Οι ιδρυτές της «Riza3architects». Από αριστερά, ο Αλέξανδρος Βαλσαμίδης, η Μαρία Χριστούλια και ο Στρατής Σκοπελίτης.
Πως μπορεί η αρχιτεκτονική να δώσει λύσεις σε κοινωνικού τύπου προβλήματα όπως αυτό της αστεγίας. Αυτό ήταν το ερώτημα του «Tiny Home Community Competition», του διεθνούς διαγωνισμού που προκηρύχθηκε από τον αμερικανικό οργανισμό «Activate14» -μια πρωτοβουλία του Αμερικάνικου Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και του Κέντρου για την Αρχιτεκτονική και το Ντιζάιν- ζητώντας από τους συμμετέχοντες να εφεύρουν μία καινοτόμο οικονομική λύση για την στέγαση άστεγων ανθρώπων σε ένα οικόπεδο στην πόλη Ράλεϊ της Βόρειας Καρολίνας.
Η πρόταση που ξεχώρισε τελικά ήταν χαμηλού κόστους και αειφόρος ώστε η δημοτική αρχή της πόλης να βρίσκεται ήδη σε αναζήτηση πόρων για την υλοποίησή της. Ο Στρατής Σκοπελίτης η Μαρία Χριστούλια και ο Αλέξανδρος Βαλσαμίδης, συνιδρύτες της ομάδας «Riza3architects», έχοντας δωδεκαετή εμπειρία σε δημόσια και ιδιωτικά έργα, δηλώνουν επιτέλους χαρούμενοι που αναγνωρίστηκε η δουλειά τους και εξηγούν στην Popaganda το πως κατάφεραν να κερδίσουν την πρώτη θέση σ’ ένα τόσο κρίσιμο και επίκαιρο θέμα ανάμεσα σε κάτι παραπάνω από 100 συμμετοχές.
Ποια είναι η καινοτομία της δικής σας πρότασης και γιατί πιστεύετε πως ξεχώρισε; Η πρότασή μας ξεχώρισε κυρίως για 4 στοιχεία. Πρώτον, έχει χαρακτηριστικά μόνιμης κατοικίας ενώ πρόκειται στην ουσία για μία προσωρινή κατασκευή. Μπορεί, δηλαδή, να μετακινηθεί ή και να αποθηκευτεί αλλά μπορεί επίσης και να εγκατασταθεί σε έναν τόπο μόνιμα. Δεύτερον, είναι μία πολύ οικονομική λύση. Η κατασκευή αποτελείται από υλικά που μπορούν να βρεθούν παντού, να παραχθούν στο εργοστάσιο ή να υπάρχουν σε ακτίνα 50 χιλιομέτρων από τον τόπο εγκατάστασής της. Ως προκατασκευασμένη κατοικία φτιάχνεται με απλές μεθόδους και χαμηλό κόστος, φτάνοντας περίπου στο 50% του κόστους μία συμβατικής κατοικίας. Τρίτον, για ένα μέρος της κατασκευής επαναχρησιμοποιούμε υλικά που διαφορετικά θα γινόντουσαν σκουπίδια, όπως προϊόντα κατεδάφισης που μεταμορφώνονται σε μία κατοικία υψηλής αισθητικής σε αρμονία με το περιβάλλον στο οποίο εγκαθίσταται. Ολόκληρο αυτό το οίκημα είναι ενεργειακά αυτόνομο και έτσι απαντάει στις ανάγκες για αειφορία. Τέταρτον και εξίσου σημαντικό -κάτι που άρεσε ιδιαίτερα στην επιτροπή του διαγωνισμού- είναι ότι αυτή η μικρή κατοικία μπορεί να αναπτυχθεί με αρμονικό τρόπο σε μεγαλύτερη. Μπορούμε δηλαδή να κατασκευάζουμε μεγαλύτερες κατοικίες ή άλλα κτίρια από τα ίδια μέλη, με τον τρόπο που κατασκευάζονται τα μικρότερα σπίτια, γεγονός που διευκολύνει σημαντικά την τυποποίηση και τη βιομηχανική παραγωγή τους μειώνοντας ακόμα περισσότερο το κόστος τους.
