Ραντεβού με την αφρόκρεμα του ελληνικού design

Η ημερίδα ΕΣΩ συγκεντρώνει κάθε χρόνο τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Ελληνικής δημιουργικής σκηνής, και έχει καθιερωθεί ως ο κορυφαίος θεσμός προβολής στην Ελλάδα για τις τέχνες του σχεδιασμού. Το 2016, φαίνεται πιο καθαρά από ποτέ ότι ο χώρος του σχεδιασμού είναι ενιαίος, με πολλές και δημιουργικές επικαλύψεις και αλληλοτροφοδοτήσεις. Μέσα από τις παρουσιάσεις των ομιλητών, αναδεικνύεται η βαθιά ενότητα ανάμεσα στην αρχιτεκτονική, τον σχεδιασμό εσωτερικών χώρων, την οπτική επικοινωνία και τις αναπαραστατικές τέχνες. Οι επιμέρους διαχωρισμοί γίνονται όλο και πιο συμβατικοί ενώ ξεπροβάλλει πάνω απ’ όλα η σημασία της δημιουργικότητας και των καινοτόμων πρακτικών με τις οποίες αυτή βρίσκει διέξοδο. Η ημερίδα ΕΣΩ διοργανώνεται από τα περιοδικά ARCHISEARCH.gr και +DESIGN.

Οι ομιλητές της ημερίδας Block 722 Architects, ο Διονύσης Σoτοβίκης (Workshop Dionisis Sotovikis), η Μαργαρίτα Βεντουράκη (BETAPLAN), ο Kirios Kriton, ο Στέλιος Κόης (Kois Associated Architects), ο Κοσμάς και ο Φάνης Απατάγγελος (Kommigraphics), η Κατερίνα Κοτζιά (K&K Architects) και ο Κυριάκος Χατζηπαρασκευάς απο το Λονδίνο και το Heatherwick Studio, μιλούν στην Popaganda για τα προσωπικά τους project και την σχέση της αρχιτεκτονικής με το interior design σήμερα.

Σωτήρης Τσέργας & Κάτια Μαργαρίτογλου – Block 722

Θα μας πείτε μερικά λόγια για εσάς και το γραφείο σας; Ποια είναι τα θέματα που σας απασχολούν αυτόν τον καιρό; Το γραφείο ιδρύθηκε το 2009 στο κέντρο της Αθήνας,  στην πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της πρωτεύουσας. Η εθνική και πολιτισμική ποικιλομορφία του κέντρου, αποτέλεσε γόνιμη βάση για μία δημιουργική σχέση αλληλεπίδρασης του γραφείου με την σύγχρονη πραγματικότητα της πόλης και την υιοθέτηση νέων και ενδιαφέροντων σχεδιαστικών αρχών. Το οικοδομικό τετράγωνο 722 (block 722), δεν αποτελεί μόνο έναν αριθμό του πολεοδομικού σχεδίου αλλά μετατρέπεται σε στοιχείο της ταυτότητας των Block722. Αυτό το διάστημα το γραφείο μας ασχολείται με τέσσερα ξενοδοχεία στο Ιόνιο και μια εξοχική κατοικία στην νότια Κρήτη.

Η συρρίκνωση της αρχιτεκτονικής παραγωγής τα τελευταία χρόνια είναι εύλογο να οδηγεί σε κάποια ανασκόπηση. Πώς είδατε τους εαυτούς σας να αλλάζουν μέσα απ’ αυτήν, εάν κάτι τέτοιο συνέβη; Ακούγεται οξύμωρο, αλλά μπορώ να πώ με βεβαιότητα ότι τις πιο δημιουργικές δουλειές  τις αναλάβαμε τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Σήμερα, αν μπει κάποιος στη διαδικασία να χτίσει, το αναλύει πολύ διεξοδικά. Πλέον υπάρχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις από τους πελάτες μας, οπότε μας ωθούν ώστε να γίνουμε περισσότερο παραγωγικοί και ευρηματικοί.  Οι δυσκολίες του σήμερα  και οι περιορισμοί μας έχουν οδηγήσει σε πιο ιδιαίτερες λύσεις οι οποίες αν δουλευτούν σωστά και σε βάθος  μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Πόσο ενοποιημένο είναι το interior design και οι μικρές κλίμακες στην διαδικασία του σχεδιασμού σας; Το interior design με την αρχιτεκτονική σύνθεση τα αντιμετωπίζουμε πλέον σαν ένα, δεν υπάρχει διαχωρισμός. Η Κάτια ως interior designer έδωσε τη δικιά της πνοή  αισθητικής στα έργα, εμπλουτίζοντας το αρχιτεκτονικό περιεχόμενό τους. Με τον καιρό έχουμε αποκτήσει μία κοινή ταυτότητα, με αποτέλεσμα  να φαίνεται ότι τα έχει επιμεληθεί το ίδιο άτομο. Είναι κάτι που προέκυψε μέσα από τις πολλές συνεργασίες.  Δεν είναι τυχαίο ότι στο κομμάτι αυτό, επιλέγουμε να κινηθούμε με βάση τις custom-made κατασκευές αναλαμβάνοντας ωστόσο με επιμέλεια και την επιλογή των έτοιμων προϊόντων που θα συμπληρώσουν ισορροπημένα το σκηνικό στο εσωτερικό ενός χώρου.

