Στο Poronin, ένα μικρό χωριό στα πολωνικα βουνά Tatra, βρέθηκαν από τις 13 έως τις 19 Οκτωβρίου 6 Κροάτες, 6 Σλοβένοι, 6 Λιθουανοί και 6 Έλληνες. Κάπως έτσι, ξεκινάει ένα youth exchange του προγράμματος Youth in Action της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο του Erasmus+.
Η γενικότερη θεματική των προγραμμάτων του Youth in Action έχει τον μεγαλεπήβολο τίτλο “Προγράμματα Ανταλλαγής και Κατάρτισης”, τα οποία περιλαμβάνουν εργαστήρια, παιχνίδια και μη τυπικά εκπαιδευτικά εργαλεία. Για την Ελλάδα, η Μη Κυβερνητική/Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση που έχει αναλάβει την επικοινώνηση αυτών των προγραμμάτων στους νέους ονομάζεται Youthfully Yours GR -είναι απλώς μια ομάδα νέων που αγαπάει τα ταξίδια και κατάλαβε πόσες ευκαιρίες υπάρχουν για τους νέους της Ελλάδας να ταξιδέψουν οικονομικά (ή σχεδόν δωρεάν) και να γνωρίσουν άτομα της ηλικίας τους από όλη την Ευρώπη. Έτσι, έγινε θεσμική ομάδα και ανέλαβε την προώθηση των προγραμμάτων και την ανεύρεση συμμετεχόντων.
Ρώτησα την Ελένη Ιωαννίδου, τη συντονίστρια του προγράμματός μας, που προσφέρει εθελοντική εργασία στον οργανισμό, να μου πει γιατί πιστεύει πως αξίζει να ασχολείται κανεις με αυτά. “Για μένα, τουλάχιστον, ένα πρόγραμμα είναι ένα πυροτέχνημα. Ένα πλήθος από ερεθίσματα σε πάρα πάρα πολλά επίπεδα – χαρακτήρα, συμπεριφοράς, αντιλήψεων, προσωπικών σχέσεων, δεξιοτήτων, επαγγελματικό, κοινωνικό, ανθρωπιστικό.. Μπορεί να το δεις να το θαυμάσεις, να το απολαύσεις και να τελειώσει εκεί. Μπορεί όμως να σε βάλει σε σκέψεις, μπορεί να μπεις στο τριπάκι να μεταφέρεις κομμάτι της ομορφιάς του και στον δικό σου τόπο γυρίζοντας. Το σίγουρο είναι ότι ο καθένας έχει να μάθει και να πάρει αυτό που χρειάζεται από μια τόσο πολύπλευρη εμπειρία. Εμείς, ως οργανισμός, προσπαθούμε να παρέχουμε αυτά τα ερεθίσματα, να δώσουμε πρόσβαση στα προγράμματα σε όσο περισσότερα παιδιά“.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα της Πολωνίας ονομαζόταν “Sport4Life“, και στόχος του ήταν η συνάντηση νέων από τις 4 χώρες της Ευρώπης που αγαπούν τον αθλητισμό και είναι μέρος της ζωής τους. Αυτό που στην πραγματικότητα έγινε ήταν επί μία βδομάδα να παίζουμε βόλλευ και ποδόσφαιρο στα πολωνικά βουνά, χρηματοδοτούμενοι απο την Ευρωπαϊκή Ένωση, για τη διαμονή, τη διατροφή μας και μέρος των εισιτηρίων μας. Η διοργάνωση του προγράμματος δεν είναι ιδιαίτερα αυστηρή. Υπάρχει ένας διοργανωτής που τυπικά έχει την ευθύνη μας, αλλά πρακτικά είναι συνομίληκός μας και κάνει ό,τι ακριβώς κι εμείς. Η σοβαρότερα οργανωμένη δραστηριότητα του προγράμματος ήταν το τουρνουά πινκ πονκ της τελευταίας ημέρας -αυστηρός κανόνας, από τους προημιτελικούς και μετά, πριν από κάθε σετ, οι αντίπαλοι να πίνουν ένα σφηνάκι από την πολωνική βότκα με κεράσι Wisniowka. Με αυτό κλείσαμε μια εβδομάδα γεμάτη παιχνίδι, πεζοπορίες στα βουνά και διεθνείς γνωριμίες -που έγιναν εντυπωσιακά πολύτιμες, αν σκεφτεί κανείς πόσο λίγο καιρό περάσαμε μαζί.
