Τα βασικά χρώματα τα ξέρουμε όλοι, ήδη από το νηπιαγωγείο. Τι συμβαίνει, ωστόσο, όταν πρέπει να περιγράψουμε λεπτές αποχρώσεις διάφορων χρωμάτων; Εκεί αρχίζουμε να δυσκολευόμαστε.
Καμία, ωστόσο, ανησυχία, καθώς η συγγραφέας και εικονογράφος παιδικών βιβλίων, Ίνγκριντ Σάντμπεργκ, αποφάσισε να λύσει το πρόβλημα φτιάχνοντας ένα «λεξικό συνωνύμων» για τα χρώματα. Η ιδέα προήλθε από την επιμέλεια ενός μυθιστορήματος φαντασίας με μεγάλο καλλιτεχνικό βάθος. Το αποτέλεσμα ήταν οι απλές λέξεις για τα χρώματα να μην αποδίδουν το βαθύτερο νόημα των εννοιών. «Έβρισκα τις λέξεις όπως μπλε και κόκκινο να επαναλαμβάνονται και να μην διαμορφώνουν τη φαντασία που εγώ ήθελα», αναφέρει η Σάντμπεργκ.
»Τότε αποφάσισα να συγκεντρώσω λέξεις που θα απέδιδαν νοηματικά διαφορετικά χρώματα και αποχρώσεις, ώστε να τις χρησιμοποιώ στη δουλειά μου. Συγκέντρωσα λέξεις από οποιαδήποτε πηγή έπεφτε στα χέρια μου: καταλόγους, λογοτεχνικά κείμενα, ιστορίες τέχνης. Γρήγορα κατάφερα να επεκτείνω το λεξιλόγιό μου και να βρίσκω για κάθε περιγραφή, όπως εκείνη του μωβ, μία σειρά από πιο έννοιες που προκαλούσαν εντονότερη αίσθηση και φαντασία».
Μήπως λοιπόν θέλεις να είσαι πιο ποιητικός όταν περιγράφεις τον κρόκο του αυγού που έχεις μόλις τηγανίσει για να φας πρωινό; Μπορείς να τον περιγράψεις ως «ταραξάκο», «βομβίνο», ή «ήλιο της Τοσκάνης».
Η Ίνγκριντ Σάντμπεργκ
«Άρχισα να ερωτεύομαι λέξεις που θα μπορούσαν να παίξουν ένα διπλό ρόλο στο κείμενο», λέει η Σάντμπεργκ, έννοιες που σου δίνουν τη δυνατότητα να προσδώσεις τα χρώματα ένα μεταφορικό νόημα, προσφέροντας στον αναγνώστη περισσότερες πληροφορίες πέρα την απόχρωση ενός χρώματος».
Παρά τη σημασία των χρωμάτων και των αποχρώσεών τους στη λογοτεχνική παραγωγή, οι συγγραφείς των πρώτων σημαντικών κειμένων στην ιστορία του γραπτού λόγου δεν έδιναν μεγάλη σημασία στα χρώματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Όμηρος. Όταν ο μετέπειτα Φιλελεύθερος Πρωθυπουργός της Αγγλίας, Γουίλιαμ Γκλάντστοουν, ήταν ακόμη βουλευτής, αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για τον Όμηρο. Ο Άγγλος μελετητής παρατήρησε πως στην Οδύσσεια ο Όμηρος δεν έκανε σχεδόν καμία αναφορά στο μπλε και το πράσινο χρώμα, πράγμα παράξενο αν αναλογιστεί κανείς ότι το έπος εκτυλίσσεται ουσιαστικά μεταξύ του μπλε ουρανού και της μπλε θάλασσας.
Λέξεις με τις οποίες μπορείς να πειργράψεις αποχρώσεις του κόκκινου.
Το παραπάνω προκάλεσε στον Γκλάντστοουν μεγάλη εντύπωση και έτσι αποφάσισε να μετρήσει τις αναφορές που κάνει ο Όμηρος στα χρώματα. Τότε ανακάλυψε ότι, αν και το μαύρο και το άσπρο αναφέρονταν συχνά στο κείμενο, το κόκκινο αναφερόταν 15 φορές, ενώ το μπλε καμία. Η προσπάθεια του Γκλάντστοουν έκανε τον Γερμανό φιλόσοφο Λάζαρους Γκάιγκερ να κάνει το ίδιο σε άλλες παραδόσεις αρχαίας λογοτεχνίας, όπως εκείνη της Ινδίας και της Ισλανδίας. Και εκείνος ανακάλυψε ότι η αναφορά στο μπλε ήταν εξαιρετικά σπάνια, οδηγώντας τον στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη αντίληψη των χρωμάτων έχει βελτιωθεί σημαντικά τις τελευταίες χιλιετίες.
Το αποτέλεσμα αυτής της προόδου αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι σήμερα έχουμε αμέτρητες ποικιλίες χρωμάτων, όπως δείχνει το νέο λεξικό συνωνύμων της Σάντμπεργκ. Το ίδιο δείχνει και η ανταπόκριση του κόσμου προς το νέο λεξικό: «Έλαβα ευχαριστήρια μηνύματα από συγγραφείς, καλλιτέχνες, δασκάλους και σχεδιαστές που βρήκαν το λεξικό ιδιαίτερα βοηθητικό στις εργασίες τους. Μέχρι και ένας αστροναύτης με πήρε τηλέφωνο και μου είπε πόσο πολύ τον βοήθησε για να περιγράφει διαφορετικές αποχρώσεις του φωτός».
Λέξεις συνώνυμες του καφέ.
Στη Σάντμπεργκ αρέσει να επαναλαμβάνει πως δεν πρόκειται για ένα απλό λεξικό χρωμάτων. «Είναι ένα λεξικό συνωνύμων, που σημαίνει ότι σε βοηθά να βρεις συνώνυμα των χρωμάτων που θα σου επιτρέψουν να περιγράψεις εναργέστερα μία απόχρωση ή ένα αντικείμενο».
Είναι, πράγματι, τόσο σημαντικά τα χρώματα στις περιγραφές και την καθημερινή ζωή; Επικαλούμενη τα λόγια του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Pittsburgh, Ματσβίτα Κιριμούτα, η Σάντμεργκ αναφέρει ότι «τα χρώματα τριγυρίζουν μεταξύ του υποκειμενικού κόσμους της αίσθησης και του αντικειμενικού κόσμου της πραγματικότητας». Λειτουργούν, δηλαδή, ως ένας δίαυλος στην προσπάθεια του ανθρώπου να σμίξει στις περιγραφές του το πραγματικό με τη φαντασία.