---

Kirios Criton

«Θα σε κάνω βασίλισσα», λοιπόν. Για ποιον λόγο επιλέξατε αυτό το όνομα για ένα οινομαγειρείο-ουίσκι μπαρ στην Ιερά Οδό; Το «Θα σε κάνω βασίλισσα» είναι μία «υπόσχεση» που δίνει ελπίδα στον ερωτευμένο, στον Έλληνα πολίτη και στον νέο, για ένα άλλο μέλλον από αυτό που διαγράφεται.

Τι θα λέγατε ότι είναι για εσάς το design; Design εστί έμπνευση προσωπικής εμπειρίας ζωής. Όπως και στην τέχνη, έτσι και στο σχεδιασμό ο χαρακτήρας προσδιορίζει τη «γραφή».

Ποια αίσθηση θέλετε να αφήνουν στους ανθρώπους οι χώροι που δημιουργείτε; Οι χώροι πρέπει να αποπνέουν ψυχική ευεξία, ισορροπία, αυθεντικότητα. Να σε κάνουν να σκεφτείς εκτός από το να διασκεδάσεις. Για να πετύχει αυτό δε πρέπει να κάνει κάποιος διακόσμηση, αλλά «κοινωνική ψυχανάλυση».

---

Κατερίνα Κοτζιά & Κάτια Φιλοξενίδου (K&K Architects)

Με τί είδους πρότζεκτ ασχολείται το γραφείο σας; Ξεκινήσαμε με τον σχεδιασμό και την επιμέλεια εκθέσεων αρχιτεκτονικής και πολιτισμού. Σχεδιάσαμε τις δύο πρώτες το 1998*, αμέσως μετά την αποφοίτησή μας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και πριν ακόμα φύγουμε για μεταπτυχιακά στο Λονδίνο. Από τότε ερευνούμε και εξασκούμαστε στο σχεδιασμό του εφήμερου. Το πεδίο είναι ευρύ. Και τελικά είναι περισσότερο μια φιλοσοφία που προέρχεται από το γεγονός ότι τα πάντα είναι εφήμερα έτσι κι αλλιώς. Επομένως αξίζει να τολμάμε, να πειραματιζόμαστε, να δοκιμάζουμε καινούρια πράγματα, αν μας ενδιαφέρει να είμαστε δημιουργικοί. Είναι ο μόνος τρόπος.

Ποιο είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο που μπορεί κανείς να διακρίνει στον σχεδιασμό σας; Η παρουσία της γραφιστικής. Υπάρχει σε όλα τα έργα μας. Υπάρχει στο χώρο, ακόμα και στις κατοικίες που έχουμε σχεδιάσει. Οι γραμμές, τα μοτίβα, η χρήση των χρωμάτων, γενικά η εικονογραφική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής με την έννοια της εναλλαγής της τρισδιάστατης με την δισδιάστατη εικόνα, μας αφορά και μας ελκύει. Έχουμε ένα ‘κρυφό χαρτί’, την γραφίστρια Φωτεινή Φιλοξενίδου —το τρίτο μέλος του γραφείου μας. Δουλεύουμε από την αρχή μαζί της πάνω στα project που αναλαμβάνουμε. Αλλά και με άλλους γραφίστες. Το κάνουμε για έναν ακόμα λόγο: Μας ενδιαφέρει τα έργα μας να επικοινωνούν ξεκάθαρα μηνύματα στους ανθρώπους για τη χρήση και την ταυτότητά τους και οι αρχές της γραφιστικής υποστηρίζουν αυτήν την επιδίωξη. Οι χώροι γύρω μας, ολοένα και περισσότερο, αποκαλύπτουν ταυτότητα και προθέσεις μέσω της εικόνας, πριν ακόμα περιηγηθεί κανείς σε αυτούς.