Ας είμαστε ειλικρινείς. Κανείς δεν συμμετέχει σε ένα τέτοιο πρόγραμμα για την αυστηρά μορφωτικη λειτουργία. Συμμετέχεις για το ταξίδι. Αυτό που έχει αξία (ασύγκριτα μεγαλύτερη εκπαιδευτική αξία από ένα σεμινάριο) είναι η γνωριμία με ανθρώπους της ίδιας ηλικίας με σένα, που ζουν παράλληλες ζωές με τη δική σου, σε μια κοντινή χώρα, και γι’ αυτές τις ζωές δεν είχες ποτέ μια ιδέα. Θα βρεις διαφορές -θα είναι πολλές και θα είναι εντυπωσιακό να τις αναλογιστείς- αλλά θα βρεις και ομοιότητες περισσότερες από αυτές που πίστευες. Με κοινό κώδικα επικοινωνίας τον αθλητισμό, το παιχνίδι και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, θα καταλάβεις πως δεν υπάρχει τίποτα να χωρίζει έναν 20χρονο Κροάτη από έναν Έλληνα- ταυτόχρονα όμως υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλο. Για να τα καταλάβουμε αυτά, μιλήσαμε με ένα συμμετέχοντα από κάθε χώρα, για την εμπειρία του exchange, για τη ζωή στη χώρα του, για τα όνειρα και τους προβληματισμούς των συνομιλήκων του εκεί.
Irenej, 19 χρονών – Σλοβενία
Ο Ire είναι ένας πραγματικός αθλητής. Επί οχτώ χρόνια έπαιζε βόλλευ, για κάποιο διάστημα και στην εθνική ομάδα της Σλοβενίας, και τώρα είναι πρωταθλητής Σλοβενίας στη δισκοβολία. Παραδέχτηκε πως οι μέρες στην Πολωνία ήταν από τις καλύτερες περιόδους της ζωής του -ως τώρα, δεν έχει ταξιδέψει πολύ. Ως επαγγελματίας αθλητής, η ζωή του είναι αρκετά αυστηρή, υπό τον έλεγχο προπονητών και χορηγών. Εδώ, ένιωσε μετά από καιρό απολύτως ελευθερος να κάνει ό,τι θέλει, ένιωσε πως ο αθλητισμός έγινε ξανά παιχνίδι.
“Δεν ήξερα για το exchange. Το προηγούμενο βράδυ από τη μέρα που ξεκινούσε, ο αδελφός μου ήταν στο facebook και μου λέει: Μια κοπέλα γράφει πως ψάχνουν ένα άτομο να συμμετάσχει σε ένα youth, ένας συμμετέχων αρρώστησε. Θες να πας σε 8 ώρες στην Πολωνία;”. Και ήρθα. Και είναι από τις καλύτερες εμπειρίες της ζωής μου. Δεν έχω ξανακάνει ποτέ κάτι τέτοιο. Σε λίγο καιρό θα φύγω για τις Ηνωμένες Πολιτείες, να σπουδάσω φυσιοθεραπεία, οπότε το βρήκα σαν καλή ευκαιρία να εξασκήσω τα αγγλικά μου και να γνωρίσω νέους ανθρώπους.
Δεν θέλω να μείνω στη Σλοβενία. Είναι τόσο διεφθαρμένο το πολιτικό σύστημα, που αν κάποιος πάει να το αλλάξει αυτό, θα καταρρέυσει ολόκληρο.
Στη Σλοβενία αυτή τη στιγμή είμαστε πολύ απαισιόδοξοι. Οι ηγέτες μας είναι μπλεγμένοι σε πολλά εγκλήματα, οι μισοί πολιτικοί είναι στη φυλακή. Γι’ αυτό κι εγώ δραπετεύω -τρέχω μακριά. Δεν θέλω να μείνω στη Σλοβενία. Είναι τόσο διεφθαρμένο το πολιτικό σύστημα, που αν κάποιος πάει να το αλλάξει αυτό, θα καταρρέυσει ολόκληρο. Θα επέλθει μεγάλη κρίση. Τα περισσότερα άτομα της ηλικίας μου έχουν τεράστια δυσκολία να βρουν δουλειά. Είναι σε κατάθλιψη και φεύγουν. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι να βρεις μια μόνιμη δουλειά που να μπορείς να ζήσεις αξιοπρεπώς -να μη ζεις τη συνεχή αγωνία της αναζήτησης.
