Αυτή η Παρασκευή είναι η «Παρασκευή της ανταμοιβής» στην Ιαπωνία, μια εκστρατεία που υποστηρίχθηκε αρχικά από την κυβέρνηση προκειμένου να παρακινήσει τις ορδές των μισθωτών υπαλλήλων των μεγάλων ιαπωνικών εταιρειών, που εργάζονται πολλές ώρες επιπλέον του ωραρίου τους, να φεύγουν νωρίτερα από το γραφείο και να πάνε να ξοδέψουν τα χρήματά τους.
Την τελευταία Παρασκευή κάθε μήνα, θα είναι στο εξής δυνατό να φεύγει κανείς από τη δουλειά στις 15:00. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε αποφάσισε να χαρίσει στον εαυτό του έναν απογευματινό διαλογισμό ζεν σε έναν ναό του Τόκιο.
Η Μάκι Σουζούκι, 34 ετών, αφιέρωσε το απόγευμά της στην επίσκεψη ενός μουσείου με συναδέλφους προτού γευματίσει σε ένα “izakaya” (παραδοσιακό εστιατόριο).
«Στην Ιαπωνία, δεν είναι στην κουλτούρα μας να κάνουμε μεγάλες διακοπές», εξομολογείται αυτή η υπάλληλος του ομίλου ποτών Suntory Holdings. «Είναι πολύ δύσκολο, αλλά το να έχεις ελεύθερο ένα απόγευμα είναι δυνατό», είπε αναφερόμενη στις ενοχές που αισθάνονται οι συνάδελφοί της στη δουλειά.
Το πρόγραμμα έχει κατ΄αρχάς στόχο να αναζωογονήσει την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και αναμένεται, κατά δεύτερο λόγο, να συμβάλει στην αλλαγή του τρόπου που εργάζονται οι Γιαπωνέζοι, η αξία των οποίων μετράται ανάλογα με τις ώρες του μόχθου.
Οι επιχειρήσεις άρπαξαν την εμπορική ευκαιρία βάζοντας στις διαφημίσεις τους την επιγραφή «Η Παρασκευή της ανταμοιβής» και οργανώνοντας γεγονότα μάρκετινγκ όπως προσφορές για ταξίδια το Σαββατοκύριακο ή ειδικά μενού στα εστιατόρια. Ένα τρένο, μάλιστα, ναυλώθηκε ειδικά για μια εξόρμηση μερικών ωρών συνοδεία αλκοόλ.
Άλλοι προτείνουν μειώσεις για την εγγραφή σε υπηρεσίες συναντήσεων ή ακόμη για ιατρικές εξετάσεις.
Ωστόσο πολλές είναι οι εταιρίες όπου οι μισθωτοί θα εργαστούν πολλές ώρες αφού πέσει η νύχτα, χωρίς να αλλάξουν καθόλου τις συνήθειές τους. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε από την αλυσίδα καταστημάτων Tsutaya, που δημοσιεύθηκε στον Τύπο, μόνο το 3% των 1.603 υπαλλήλων που ρωτήθηκαν είπαν ότι τους αφορά η επιχείρηση.
«Όταν μίλησα για την Παρασκευή της ανταμοιβής στους φίλους μου, μου είπαν: “μα τι λες;”» επιβεβαιώνει η Νάμι Καβασάκι, 43 ετών, υπάλληλος επίσης στον Suntory.
Η Καβασάκι ενημερώθηκε από την εταιρία της αλλά υποχρεώθηκε να αφαιρέσει ώρες από την κανονική άδειά της για να έχει το δικαίωμα σε ένα παρατεταμένο Σαββατοκύριακο, όπως στην πλειονότητα των επιχειρήσεων. Το ίδιο ισχύει και στις αυτοκινητοβιομηχανίες Toyota και Nissan 500 υπάλληλοι των οποίων δοκίμασαν την εμπειρία.
Άλλοι είχαν καλύτερες διευθετήσεις, όπως οι υπάλληλοι του ομίλου SoftBank που είχαν τη δυνατότητα να φύγουν νωρίτερα χωρίς μείωση της άδειάς τους, σύμφωνα με εκπρόσωπο του γίγαντα των τηλεπικοινωνιών. Και από τον Απρίλιο, θα έχουν ακόμη το δικαίωμα σε ένα πριμ 10.000 γεν τον μήνα (83 ευρώ) για να τα ξοδέψουν αυτή την ημέρα ή μια άλλη.
«Οι Ιάπωνες δυσκολεύονται να πάρουν μια μέρα ρεπό, άρα πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε καθένας να επιτρέπει στον εαυτό του να φεύγει με άδεια», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Μασανάο Ουέντα, αξιωματούχος της ομοσπονδίας εργοδοτών Keidanren, που έχει άλλες βλέψεις πίσω από την ευημερία των μισθωτών.
«Ελπίζουμε να ενισχύσουμε την κατανάλωση βραχυπρόθεσμα αλλάζοντας τον τρόπο ζωής μας, τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε και με τον οποίο σκεπτόμαστε», είπε.
Ένας διπλός σκοπός που προκαλεί σκεπτικισμό στους αναλυτές. «Αυτή η εκστρατεία δεν πρόκειται να αυξήσει ξαφνικά την κατανάλωση ή να σταματήσει τις μακρές ημέρες εργασίας», εκτιμά ο Ναόκο Κούγκα, του ινστιτούτου ερευνών NLI. Θα χρειαστούν περισσότερα για να πειστούν τα ιαπωνικά νοικοκυριά να καταναλώνουν περισσότερο, έπειτα από χρόνια αποπληθωρισμού που τους ενστάλαξαν μια τάση προς τη σύνεση.
Όσον αφορά τον τρόπο εργασίας, είναι ένα τεράστιο έργο που καμία κυβέρνηση μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να μεταρρυθμίσει.
Αν και η νόμιμη διάρκεια εργασίας στην Ιαπωνία είναι 40 ώρες την εβδομάδα, πολλές εταιρίες εκθέτουν τους εργαζόμενούς τους στον κίνδυνο θανάτου από υπερβολική εργασία (karoshi).
Έτσι η διαφημιστική εταιρία Dentsu κατηγορήθηκε το περασμένο έτος για την αυτοκτονία μιας νεαρής νεοπροσληφθείσας, της Ματσούρι Τακαχάσι, η οποία έβαλε τέλος στη ζωή της ανήμερα των Χριστουγέννων του 2015 αφού είχε δουλέψει έως και 130 ώρες επιπλέον τον μήνα.
Η περίπτωσή της, που έλαβε μεγάλη δημοσιότητα, έδωσε νέα πνοή στη δημόσια συζήτηση για το σύστημα αξιολόγησης των υπαλλήλων ανάλογα με την αντοχή τους, ένα μοντέλο που γεννήθηκε αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και σήμερα βρίσκεται στα όριά του.