχο, στοχαστικό ταξίδι στο παρελθόν μιας ορεινής κοινότητας στην καρδιά της Πελοποννήσου, στο ντοκιμαντέρ «Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η
επανάσταση της Χριστιανής αρχόντισσας Ελένης, που υπερασπίστηκε τον απαγορευμένο έρωτά της για τον Οθωμανό Ελμάζ-αγά, επί Τουρκοκρατίας, λίγο πριν την Επανάσταση του 1821, με την αδιανόητη για την εποχή δήλωσή της “άνδρα χρώσταγα, άνδρα πήρα”, η οποία της κόστισε και την κατάρα της μάνας της, φτάνει ως τις μέρες μας ως πρόδρομος της γυναικείας χειραφέτησης.
Κλειδί της έρευνας αποδεικνύεται το σχετικό δημοτικό τραγούδι, τραγούδι «γάμου» ξεχασμένο στο χωριό όπου συνέβη η ιστορία, ευρέως όμως διαδεδομένο ως τον μακρινό Πόντο. Το περιεχόμενο και ο συμβολισμός του λειτούργησαν επί χρόνια σε περιοχές που ήθελαν να θυμούνται την αναγεννητική δύναμη που κρύβει η συνάντηση αλλότριων κόσμων. Στο χωριό όμως το τραγούδι απωθήθηκε από πολύ νωρίς στη λήθη.
«Πρόκειται για μια άσκηση συμφιλίωσης μ’ ένα τραυματικό παρελθόν, με το δημοτικό τραγούδι που υμνεί τη δύναμη της αγάπης να μας δείχνει τον δρόμο. Γιατί η λήθη δεν είναι ικανή να θεραπεύσει το κακό. Ούτε να φτιάξει γερά γεφύρια», λέει για την ταινία του ο σκηνοθέτης που ήδη κατέγραψε την ιστορία και την έρευνά του στο εξαιρετικό, ομώνυμο του ντοκιμαντέρ, βιβλίο του, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας. «Δεν νομίζω πως οι ιστορίες διδάσκουν. Μάλλον μας δίνουν αφορμές να στοχαστούμε», επισημαίνει. «Η λειτουργία του τραγουδιού που εξυψώνει τον έρωτα πέρα από τις όποιες συμβάσεις, δεν μοιάζει κάπως και σαν θεραπεία του τραύματος;».
Στην ταινία εμφανίζονται κάτοικοι τριών γειτονικών χωριών: Λειβαρτζίου, Ορεινής (Μοστενίτσας) και Τριποτάμων, ενώ άξιοι μουσικοί μας μυούν στις παραλλαγές του τραγουδιού της Ελένης και του Λιμάζη: Ο Γιώργος και η Σταυρούλα Δαλιάνη με το συγκρότημά τους, η Αννέτα Γεωργουλοπούλου, η ζυγιά του Πολύβιου Γκολφίνου, ο Νίκος Σοφός και ο Ζωγράφος Μπεθάνης, ο Γιάννης Παναγιωτόπουλος και η Γωγώ Χρυσανθοπούλου, ο Λειβαρτζινός Βασίλης Ραβαζούλας.
Τον χάρτη της υπόθεσης φωτίζουν η Ελένη Ψυχογιού, λαογράφος, ερευνήτρια του ΚΕΕΛ της Ακαδημίας Αθηνών, ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, ιστορικός, ο Πέτρος Πιζάνιας, ιστορικός, ομοτ. καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ο Στέλιος Μουζάκης, ερευνητής πολιτισμών, ο Ηλίας Τουτούνης, συγγραφέας-ερευνητής, και ο Παναγιώτης Φράγκος, πρόεδρος του Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας.
Μάγισσες, νεράιδες και ξωτικά δίνουν το δικό τους στίγμα. Βοήθησαν γι’ αυτό η Τατιάνα Λοβέρδου, η Κιμώνα Βενιέρη-Βασιλάκη και η εικαστικός Λυδία Βενιέρη.