Εμένα το όνειρό μου είναι να γίνω ένας διάσημος αθλητής. Κι όταν λέω διάσημος, εννοώ πραγματικά καλός. Να μπορώ να ζήσω από αυτό. Να αγωνιστώ τουλάχιστον μία φορά σε Ολυμπιακούς.
Εδώ, η εμπειρία ήταν φοβερή. Ήρθα χωρίς να γνωρίζω κανέναν και είχα αμφιβολίες, όμως το αποτέλεσμα ήταν τέλειο. Δεν υπήρχε ούτε ένας άνθρωπος που να μη συμπάθησα, συνήθως σε παρέες δεν συμπαθώ κάποιον αλλά εδώ κανέναν. Μόνο οι μερίδες ήταν μικρές!” (γελάει -ο Ire είναι 2.09μ και γύρω στα 100 κιλά μυών. Οι μερίδες δεν χόρταιναν ούτε τα δικά μου 55 κιλά…)
Merita, 24 χρονών – Κροατία
Η Μerita έχει κροατική υπηκοότητα και αλβανική καταγωγή. Σπουδάζει Αρχαιολογία και Φιλοσοφία και κάνει κωπηλασία.
“Ήρθα γιατί είχα την ευκαιρία. Κάνω το εράσμους μου στην Κρακοβία, 3 ώρες μακριά από εδώ, οπότε μόλις έμαθα για βουνά και φύση, ήρθα. Εγώ θέλω να μαθαίνω σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου. Να ταξιδεύω και να συνεχισω να μαθαίνω. Να γίνω μια καλή επιστήμονας, αρχαιολόγος, ίσως να διδάξω. Αλλά όχι μόνο αυτό. Να ασχοληθώ και με τον ακτιβισμό, με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μαζί με τους φιλους μου στην Κροατία, φτιάξαμε μια ομάδα, τον “Ωκεανό της γνώσης” -μέσω αυτού ήρθαμε εδώ, όλη η κροατική αποστολή. Φτιάξαμε την ομάδα αφιερωμένη στην άτυπη εκπαίδευση, στην προσωπική ανάπτυξη. Αυτό πετυχαίνουμε εδώ.
Στην Κροατία οι φοιτητές ζουν με το μόνιμο φόβο της ανεργίας. Νιώθουμε πραγματική έκπληξη, όταν βρίσκουμε δουλειά -τόσο πολύ έχουμε συνηθίσει αυτό το συναίσθημα
Για ένα νέο που μένει στην Κροατία, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η αναζήτηση εργασίας. Έχουμε 30% ανεργία και το μεγαλύτερο μέρος αυτού του αριθμού, αφορά ανθρώπους της ηλικίας μας. Οι φοιτητές ζουν με το μόνιμο φόβο της ανεργίας. Νιώθουμε πραγματική έκπληξη, όταν βρίσκουμε δουλειά -τόσο πολύ έχουμε συνηθίσει αυτό το συναίσθημα.
Αυτό που έκανε το πρόγραμμα σημαντικό ήταν οι άνθρωποι που ήταν εδώ, δεν περίμενα κάτι από την διοργάνωση. Αυτό που συμβαίνει εδώ έχει ενδιαφέρον απο πολλές πλευρές. Βλέπεις πως, παρόλο που καταγόμαστε από διαφορετικές χώρες, γινόμαστε φίλοι αμέσως, καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο. Πολλες φορές, πιο εύκολα απ’ ό,τι θα κάναμε με έναν άνθρωπο στη δική μας χώρα. Μέσα από τέτοιες εμπειριες οι νέοι χτίζουν τις προσωπικότητές του, ανοίγουν το μυαλό τους και μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις διακρίσεις. Ακόμα και το να παίζουμε ποδόσφαιρο, δεν είναι ασύνδετο με αυτή τη διαδικασία. Ο αθλητισμός είναι μια διεθνής γλώσσα, μέσα από το παιχνίδι καταλαβαινόμαστε, μαθαίνουμε ο ένας τον άλλο…”
Danas, 19 χρονών – Λιθουανία
Ο Danas είναι ο νεότερος συμμετέχων του προγράμματος. Σπουδάζει Διεθνή Επικοινωνία και είναι πρωταθλητής Λιθουανίας στο Kyokushin Karate, στην κατηγορία ελαφρών βαρών.
