«Ο Νίκος Λείπει». Όχι Πάντα σε Ταξίδι για Δουλειές.

Ακόμα κι αν δεν είχε προ πολλού καταρριφθεί το αρχαϊκό κλισέ που ήθελε τους αθλητικούς συντάκτες τελευταίους τροχούς της αμάξης του Τύπου, ο Νίκος Παπαδογιάννης θα ήταν, έτσι κι αλλιώς, μια ιδιαίτερη περίπτωση. Ανήκει σε μια γενιά που ξεκίνησε από το αθλητικό ρεπορτάζ ή το υπηρέτησε δια βίου κι έβγαλε μερικούς από τους καλύτερους επαγγελματίες της έκρηξης που συνέβη στα ελληνικά μίντια από τα μέσα των 80s και μετά. Αναδείχθηκε σε έναν από τους πληρέστερους κι «ελληνικά» φλεγματικούς σπορκάστερ, είτε μεταδίδει μπάσκετ όλων των «βαλαντιων (αξέχαστες οι μεταμεσονύκτιες NBA μεταδόσεις του παρέα με τον Δημήτρη Καρύδα) είτε μεσημεριανά ματς της αγαπημένης του Τότεναμ στην Πρέμιερ Λιγκ.

Τα γραπτά του, όμως, σε Ελευθεροτυπία και Τρίποντο αλλά και πλήθος άλλων εφημερίδων, περιοδικών και ιστοσελίδων (τώρα στο Gazzetta και το Documento) ήταν αληθινά ξεχωριστά. Τόσο ευρηματικά ώστε να περιγράφει κάποτε ένα διπλό του Ολυμπιακού στα Πυρηναία επί της Ορτέζ σαν παρτίδα σκάκι σε 50+ κινήσεις, γεμάτα αναφορές στην ποπ κουλτούρα (μια άλλη φορά είχε «γράψει» ένα ντέρμπι Παναθηναϊκού-Ολυμπιακού προσαρμόζοντας τους πρωταγωνιστές του σε εκείνους του Δράκουλα του Κόπολα και των Ασυγχώρητων του Κλιντ Ίστγουντ που είχαν ανοίξει εκείνη την εβδομάδα στις αίθουσες), τόσο προοδευτικά -πολιτικά και κοινωνικά- ώστε να τον ξεχωρίζουν από τον, συχνά δύσοσμο, πολτό του αθλητικού τύπου. Και συνήθως αιρετικά: η επαναλαμβανόμενη, ας πούμε, κριτική του στον Δημήτρη Διαμαντίδη για την πρόωρη απόσυρσή του από την Εθνική (αλλά και σε άλλους παίκτες που αρνήθηκαν το «εθνικό» προσκλητήριο) εμφανίζεται ακόμα στα σημειώματά του προκαλώντας αντιδράσεις και συζήτηση. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Σύνηθες βέβαια αυτό για τους πολυγραφότατους και συνεπείς columnists. Οι εμμονές. Ο Νίκος Παπαδογιάννης έχει αρκετές: το «εθνικό μπασκετικό καθήκον», οι παθογένειες του νεοελληνικού πολιτισμού της καθημερινότητας, η «κόντρα» με το ποδόσφαιρο, ο Μπρους Σπρίνγκστην, τα ταξίδια. Πολλές φορές τα κείμενά του έχουν αποτελέσει πρώτης τάξεως ταξιδιωτικούς οδηγούς για διάφορα μέρη στον κόσμο, ακόμα κι αν το αντικείμενό τους ήταν ένας αγώνας που θα ξεχνιόταν γρήγορα.

