solar eclipse, art
Οι λάτρεις των ουράνιων φαινομένων θα έχουμε (βάζω και τον εαυτό μου μέσα) αρκετή δουλειά φέτος. Για την ακρίβεια, θα απολαύσουμε υπέροχα αστρονομικά φαινόμενα στον νυχτερινό ουρανό για ένα σωρό λόγους.
Θα τον δούμε να φωτίζεται, θα αντικρίσουμε χορούς πλανητών, εκλείψεις, βροχές μετεωριτών ή ακόμα και το πιο εκθαμβωτικό Βόρειο Σέλας, αν είμαστε τυχεροί και βρεθούμε στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή, μιας και ο ήλιος πλησιάζει περισσότερο στο ηλιακό μέγιστο.
Η Σελήνη θα “ζευγαρώσει” με κοντινούς πλανήτες και αυτός ο αντικριστός χορός θα είναι ορατός με γυμνό μάτι. Και δεν είναι μόνο αυτά. Ίσως κάποιοι κομήτες αφήσουν την ουρά τους εκεί ψηλά.
Πάρτε ημερολόγιο και ξεκινήστε να σημειώνετε τις ημερομηνίες με τα πιο σημαντικά αστρονομικά φαινόμενα του 2024 και (ίσως) να οργανώσετε και κάποια ταξίδια για να κάνετε τους κυνηγούς -όχι της χαμένης άρκτου, αλλά κάπως έτσι τέλος πάντων- αφού κάποια θα είναι περισσότερο ορατά σε άλλες ηπείρους.
Η χρονιά ξεκινά με ένα εντυπωσιακό πάντρεμα δύο φωτεινών γειτονικών κόσμων: του φεγγαριού και του Δία. Ο μεγαλύτερος πλανήτης στο ηλιακό σύστημα θα κυριαρχήσει στον ουρανό το βράδυ της 18ης Ιανουαρίου, στις 22:42 (ΕΕΤ) δίπλα σε ένα λαμπερό μισοφέγγαρο.
Αν χάσετε το ζευγάρωμα του Ιανουαρίου, μην ανησυχείτε, αφού ο Δίας και η σελήνη θα συναντηθούν ξανά στον ουρανό στις 14 Φεβρουαρίου (τι πιο ρομαντικό), 13 Μαρτίου και 10 Απριλίου σε μια σειρά από ενώσεις που ακολουθούν τους μηνιαίους κύκλους της Σελήνης γύρω από τη Γη. Κάθε ζευγάρι θα είναι μοναδικό από μόνο του, με το φεγγάρι να παρουσιάζεται σε διάφορες φάσεις και προσανατολισμούς δίπλα στον γίγαντα του Jovian.
Το κορυφαίο ουράνιο γεγονός της χρονιάς θα είναι μια συναρπαστική ολική έκλειψη Ηλίου που θα σκοτεινιάσει τον ουρανό για εκατομμύρια παρατηρητές σε όλη τη Βόρεια Αμερική καθώς το φεγγάρι θα καλύπτει πλήρως τον ήλιο. Το μονοπάτι της ολότητας, όπου ολόκληρος ο δίσκος του ήλιου εξαφανίζεται από το φεγγάρι, θα είναι ορατό σε τέσσερις πολιτείες του Μεξικού, 15 πολιτείες των ΗΠΑ που εκτείνονται από το Τέξας έως το Μέιν και πέντε επαρχίες του Καναδά στο ανατολικό τμήμα της χώρας.
Η ολότητα θα κοσμήσει τους ουρανούς πολλών μεγάλων πόλεων, συμπεριλαμβανομένων των Mazatlán, Austin, Dallas, Indianapolis, Cleveland, Buffalo και Montreal. Η συνολική φάση της έκλειψης θα περάσει από τις ακτές του Ειρηνικού στο Μεξικό, στη συνέχεια θα προχωρήσει προς τα βορειοανατολικά, φτάνοντας στο Τέξας και τέλος στη Νέα Γη στον Καναδά.
Η διάρκεια του συνόλου ποικίλλει κατά μήκος του μονοπατιού, θα διαρκέσει έως και τέσσερα λεπτά και 28 δευτερόλεπτα κοντά στην πόλη Torreón, στο Μεξικό, ενώ τα περισσότερα μέρη στο κέντρο του μονοπατιού θα βιώσουν τρεισήμισι έως τέσσερα λεπτά σκοταδιού.
Αν αποφασίσετε να κάνετε αυτό το ταξίδι για να δείτε το φαινόμενο, να θυμάστε ότι χρειάζεστε κατάλληλη προστασία στα μάτια και να βρείτε ένα καθαρό σημείο θέασης μέσα στο μονοπάτι της ολότητας. Θα είναι σίγουρα μια αξέχαστη εμπειρία.