“Δεν είναι η πρώτη μου φορά που συμμετέχω σε τέτοιο πρόγραμμα. Έχω πάει σε άλλα δύο διεθνη προγράμματα, στο καθένα είχε συμμετέχοντες από έξι χώρες. Το ένα αφορούσε την καταπολέμηση της ανεργίας, στη Λιθουανία, και το άλλο λεγόταν “ρίζες” και αφορούσε την αναζήτηση τόπων όπου έχουν μείνει Εβραίοι, στη Λευκορωσία και τη Λιθουανία. Συμμετείχα σε αυτό γιατί είμαι Εβραίος. Σε όλα αυτά τα προγράμματα, αυτό που έχει αξία είναι οι επαφές που φτιαχνεις, οι γνωριμίες που κάνεις με ανθρώπους σε άλλα μέρη. Εδώ ήρθα για μία ακόμη τέτοια εμπειρία, αλλά και γιατί αγαπώ πολύ τα σπορ. Κάνω πρωταθλητισμό στο καράτε εδώ και 7 σχεδόν χρόνια.
Για έναν άνθρωπο της ηλικίας μου στη Λιθουανία, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να γίνει οικονομικά ανεξάρτητος. Να μπορέσει να τελειώσει ανθρώπινα τις σπουδές του κι έπειτα να ξεκινήσει τη ζωή του.
Για έναν άνθρωπο της ηλικίας μου στη Λιθουανία, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να γίνει οικονομικά ανεξάρτητος. Να μπορέσει να τελειώσει ανθρώπινα τις σπουδές του κι έπειτα να ξεκινήσει τη ζωή του. Εγώ σκοπεύω να ζήσω σε πολλά μέρη πριν εγκατασταθώ κάπου. Ο στόχος μου είναι να μείνω τουλάχιστον ένα χρόνο σε κάθε ήπειρο. Αυτό θέλω, να γνωρισω διαφορετικές κουλτούρες, γι’ αυτό θέλω να πάω σε διαφορετικές ηπείρους και όχι μόνο στην Ευρώπη. Το στόχο της ζωής μου τον ανακάλυψα πριν μία βδομάδα! (γελάει) Θέλω να δημιουργήσω τη δική μου επιχείρηση που θα έχει διεθνή παραρτήματα. Σίγουρα όμως, δεν θέλω να εγκατασταθώ πριν δω τον κόσμο. Εδώ, θα μπορούσαμε να έχουμε πιο ενεργό πρόγραμμα, να κάνουμε περισσότερα πράγματα, όμως οι γνωριμίες που έκανα και οι πεζοπορίες στο βουνό μου ήταν αρκετές!..”
Για να βρεθείς σ’ ένα τέτοιο πρόγραμμα, δεν χρειάζονται πολλά πράγματα. Δεν χρειάζεται καν να ξέρεις έστω κι έναν άνθρωπο για να πάτε μαζί -οι περισσότεροι ήρθαν μόνοι τους. Χρειάζεται μόνο λίγη όρεξη παραπάνω να τα ψάχνεις, λίγη τύχη για να επιλεγείς και αρκετές τάσεις φυγής, ώστε να μπορείς να παρατάς ανά πάσα στιγμή όλες σου τις υποχρεώσεις και να πηγαίνεις για μια βδομάδα στη μέση του πουθενά. Αυτά που έχεις να κερδίσεις, είναι πολύ περισσότερα: ένα σοβαρά κακοποιημένο συκώτι, μερικές νέες επαφές στο skype, πολλές ντροπιαστικές φωτογραφίες στο facebook, πολλή νοσταλγία, και, αμα λάχει, έναν καναπέ να κοιμηθείς στο Ζάγκρεμπ, μια ξενάγηση από ντόπιο στη Λιουμπλιάνα και μια ευκαιρία να φτάσεις ως το Βίλνιους.
Και πολλά ακόμα, που θα μάθεις μόνο αν το δοκιμάσεις.