Πολύ φυσιολογικά, λοιπόν, η μάλλον αργοπορημένη πρώτη συγγραφική του απόπειρα είναι το ταξιδιωτικό memoir Ο Νίκος Λείπει που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Key Books. 73 σύντομες ιστορίες, σαν μεγάλες στήλες του, από ταξίδια που έχουν γίνει στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα με αφορμή την κάλυψη αθλητικών γεγονότων ή αναμετρήσεων (από Ολυμπιάδες σε Πανεπιστημιάδες, κι από Φάιναλ Φορ σε τελικούς NBA) η την προσωπική αναψυχή. «Άλλοι μετράνε προβατάκια για να κοιμηθούν, εγώ χώρες. Λίγο πριν με πάρει ο ύπνος, τις προάλλες, είχα φτάσει στο 60, με πιο πρόσφατη το Ομάν. Οι πόλεις είναι φυσικά αμέτρητες, και με πολλαπλές επισκέψεις, π.χ. γνωρίζω το Λονδίνο καλύτερα από ό,τι την Αθήνα. Από τις ηπείρους, αν εξαιρέσεις τους δύο πόλους, μου έχει ξεφύγει ασυγχώρητα η Νότια Αμερική (επειδή έχασα το Μουντομπάσκετ του 1990 κι από τότε με καταράστηκε) και η μαύρη-μαύρη Αφρική. Νομίζω ότι η καλύτερη μονάδα μέτρησης, για να παραβγαίνουν μεταξύ τους οι ταξιδιώτες, είναι να διπλώνεις με οποιονδήποτε τρόπο τον παγκόσμιο χάρτη, οριζοντίως, καθέτως ή διαγωνίως, και να πέφτει κάθε πινέζα πάνω σε κάποια άλλη πινέζα. Να μην υπάρχουν δηλαδή εκτεταμένα κενά. Ή μπορούμε να παραβγούμε, ποιος θα κοιμηθεί πιο γρήγορα μετρώντας ταξιδιωτικά προβατάκια!», κάνει ο ίδιος εναν μικρό απολογισμό του ταξιδιωτικού βιογραφικού του.

Η επαγγελματική κατεύθυνση φυσικά έπαιξε το ρόλο της. Ακόμα και σήμερα, επόχη καχεκτικών αγελάδων και παρατεταμένης κρίσης στον Τύπο, ένας καλός λόγος για να γίνεις δημοσιογράφος (πόσω μάλλον αθλητικογράφος) είναι ότι -λίγο καλά να κάνεις τη δουλειά σου- θα ταξιδέψεις. Άραγε, ο Νίκος Παπαδογιάννης έγινε σεσημασμένος traveller επειδή διάλεξε τη δημοσιογραφία (ή διάλεξε τη δημοσιογραφία με στόχο να ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο); Οι πρώτες ιστορίες του βιβλίου είναι διαφωτιστικές. «Είχα ήδη επιχειρήσει το πρώτο ταξίδι στο εξωτερικό πριν αποκτήσω δημοσιογραφική ταυτότητα. Οπότε, προϋπήρχε η σπίθα. Αλλά δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο εργασιακό μπόνους, από τα ταξίδια με όλα τα έξοδα πληρωμένα. Εάν κάποιος φανταστικός εργοδότης μου προσφέρει δωρεάν αεροπορικά εισιτήρια αντί μισθού, οπωσδήποτε θα το συζητήσω, με θετική διάθεση και καλό σκοπό. Κάνουμε και καλές τιμές».

Βρέθηκε να περιμένει τις αποσκευές του μαζί με τον Μάτζικ Τζόνσον, ταξίδεψε στο ματωμένο Μπέλφαστ των σφαλιστών παραθύρων με την Εθνική Ομάδα Ποδοσφαίρου, ήταν αυτόπτης μάρτυρας εκείνη τη βραδιά που ο Ντιέγκο Μαραντονα πιάστηκε ντοπέ στο Μουντιάλ του 1994 και, την ίδια χρονιά, προσπαθούσε να μεταδώσει τους τελικούς Knicks-Rockets με δεκάδες επισκέπτες του Madison Square Garden γαντζωμένους στο δημοσιογραφικό του μόνιτορ για να παρακολουθήσουν μαζί του την καταδίωξη του Ο.Τζ. Σίμπσον απο τις καλιφορνέζικες αρχές. Ήταν παρών σε όλες τις μεγάλες στιγμές του ελληνικού μπάσκετ (για την ακρίβεια το 1987, έκατσε -νεανίας ων- «βάρδια» στα γραφεία της Απογευματινής για να καλύψει τις πρώτες αντιδράσεις μετά τον Τελικό). Αλλά, παράλληλα, το ταξιδιωτικό σαράκι τον έφερε στην υπόσκαφη πόλη του Σάσσι στον ιταλικό Νότο, στους πρόποδες των Ιμαλαϊων, σε ειδυλλιακά σαλέ των ιταλοελβετικών Άλπεων κι επίνδυνα, για να μην τον ζηλέψεις θανάσιμα, πολλές φορές στην Καραϊβική. 