Ένας γιγαντιαίος κομήτης, τρεις φορές το μέγεθος του Έβερεστ, ονόματι 12P/Pons-Brooks ξεκινά γρήγορα το δρόμο του προς το εσωτερικό ηλιακό σύστημα. Ο κρυο-ηφαιστειακός κομήτης, που αποτελείται κυρίως από πάγο, σκόνη και αέριο, υπέστη πολλαπλές εκρήξεις το 2023 και έχει εκπλήξει τους αστρονόμους με την ταχεία αύξηση της φωτεινότητάς του.
Τον Μάρτιο, καθώς ο κομήτης θα πλησιάζει πιο κοντά στον ήλιο, αναμένεται να επιταχύνει πραγματικά τον ρυθμό του από την αυξημένη έλξη της βαρύτητας του αστεριού μας. Μέχρι τον Απρίλιο θα μπορεί να γίνει ορατός με γυμνό μάτι ενώ στις 12 Απριλίου, όταν ο κομήτης θα φαίνεται να ταλαντεύεται από τον λαμπρό Δία, θα είναι πολύ πιο εύκολο να εντοπιστεί. Εννέα ημέρες αργότερα, στις 21 Απριλίου, θα φτάσει στο πλησιέστερο σημείο του κοντά στον ήλιο και μπορεί να κορυφωθεί σε φωτεινότητα. Για την ακρίβεια, κοντά στο πέρασμα του περιηλίου, ο κομήτης αναμένεται να λάμψει σε μέγεθος περίπου 4,5 (θα είναι δηλαδή περίπου 400 φορές φωτεινότερος από ότι τον Ιούλιο του 2023).
Κατά τη διάρκεια της ολικής έκλειψης ηλίου της 8ης Απριλίου, θα εμφανιστεί κοντά στην έκλειψη και θα είναι ορατός με κιάλια ή ακόμα και με γυμνό μάτι αν λάμπει πολύ. Πρόκειται για ένα σπάνιο ουράνιο δίδυμο που θα δώσει μία αξέχαστη “παράσταση” στον ουρανό. Η πλησιέστερη προσέγγιση στη Γη θα είναι 42 ημέρες αργότερα, στις 2 Ιουνίου 2024, όταν θα απέχει 1,55 AU (232 εκατομμύρια χιλιόμετρα) από τον πλανήτη μας.
Η βροχή των μετεωριτών Eta Aquarid το 2024 θα είναι άχαστη, καθώς οι συνθήκες του ουρανού υπόσχονται να είναι ιδανικές για την κορύφωσή της. Οι καλύτερες στιγμές αναμένονται στις ΗΠΑ τις πρωινές ώρες της 4ης Μαΐου, την ώρα που θα φθίνει το μισοφέγγαρο, λίγο πριν την αυγή, πράγμα που σημαίνει ότι ο ιδιαίτερα σκοτεινός ουρανός θα επιτρέψει στους αστρολόγους να δουν ακόμη και τα πιο αδύναμα πεφταστέρια.
Η ακτινοβολία της βροχής -από όπου φαίνεται να προέρχονται οι μεμονωμένοι μετεωρίτες- θα είναι κοντά στον νοτιοανατολικό ορίζοντα, στον ομώνυμο αστερισμό της βροχής, τον Υδροχόο. Λόγω αυτής της τοποθεσίας, η εμφάνισή της ευνοεί ελαφρώς τους παρατηρητές στο νότιο ημισφαίριο.
Στην Αθήνα θα είναι ορατή το βράδυ της Κυριακής 5 προς Δευτέρα 6 Μαΐου. Το φαινόμενο θα ξεκινήσει στις 3:00 π.μ. και η κορύφωσή του θα γίνει στις 6 π.μ. που όμως λόγω της τοποθεσίας μας θα είναι πιο αχνό στον ουρανό αφού εδώ θα ξημερώνει.
