Ένας ντόπιος είπε ότι «αν δεν έχεις ανέβει εκεί, μην πεις ότι πήγες φέτος στην Ανάφη». Αυτό συζητάνε στα τραπέζια της Παπαδιάς όταν μαζεύεται ο κόσμος που κατασκηνώνει ελεύθερα στην παραλία του Ρούκουνα, σίγουρα θα το ακούσετε αν συναντήσετε νωρίς το πρωί κάποια παρέα στη χώρα που, πεινασμένη από την κατάβαση, απολαμβάνει το πρωινό της σε κάποιο μπαλκόνι του νησιού ή έξω από τον φούρνο της πλατείας.
Ο μονόλιθος της Ανάφης είναι ορατός από όπου και αν σταθείτε στο νησί. Ο ασβεστολιθικός βράχος βρίσκεται στην νοτιοανατολική πλευρά του και συνδέεται με το υπόλοιπο νησί μέσω ενός μικρού ισθμού. Είναι ο δεύτερος ψηλότερος μονόλιθος της Ευρώπης μετά από αυτόν του Γιβραλτάρ και λέγεται όρος Κάλαμος. Στην κορυφή του όρους, σε ύψος 460 μέτρων βρίσκεται η μονή της Παναγίας Καλαμιώτισσας, που χτίσθηκε το 1715 δίπλα στα ερείπια ενός εγκαταλελειμμένου οχυρού. Εκεί, στις 7 Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται η μεγαλύτερη γιορτή του νησιού, όταν μεταφέρεται η εικόνα της Παναγίας στην παλαιά μονή για να ακολουθήσει τελετή μέχρι το πρωί της 8ης Σεπτεμβρίου.
Στις αρχές του 18ου αιώνα, ο Γάλλος περιηγητής και βοτανολόγος Joseph Pitton de Tournefort, έπειτα από ένα ταξίδι του στα νησιά του Αιγαίου, έγραψε για το όρος πως είναι «ένας από τους τρομακτικότερους βράχους του κόσμου». Σήμερα περιλαμβάνεται σαν χερσόνησος στο πανευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, αφού φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και παρουσιάζει γεωμορφολογικά στοιχεία όπως ένα σπήλαιο (προσεγγίζεται μόνο από ένα μονοπάτι) με στόμιό του ξεπερνά σε ύψος τα 10 μέτρα, φυσικές γούρνες και σταλακτίτες υπό διαμόρφωση.
Κατά τις τοπικές λαϊκές δοξασίες, καθώς πλησιάζετε τον μονόλιθο θα νιώσετε κάτι να σας βαραίνει. Είτε το νιώσετε είτε όχι, φροντίστε να κουβαλήσετε έτσι κι αλλιώς το βάρος δύο μεγάλων μπουκαλιών με νερό που θα σας συμβουλεύσουν να έχετε μαζί σας, αφού η διαδρομή με σταθερό περπάτημα και μερικά διαλείμματα διαρκεί πάνω από μία ώρα.
Όσοι θέλουν να απολαύσουν την πιο εντυπωσιακή θέα της Ανάφης συνηθίζουν να ξεκινούν την ανάβαση απόγευμα, γύρω στις 6 μ.μ., προκειμένου να προλάβουν τη δύση του ηλίου. Έπειτα διανυκτερεύουν πάνω στο όρος, στον περίβολο της μονής, προκειμένου να ξυπνήσουν και να δουν και την ανατολή.
Αν θέλετε να ζήσετε και εσείς αυτή την εμπειρία αλλά δεν είσαστε δεινοί αναρριχητές (και δεν χρειάζεται), καλό είναι να γνωρίζετε πως ανεβαίνοντας το όρος Κάλαμος ίσως νιώσετε πως δεν φτάνετε ποτέ στον στόχο σας αφού όσο κι αν πλησιάζετε προς την κορυφή το μοναστήρι της Παναγίας της Καλαμιώτισσας δε θα φαίνεται, παρά θα εμφανιστεί ξαφνικά μπροστά σας μόλις φτάσετε στον προορισμό σας.
Πριν ανεβείτε καλό θα ήταν να κοιτάξετε τον καιρό. Αν θέλετε να βρεθείτε στην κορυφή με τα μελτέμια του Αυγούστου, ο βορειοδυτικός άνεμος θα σας κάνει να νιώθετε πως κάτι σας σπρώχνει προς τον βράχο και όχι προς το κενό. Αν θέλετε να δοκιμάσετε επιτόπου τις αντοχές σας, στην αρχή του μονοπατιού για το όρος που ξεκινάει μετά το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής υπάρχει ένα σημείο που βλέπει στη θάλασσα. Πλησιάστε προσεκτικά προς το χείλος του προκειμένου να πάρετε μια γεύση για τη δύναμη του αέρα που θα συναντήσετε καθώς θα ανεβαίνετε.
Ίσως σας πουν πως το μονοπάτι είναι δύσβατο, όμως, σε σημεία που θα νιώσετε ότι σας καταβάλει μια κάποια ακροφοβία υπάρχουν κάγκελα που σας κρατούν ασφαλείς. Είναι αυτονόητο πως θα κάνετε τη διαδρομή με αθλητικό ή έστω κλειστό παπούτσι, δεν πρόκειται για ένα μονοπάτι με χώμα αλλά με πέτρες που μπορεί να τραυματίσουν τα δάχτυλά σας. Επίσης, η ανάβαση στο όρος θα είναι πιο εύκολη αν σε μια τσάντα πλάτης έχετε μαζί σας μια αλλαξιά ρούχα αφού θα έχετε ιδρώσει ολόκληροι όταν φτάσετε στην κορυφή. Επίσης, μια ζακέτα, ένας υπνόσακος και κάτι φαγώσιμο θα σας βοηθήσουν να περάσετε το βράδυ και να κοιμηθείτε στο υψόμετρο.
Αν αναρωτιέστε τι θα κάνετε μόνοι σας εκεί πάνω όταν ο ήλιος πέσει, η απάντηση είναι πως τους καλοκαιρινούς μήνες που το νησί έχει ζωή θα βρείτε κι άλλο κόσμο, ίσως μάλιστα να είναι πολύς αν ανεβείτε Αύγουστο. Σε περίπτωση που δεν έχει μποφόρ και υγρασία τότε σίγουρα δεν θα νιώσετε μόνοι κάτω από τα αστέρια.
Κι όπως μου έγραψαν σε ένα κατατοπιστικό email με tips για το νησί, «θα στο πούνε όλοι αλλά ΚΑΝ’ ΤΟ. Ανέβα και διανυκτέρευσε στο πάνω Μοναστήρι. Είναι εμπειρία ζωής, αλήθεια».