Κατεβαίνοντας το δρόμο για Βλυχάδα υψώνεται σαν να δείχνει τον ουρανό. Πρόκειται για το φουγάρο του παλιού εργοστασίου ντομάτας του Δ. Νομικού. Σήμερα το υπέροχο αυτό κτήριο έχει μετατραπεί σε σύγχρονο Βιομηχανικό Μουσείο, αφιερωμένο στην καταγραφή της ιστορίας του ιδιαίτερου και διάσημου σαντορινιού κηπευτικού. Εντός του εναλλάξ οι γλυκύτατες Γλυκερία και Πωλίνα αναλαμβάνουν το ρόλο του ξεναγού στην παραγωγή και στην επεξεργασία της ντομάτας, όπως αυτή εξελίχθηκε από το 1945 έως και το 1981. Μια εκπληκτική διήγηση γύρω από το πρόσφατο παρελθόν των κατοίκων του νησιού, που όταν τελειώνει αφήνει το μυαλό γεμάτο χρώματα καλοκαιριού και την καρδιά με αυτή την αίσθηση της νοσταλγίας για ό,τι δεν υπάρχει πια αυτούσιο, αλλά αγαπήθηκε πολύ.
Απέναντι από το Μουσείο, σε αυτό τον ίδιο χώρο, στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης (SAF) με τις πέτρινες αποθήκες και το μεγάλο προαύλιο να αστράφτουν στον ήλιο τα μεσημέρια, η αεικίνητη Μαρία Βασαριώτου φέτος επιμελήθηκε με πραγματική έμπνευση την έκθεση Removement. Τα έργα των εικαστικών που επέλεξε εναρμονίζονται πλήρως με το περιεχόμενο του τίτλου, καθώς απεικονίζουν τις έννοιες της εξέλιξης και της διαδρομής, αλλά και του χρόνου και της αιτίας. Κι όλα τα παραπάνω μπλέκονται μαγικά με τον ίδιο τον τόπο. Διότι όπως και η ίδια άλλωστε δήλωσε, τόσο στη συνέντευξη τύπου που προηγήθηκε όσο και στην επίσημη πρώτη της έκθεσης, η Σαντορίνη αποτελεί τη «τη συμβολική αφετηρία για το Removement, καθώς γεννά συνθήκες ταυτόσημες με την αέναη κίνηση και μεταβολή».
Το βράδυ των εγκαινίων πλήθος κόσμου βρέθηκε κοντά της προκειμένου να διαπιστώσει του λόγου το αληθές. Στις αποθήκες του SAF τους περίμεναν τα δυναμικά ενεργά έργα του διεθνούς φήμης εικαστικού Zilvinas Kempinas, η ατομική έκθεση με τίτλο STILL του καταξιωμένου Γιώργου Μαραζιώτη, η ατμοσφαιρική in situ φωτιστική εγκατάσταση με τίτλο «Time Slots», καθώς και το video-art «Removement» της γήινης και συνάμα αέρινης Στέλλας Μπολωνάκη, η εκπληκτική εγκατάσταση «De-touch» – ένα πλήθος αιωρούμενων έργων σε προοδευτικό και ασύμμετρο σχηματισμό της Γεωργίας Δαμιανού, της Όλγας Μπογδάνου και 29 εικαστικών του Τμήματος Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών της Φλώρινας, και τέλος η σχεδόν αρχέγονη σε φόρμα installation εξωτερικού χώρου Untitled, της Άννας Μαρίας Σαμαρά (επίσης από το ίδιο Τμήμα).
Με ένα ποτήρι εκλεκτό σαντορινιό κρασί στο χέρι οι καλεσμένοι περιπλανιόντουσαν στα όνειρα του Zilvinas Kempinas (ο οποίος δε σταμάτησε να απαθανατίζει τον κόσμο με τη φωτογραφική του μηχανή). Θαύμασαν την ευρηματικότητά του και εγκωμίασαν τον τρόπο που χρησιμοποίησε τους ανεμιστήρες, την μαγνητική ταινία και το φως, δημιουργώντας μινιμαλιστικές, μα εύγλωττες εγκαταστάσεις, με στόχο την ακύρωση της βαρύτητας και την εξύμνηση της αρχιτεκτονικής.
Θετικά σχολιάστηκε και η επιβλητική εικαστική παρέμβαση του Γιώργου Μαραζιώτη. Ο καλλιτέχνης, στο χώρο που του αναλογούσε, άπλωσε επιτοίχιες μεταξοτυπίες, γλυπτικά έργα, αλλά και συνθέσεις από φυσικά υλικά. Μέσα από τη χρήση συγκεκριμένου φωτισμού, προσπάθησε να προβληματίσει στις βασικές – και τελικά όχι τόσο αυτονόητες – αντιθετικές έννοιες της ελευθερίας και του εγκλωβισμού. Της παύσης και της κίνησης. Στοίχημα που τελικά το κέρδισε.