Η βροχή μετεωριτών Eta Aquariids, καταγράφηκε σε αυτήν την εκπληκτική εικόνα στις 3 Μαΐου 2022 από τον αστροφωτογράφο Petr Horálek © European Southern Observatory (ESO) via Creative Commons
Αν αποφασίσετε να ταξιδέψετε προς Αμερική, θυμηθείτε να επιλέξετε μια τοποθεσία μακριά από φωτορύπανση και δώστε στα μάτια σας τουλάχιστον 20 λεπτά για να προσαρμοστούν. Η εμφάνιση στο νότιο ημισφαίριο θα είναι εντυπωσιακή αφού θα φαίνονται 20 έως 30 πεφταστέρια την ώρα, ενώ στο βόρειο ημισφαίριο θα φαίνονται 10 έως 20 την ώρα, τις πρωινές ώρες της 4ης Μαΐου. Αν και δεν αποτελούν την πιο άφθονη βροχή, οι Υδροχόοι έχουν την ιδιαιτερότητα ότι προέρχονται από το υπολειπόμενο σύννεφο σκόνης που άφησε πίσω του ο κομήτης Halley, ο οποίος πέρασε για τελευταία φορά κοντά από τη Γη το 1986.
Είναι το ετήσιο ραντεβού μας με τα πεφταστέρια. Κάθε μέσα Αυγούστου, η Γη ταξιδεύει ανάμεσα από ένα σύννεφο υπολειμμάτων που διαχέεται από τον κομήτη Swift–Tuttle, δημιουργώντας μια αναταραχή από πεφταστέρια στον ουρανό, καθώς μικροί μετεωρίτες καίγονται στην ατμόσφαιρα. Αυτή είναι η βροχή μετεωριτών των Περσείδων και μπορεί να παράγει έως και 60 πεφταστέρια την ώρα σε ένα τυπικό έτος.
Φέτος στην Ελλάδα η σελήνη εκείνες τις μέρες θα είναι περίπου μισογεμάτη που σημαίνει ότι δεν ευνοεί τη θέασή τους όσο πέρυσι και η κορύφωσή τους πέφτει πρωινές ώρες στην Ελλάδα αλλά θα έχετε την ευκαιρία να πάρετε λίγο μάτι. Πιο συγκεκριμένα, το φαινόμενο θα ξεκινήσει στις 20.00 το βράδυ της Δευτέρας 12 Αυγούστου και θα κορυφωθεί στις 7.00 το πρωί της Τρίτης 13 Αυγούστου στη χώρα μας. Η καλύτερη στιγμή για εμάς για να δούμε τη βροχή είναι γύρω στις 4.00-5.00 τα ξημερώματα της Τρίτης. Ιδανικά σε κάποια ερημική παραλία μήνας που είναι.
Αν εκείνες τις μέρες βρίσκεστε κάπου προς Αμερική, το φεγγάρι εκεί θα δύσει γύρω στα μεσάνυχτα της Δευτέρας 12 Αυγούστου (λίγο πριν την ώρα δηλαδή που θα κορυφώνεται η βροχή) και ο σκοτεινός ουρανός θα είναι ταμάμ. Γενικά φροντίστε να είστε σε μέρος χωρίς φωτορύπανση για να έχετε περισσότερες πιθανότητες να απολαύσετε τα μαγικά πεφταστέρια.
Οι κυνηγοί κομητών παρακολουθούν στενά το ουράνιο σώμα A3 Tsuchinshan-ATLAS, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 2023, το οποίο αναμένεται να αποτελέσει εκπληκτικό θέαμα προς τα τέλη του 2024. Στις αρχές του καλοκαιριού, θα είναι ορατός στον βραδινό ουρανό με τηλεσκόπια. Καθώς πλησιάζει ο Σεπτέμβριος, η τροχιά του κομήτη θα τον φέρει κοντά τόσο στον ήλιο, όσο και στη Γη, για πρώτη φορά μετά από 80.000 χρόνια. Οι αστρονόμοι αναμένουν ότι θα μπορούσε να λαμπρύνει, πιθανώς να γίνει ορατός με κιάλια ή ακόμα και με γυμνό μάτι, χαμηλά στον ανατολικό ουρανό πριν πριν ξεμυτίσει ο ήλιος, στα νότια γεωγραφικά πλάτη.
Ο κομήτης C/2020 F3 Neowise φωτογραφημένος από τη Γερμανία στις 14 Ιουλίου, 2020 © SimgDe – Own work, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
Αν ο κομήτης επιβιώσει από το ταξίδι του γύρω από τον ήλιο, η πρώτη στιγμή που μπορεί να γίνει ορατός με γυμνό μάτι είναι στις 27 Σεπτεμβρίου. Καθώς ανεβαίνει ψηλότερα στον βραδινό ουρανό κάθε βράδυ και πλησιάζει τη γη, ο κομήτης θα γίνεται σταδιακά πιο ορατός, με πιο λαμπερή στιγμή γύρω στις 12 Οκτωβρίου που θα πλησιάσει περισσότερο τη Γη. Η πρόβλεψη της συμπεριφοράς ενός κομήτη είναι μεγάλη πρόκληση, αλλά ήδη ο Tsuchinshan-ATLAS, ακόμα και τώρα που βρίσκεται μακριά, δείχνει σημάδια ότι μάλλον πρόκειται για έναν εντυπωσιακό επισκέπτη.