Η ιδέα σας αυτή θα μπορούσε να έχει εφαρμογή στην Ελλάδα του σήμερα; Φυσικά και θα μπορούσε. Δυστυχώς αυξάνονται συνέχεια οι αριθμοί των συνανθρώπων μας που δεν έχουν στέγη στη χώρα. Η πρόταση αυτή θα μπορούσε να τεθεί στην υπηρεσία όποιου δημόσιου ή ιδιωτικού φορέα επιθυμούσε να καλύψει τις ανάγκη για στέγη, με προσωρινό ή μόνιμο τρόπο, και εφόσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να εγκατασταθούν αυτές οι μονάδες στον συγκεκριμένο τόπο.
Επίσης, η προκατασκευασμένη αυτή εφαρμογή μπορεί να έχει και άλλες χρήσεις. Ακριβώς επειδή είναι οικονομική, μετακινήσιμη ή σταθερή, ενεργειακά βιώσιμη και μπορεί να πάρει πολλές μορφές και μεγέθη, ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί σε άλλες συνθήκες, όπως μία ιδιωτική κατοικία ή ξενοδοχειακή μονάδα.
Είναι η λύση στο πρόβλημα της αστεγίας που μαστίζει της μεγάλες πόλεις, όπως αυτή της Αθήνας; Η πρότασή μας -όπως και οποιαδήποτε αρχιτεκτονική μελέτη- δεν δίνει με ένα αυτόματο και μαγικό τρόπο λύση σε ένα τέτοιο ζήτημα. Εδώ χρειάζονται πολιτικές αποφάσεις και πολιτικά σχέδια κοινωνικής παρέμβασης. Εμείς ερχόμαστε να δώσουμε απάντηση σε δεύτερη φάση, δηλαδή στο θέμα της κατασκευής μίας οικονομικής λύσης με απόλυτο σεβασμό στον άνθρωπο που έχει ανάγκη για στέγη και στο περιβάλλον.
Πόσο δύσκολο είναι για έναν νέο αρχιτέκτονα να δημιουργήσει εν μέσω κρίσης; Πώς νιώθετε για αυτή σας την επιτυχία σε μία δύσκολη περίοδο για τους νέους επαγγελματίες; Είναι πολύ δύσκολο, γι΄αυτό η χώρα μας χάνει πολύτιμους σχεδιαστές και μελετητές που φεύγουν στο εξωτερικό ή αναγκάζονται να ασχοληθούν με κάτι άλλο. Μαζί με αυτούς χάνει και η κοινωνία μας την αξία της αρχιτεκτονικής. Ωστόσο εμείς επιλέξαμε να μείνουμε εδώ δείχνοντας επιμονή και χωρίς να χάνουμε τον ενθουσιασμό μας, προσπαθώντας να βρούμε τρόπους να συνεχίσουμε να είμαστε δημιουργικοί. Το βραβείο που πήραμε στο διεθνή αυτό διαγωνισμό είναι για εμάς μία πολύτιμη αναγνώριση.
Από τη στιγμή που η πρότασή σας αυτή θα υλοποιηθεί, ποιοι είναι οι στόχοι που θέτετε από εδώ και πέρα; Ο φορέας που διοργάνωσε το διαγωνισμό στη Βόρεια Καρολίνα είναι σε στάδιο εξεύρεσης πόρων για να προχωρήσουμε στην υλοποίηση της πρότασής μας. Στο μεταξύ, εμείς συνεχίζουμε τη μελέτη της κατασκευής για διαφορετικές χρήσεις, για διαφορετικά μεγέθη και μορφές. Είμαστε στη διαδικασία κατασκευής των πρώτων πρωτότυπων -πιλοτικών κτισμάτων, διαδικασία κατά την οποία θα εφαρμόσουμε και θα τεστάρουμε τη μελέτη μας στην πράξη. Παράλληλα, έχουμε κάποιες προτάσεις από το εξωτερικό, αλλά πραγματικά θα θέλαμε να μας δοθεί η ευκαιρία να εφαρμόσουμε την σκέψη μας αυτή και στην Ελλάδα.