Ανάμεσα στο art shop και στην έκθεση του Zilvinas Kempinas, στημένοι μεγάλοι ντενεκέδες (από αυτούς που παλιά προορίζονταν να «στεγάσουν» ντοματοχυμούς) είχαν στηθεί στη σειρά σαν καθίσματα για τους επισκέπτες που ήθελαν να απολαύσουν την προβολή του video-art «Removement» της Στέλλας Μπολωνάκη. Και δεν ήταν και λίγοι αυτοί που το παρακολούθησαν, διαπιστώνοντας το πόσο επιτυχημένα αιχμαλώτισε το πνεύμα της ομώνυμης έκθεσης. Πάνω από το προαύλιο, γύρω από τα άγρια βράχια, αλλά και σε όλο το εξωτερικό περιβάλλον του Εργοστασίου Τεχνών Σαντορίνης δέσποζε η δεύτερη συμμετοχή της εικαστικού, η φωτιστική εγκατάσταση «Time Slots», πλήρως ενταγμένη στο φυσικό περιβάλλoν, καθοριστική για την ιστορική αναβίωση του χώρου και ταυτόχρονα απόκοσμη και μυστηριακή. Στα βράχια επίσης και η ενδιαφέρουσα άποψη της Άννας Μαρίας Σαμαρά σχετικά με το κατά πόσο μπορεί η τεχνητή φόρμα μπορεί να μιμηθεί αυτή της φύσης, που γεννήθηκε από το ηφαίστειο και «κατοικεί» στον τόπο χιλιάδες χρόνια τώρα.
Ανάμεσα στους καλεσμένους που θαύμαζαν όλα τα παραπάνω, τα κορίτσια του Τμήματος Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών της Φλώρινας πηγαινοέρχονταν χαρούμενα. Εμφανώς ενθουσιασμένα από τη συμμετοχή τους και την αποδοχή του κόσμου, εξηγούσαν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί κανείς να επέμβει στο εύπλαστο χαρτί και να αποτυπώσει την ανθρώπινη παρουσία. Οι επεξηγήσεις τους έδωσαν ένα ιδιαίτερο τόνο στο έργο τους που έμοιαζε να κυλά, να κολυμπά και να ίπταται την ίδια στιγμή.
Τη βραδιά συντόνισε μαγικά στα decks ο Chris Kontos, ενώ εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι οι επισκέπτες επανέρχονταν στους χώρους που ήδη είχαν ήδη δει, θέλοντας πιθανόν να ξαναδούν κάποια λεπτομέρεια, σαν να ήταν βαθύτατα επηρεασμένοι από την αέναη κίνηση που φωλιάζει βαθιά στην ψυχή του Removement. Κι αυτό το γεγονός αποτελεί το αναμφισβήτητο σημάδι της επιτυχίας της έκθεσης.
Μιας επιτυχίας που δε θα ήταν δυνατή αν πίσω από όλο αυτό το τόλμημα δεν υπήρχε η ζέση και ο δυναμισμός της Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του SAF, Βάνης Βαλλιάνου – Νομικού η οποία, εμφανώς (και δικαίως) συγκινημένη από την ανταπόκριση του κόσμου, «έκοψε την κορδέλα» του φετινού φεστιβάλ και μίλησε με ενθουσιασμό τόσο για το Removement όσο και για τις υπόλοιπες εκδηλώσεις που θα ακολουθήσουν.
Κάτω από το μοναδικά φωτισμένο φουγάρο – τοπόσημο (το οποίο «κάπνιζε» όπως τον παλιό καλό καιρό και αναδείχτηκε σε σύμβολο της βραδιάς), όταν οι καλεσμένοι για τα εγκαίνια έφυγαν, συγκεντρώθηκαν ξανά οι συντελεστές του μικρού θαύματος. Κουρασμένοι, μα χαμογελαστοί. Χορτάτοι από ευχές και χαρά. Ανακουφισμένοι που όλα πήγαν καλά. Επαναλαμβάνοντας υποσυνείδητα το σκηνικό της προηγούμενης βραδιάς, όταν όλοι μαζί, σαν μια μεγάλη αγκαλιά, ξενύχτησαν επιβλέποντας έως και την τελευταία λεπτομέρεια. Είναι, μάλιστα, αυτό τους το «δέσιμο» και αυτή η αγάπη για ότι κάνουν (σε συνδυασμό με την ενέργεια του χώρου και του νησιού) τα στοιχεία τα οποία θα μεταβάλουν, θα αναδιαμορφώσουν το φεστιβάλ στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης (SAF) από μικρό, σε μεγάλο. Ναι, σίγουρα. Έχουν την ορμή. Να μετακυλίσουν, να αλλάξουν τις συνθήκες προς όφελος της Τέχνης. Όπως ακριβώς υπενθυμίζει και η έκθεση Removement, που άνοιξε το φετινό πρόγραμμα.