Οι τελευταίοι τέσσερις μήνες του έτους θα προσφέρουν μια εξαίσια ακολουθία ουράνιων ευθυγραμμίσεων, καθώς το φεγγάρι και ο Κρόνος συγκλίνουν μια φορά τον μήνα, με την πιο έντονη στις 17 Σεπτεμβρίου αλλά δυστυχώς το φαινόμενο αυτό δεν θα είναι ορατό από την Ελλάδα. Το εκπληκτικό θέαμα θα μπορούν να απολαύσουν με γυμνά μάτια όσοι θα βρίσκονται σε όλο το δυτικό κομμάτι των ΗΠΑ, στην Αυστραλία, στον δυτικό Καναδά και το βορειοδυτικό Μεξικό, μεταξύ άλλων.
Οι δύο φωτεινοί κόσμοι θα είναι ορατοί αμέσως μετά τη δύση του ηλίου και το κενό μεταξύ τους θα είναι τέλειο για κιάλια μικρότερης μεγέθυνσης και τα δύο αντικείμενα θα είναι εύκολο να παρατηρηθούν μαζί, αν και δεν θα είναι αρκετά κοντά για να τα δει κανείς μαζί με ένα τηλεσκόπιο. Η χρωματική αντίθεση θα κάνει επίσης το ζευγάρι εντυπωσιακό οπτικά, με την ασημί σεληνιακή λάμψη δίπλα στην ευδιάκριτη κίτρινη απόχρωση του γιγάντιου πλανήτη.
Το φαινόμενο θα επαναληφθεί στις 14 και 15 Οκτωβρίου, 11 Νοεμβρίου και 8 Δεκεμβρίου αλλά στην Ελλάδα θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να γίνει ορατό, για την ακρίβεια την 1η Φεβρουαρίου 2037. Don’t kill the messenger παιδιά, ό,τι ξέρω το μεταφέρω.
Όσοι τυχεροί βρίσκονται στο δυτικό ημισφαίριο θα απολαύσουν τη δεύτερη ηλιακή έκλειψη του 2024. Η διαδρομή του δακτυλίου της φωτιάς, ή της δακτυλιοειδούς έκλειψης, διασχίζει ως επί το πλείστον τον Ειρηνικό Ωκεανό, περιορίζοντας την ορατότητα από την ξηρά σε μερικές τοποθεσίες. Η πρώτη παρατήρηση από τη γη θα γίνει στο Νησί του Πάσχα στις 2:07 μ.μ. τοπική ώρα. Οι κάτοικοι εκεί θα γίνουν μάρτυρες μιας εντυπωσιακής δακτυλιότητας 6 λεπτών και 23 δευτερολέπτων -το μέγιστο μέρος της έκλειψης όπου το φεγγάρι βρίσκεται μπροστά από τον ηλιακό δίσκο, αφήνοντας έναν δακτύλιο ηλιακού φωτός γύρω από την άκρη του. Αυτό το φαινόμενο συμβαίνει όταν το φεγγάρι είναι πιο μακριά από τη Γη από ό,τι κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης ηλίου, και επομένως εμφανίζεται μικρότερο στον ουρανό.
Στη συνέχεια, η έκλειψη θα γίνει ορατή σε περιοχές της νότιας Χιλής και θα μετακινηθεί γρήγορα πάνω από τα βουνά των Άνδεων στην Αργεντινή. Εν τω μεταξύ, μια μερική έκλειψη του ήλιου θα είναι ορατή για εκατομμύρια παρατηρητές στο μεγαλύτερο κομμάτι του νότιου μέρους της Νότιας Αμερικής.
Οι Πλειάδες γύρω στα μεσάνυχτα ώρα Ελλάδας, στις 17 Νοεμβρίου, θα φτάσουν στο υψηλότερο σημείο τους στον ουρανό και θα χαθούν στο λυκόφως της αυγής γύρω στις 06:23 πάνω από τον δυτικό ορίζοντα.
Τα επόμενα βράδια το φαινόμενο θα κορυφώνεται 4 λεπτά νωρίτερα κάθε μέρα. Το σύμπλεγμα των Πλειάδων θα είναι ορατό με γυμνό μάτι, αλλά καλύτερα να το δείτε μέσα από ένα ζευγάρι κιάλια.
Με πληροφορίες από το Night-sky.org, το timeanddate.com και το National Geographic