Ξεκίνησε να ταξιδεύει σε μια πολύ μακρινή εποχή, όταν το Ίντερνετ ήταν φαντασίωση και το Ίνσταγκραμ απιθανότητα. Έχοντας πια εικόνα και πληροφορία για οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο, καμιά φορά δεν είναι σαν να το έχουμε επισκεφθεί πριν καν προσγειωθουμε; «Ισχύει αυτό. Όποια φωτογραφία κι αν ανεβάσω στο Ίνσταγκραμ από τα ταξίδια μου, ο επισκέπτης την έχει ήδη δει ξανά και ξανά, σε ψηφιακή μορφή. Και μάλιστα καλύτερη, δίχως τη φάτσα μου μέσα! Από την άλλη, η τεχνολογία βοηθάει ώστε να αξιοποιεί κάποιος καλύτερα το ταξίδι. Παρέχει με λίγα κλικ έτοιμες και γρήγορες up-to-date πληροφορίες για αξιοθέατα, δραστηριότητες, ξενοδοχεία, νυχτερινή ζωή κλπ. Κάποτε αυτά τα ψάχναμε σε έντυπους ταξιδιωτικούς οδηγούς, οι οποίοι συχνά είχαν ηλικία δεκαετιών. Κι έπιαναν χώρο στη βαλίτσα…». 

Πέραν από τις κλασικές δυτικές μητροπόλεις, στο βιβλίο υπάρχουν ιστορίες από επισκέψεις σε μέρη «εξωτικά». Μήπως μετά από ένα διάστημα ολιγοήμερων διακοπών φεύγουμε πάντα με μια «εξευγενισμένη»/ εξιδανικευμένη, κι εν τέλει ελαφρώς ψεύτικη, εμπειρία; Πού έχει καταλήξει ο πεπειραμένος, «επαγγελματίας τουρίστας» Νίκος Παπαδογιάννης; «Όσο πιο άτολμος και κρύος είναι ο τουρίστας, τόσο πιο εξευγενισμένη (και τελικά ψεύτικη) είναι η εμπειρία. Είτε μιλάμε για μεγαλουπόλεις είτε για τόπους ονειρεμένους και ακριβοθώρητους. Οι τουριστικοί προορισμοί προσφέρουν πάντοτε μία εύπεπτη βιτρίνα που ανιχνεύεται εύκολα, οπότε ο επισκέπτης “οφείλει” να αναζητήσει το υπόστρωμα. Την πραγματική ζωή και την ψυχή του τόπου. Υπάρχουν και (ελάχιστα) μέρη που έχουν εκπορνευτεί στον τουρισμό και ζουν αποκλειστικά για αυτόν, με χαμένη για πάντα την ψυχή τους. Αυτό το έχω δει σε θέρετρα π.χ. της Ταϊλάνδης κι αλλού. Η συμβουλή μου είναι: να αποφεύγετε τους άλλους τουρίστες. Ειδικά τους Έλληνες». 

Είναι παντα σκληρός με τους (νεο)Έλληνες ο Παπαδογιάννης. Είτε κατακρίνει την (ανύπαρκτη;) αθλητική κουλτούρα τους, είτε τους συναντά στο εξωτερικό και προσπαθεί να τους αποφύγει. Ομολογώ ότι ως αναγνώστη μερικές φορές αυτό με φέρνει απέναντί του. Όχι γιατί δεν εχει δίκιο (έχει και παραέχει ειδικά όταν καταδείχνει την επικράτηση του χουλιγκανισμού σε κάθε επίπεδο), αλλά γιατί αισθάνομαι ότι παραείναι αυστηρός. Στην καθημερινότητά του, άλλωστε, κάθε λαός δεν κουβαλά τα δικά του κουσούρια; «Ναι, κάθε λαός κουβαλάει τα δικά του κουσούρια, αλλά τα κουσούρια των Ελλήνων είναι στον δικό μου κώδικα ανυπόφορα. Δεν αντέχω τους ανθρώπους που είναι φωνακλάδες, μονήρεις, κλειστοί σε νέες εμπειρίες, εθνικά ψωροπερήφανοι (“η ωραιότερη χώρα του κόσμου είναι η Ελλάδα” κ.ο.κ.), ταξιδιωτικά ανεύθυνοι. Οταν ο μέσος νεοέλληνας ταξιδεύει, δηλαδή σπάνια, φτάνει μέχρι τη Βιέννη ή το Λονδίνο ή το πολύ Νέα Υόρκη, όχι παραπέρα. Ποτέ δεν τραβάει κουρτίνες για να δει τι κρύβεται από πίσω. Αντέχει μόνο τις βατές, συμβατικές, πεπατημένες καταστάσεις. Και περνάει τις μέρες του γκρινιάζοντας για την τιμή του νερομπούκαλου ή επειδή δεν του φέρνουν ψωμί στα εστιατόρια. Στα ταξίδια μου, έχω ακούσει δεκάδες φορές τη φράση: “Πρώτη φορά συναντάμε εδώ Έλληνα”. Και δεν είναι θέμα εξόδων ούτε συνέβη μόνο σε μακρινούς, ακριβοθώρητους τόπους.
Από την αλλη, δεν αντέχω επίσης την έφεση των βορειοευρωπαίων και των Αυστραλών στο γελοίο τυφλό μεθύσι, “να βγούμε για να γίνουμε φέσι”. Τους μονόχνωτους Ισπανούς. Την απέραντη σαχλαμάρα και αβάσταχτη ελαφρότητα των Αμερικανών. Τα ντεσιμπέλ των Ιταλών. Τον ανάγωγο νεοπλουτισμό των Ρώσων«.

Διάλειμμα για πινγκ πονγκ. Ή ρολόι, αν προτιμάτε την μπασκετική διάλεκτο…

Όπως αντιλαμβάνεστε, το βιβλίο βρίθει ανέκδοτων περιστατικών, συναντήσεων, στοχομυθίων. Υπάρχει το «δράμα» του αυτόπτη μάρτυρα στην κηδεία του Ντράζεν Πέτροβιτς, το «αστυνομικό» ενός γλυκύτατου ξενοδόχου με παρελθόν καταζητούμενου για εμπόριο ναρκωτικών, το «πιπεράτο» του προπονητή που παραμονή μεγάλου τελικού πήγε για ύπνο με συντροφιά μεγαλύτερη του ενός ατόμου. Απομονώνω δυο «τετ-α-τετ». Μεγαλύτερο δέος στο ασανσέρ με τον Γκάλη ή στο «κάγκελο» του Μπρους; «Στο ασανσέρ με τον Γκάλη. Ίσως επειδή είχε προηγηθεί λίγες ώρες νωρίτερα το ιστορικό κατόρθωμα της Εθνικής στο Ζάγκρεμπ. Και ήμουν ακόμη νεούδι, μόλις 22 ετών. Ο Γκάλης μου άλλαξε τη ζωή και του οφείλω πάρα πολλά. Το ίδιο βέβαια ισχύει για τον Σπρίνγκστην. Στις βροχερές μέρες, του απλώνω το χέρι και του ζητάω βοήθεια. Αυτόν, όμως, δεν τον έχω γνωρίσει ποτέ. Ενώ με τον Γκάλη τα λέμε πότε πότε». 

Παμε σε άλλο ένα δίλημμα. Μάλλον πιο δύσκολο. Θα αντάλλαζε μερικές πινέζες από τον χάρτη του με τη νίκη επί των Ισπανών στη Σαϊτάμα και την κατάκτηση του παγκόσμιου τίτλου το 2006; «Οχι. Όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, η νίκη επί των ΗΠΑ στον παγκόσμιο ημιτελικό του 2006 είναι σωστό να αντιμετωπίζεται ως αυτοτελές κατόρθωμα και αφήγημα, το οποίο θα “ξεθώριαζε” κάπως αν ακολουθούσε κατάκτηση του τίτλου. Θα προχωρούσα πιο πρόθυμα στην ανταλλαγή, αν το αντίτιμο ήταν ένα Ολυμπιακό μετάλλιο για την Εθνική μπάσκετ. Να πήγαινε δηλαδή στο διχτάκι εκείνο το σουτ του Σπανούλη με τους Αργεντινούς στο Πεκίνο και να ακολουθούσε άλλη μία νίκη. Ή και δύο!».

Τα ταξίδια κάνουν τους ανθρώπους πιο γεμάτους, πιο ενδιαφέροντες. Πιθανώς και καλύτερους. Στοπ. Παύση. Ας γίνει ερώτηση, κι ας είναι τούτος ο επίλογος.

– Νίκο, έχεις γνωρίσει ανθρώπους με μίλια ανάλογα των δικών σου που θα μπορούσες να χαρακτηρίσεις εν συντομία χρησιμοποιώντας τη διασημότερη ελληνική λέξη; «Δεν θυμάμαι να έχω γνωρίσει άνθρωπο ταξιδεμένο, που να μην είναι αξιόλογος και ενδιαφέρων. Εκτός, ίσως, από τον εαυτό μου! Αντίθετα, ξέρω πολλούς που ομολογούν ότι η ζωή τους και η προσωπικότητά τους άλλαξε αισθητά προς το καλύτερο, μόλις κατάλαβαν ότι υπήρχε και κόσμος έξω από τα σύνορα της χώρας όπου ζούσαν. Η εσωστρέφεια του Έλληνα είναι ίσως το χειρότερο βαρίδι του».