Η ομιλία σας στην 5η ημερίδα ΕΣΩ αφορά την σκηνοθεσία της εμπειρίας. Κατά κάποιον τρόπο λοιπόν, για εσάς, ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι, μεταξύ άλλων, να σκηνοθετεί κατάλληλα τον χώρο; Μπορεί σε πρώτο επίπεδο να μας ελκύει η εικόνα, αλλά τον χώρο τον ανακαλύπτει κανείς βήμα – βήμα. Στην κυριολεξία. Τα συναισθήματα που προκαλεί η αρχιτεκτονική βιώνονται. Αυτό δεν έχει αλλάξει —τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Είναι λοιπόν ο σχεδιασμός αυτής της εμπειρίας που μας ενδιαφέρει. Είτε πρόκειται για ιδιωτικό, είτε για δημόσιο χώρο. Αλλάζει μόνο ο αριθμός των ανθρώπων για τους οποίους η εμπειρία σχεδιάζεται. Ο αρχιτέκτονας δεν επιλέγει τους πρωταγωνιστές. Άλλες φορές τους γνωρίζει και άλλες φορές πρέπει να τους φανταστεί – κάποιες φορές να τους επινοήσει. Δημιουργεί όμως τα πλάνα που αυτοί θα αντικρίσουν και καθορίζει την εναλλαγή τους. Σκέφτεται με σενάρια κίνησης. Το μάτι του είναι το μάτι της κάμερας σε έναν χώρο που ακόμα δεν υπάρχει.

*Ήταν οι απολογιστικές εκθέσεις των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, μελετών και έργων που έγιναν για την Θεσσαλονίκη, με αφορμή την ανακήρυξη της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το έτος 1997. Ένας τεράστιος όγκος δουλειάς που, σταδιακά, έφερε πολλά δώρα στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα, οι κάτοικοι απολαμβάνουν κάποια από αυτά, όπως για παράδειγμα το αεροδρόμιο, ή τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων στο λιμάνι που κάθε χρόνο υποδέχεται το Φεστιβάλ Κινηματογράφου.

---

Κοσμάς & Φάνης Απατάγγελος (Kommigraphics Design Studio)

Με βάση την εμπειρία σας, η πραγματικότητα της κρίσης καθιστά τις αξιώσεις μέσω του υψηλού design μια απρόσιτη υπόθεση για τους περισσότερους ή, αντίθετα, θα λέγατε ότι δίνει κίνητρα για αισθητική, εμπορική και εσωτερική ανανέωση; Μιλώντας για πραγματικότητα, αρχικά πρέπει να αναφέρουμε μία κοινή παραδοχή. Ο κλάδος μας ακόμα και σήμερα δεν είναι πλήρως κατανοητός. Σε μία χώρα όπου αν μη τι άλλο η οπτική επικοινωνία αποτελεί έννοια που ακόμα πολύς κόσμος δεν έχει ιδέα τι είναι, οι προκλήσεις είναι καθημερινές και πολλές. Η βασική πρόκληση και ο καθημερινός μας αγώνας είναι να ενημερώσουμε και να μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε τον πελάτη στο τι είναι σε βάθος η σωστή επικοινωνία ώστε να κατανοήσει καλύτερα τις υπηρεσίες μας και να επιλέξει αυτή που του ταιριάζει.

Ίσως περισσότερο από ποτέ οι επιχειρήσεις εν μέσω κρίσης ένιωσαν την ανάγκη να ενισχύσουν την εικόνα τους και να επενδύσουν σε αυτή όσο ποτέ άλλοτε, ώστε να διαφοροποιηθούν απέναντι στον ανταγωνισμό αλλά και να ενισχύσουν την εξωστρέφεια τους. Έπρεπε λοιπόν να έρθει αυτή η στιγμή καλώς η κακώς για να μπορέσει ο Έλληνας επιχειρηματίας να θεωρήσει το design “σανίδα σωτηρίας” της επιχείρησής του. Στην πραγματικότητα όμως οτιδήποτε έχει την ανάγκη να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί χρειάζεται σωστή επικοινωνία.

Το design όμως παρόλα αυτά είναι παρεξηγημένο και πολλές φορές θεωρείται μια απρόσιτη υπόθεση ακόμα και πολυτέλεια. Το design εκ των πραγμάτων όμως είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια. Το καλό design είναι αυτό που δίνει λύσεις και επικοινωνεί ουσιαστικά το προϊόν ή της υπηρεσίες ενός brand με στόχο όχι μόνο το όμορφο αλλά το σωστό, το λειτουργικό και το αποτελεσματικό.

Το κομμάτι της αισθητικής είναι κάτι τελείως διαφορετικό και σίγουρα είναι μεγάλη συζήτηση για το τι είναι όμορφο και αισθητικά καλό για τον καθένα. Η κρίση δεν έδωσε κίνητρο για αισθητική! Η κρίση έδωσε κίνητρο για διαφοροποίηση αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την αισθητική. Ο κόσμος στην προσπάθειά του να διαφοροποιηθεί προβαίνει σε ακραίες ενέργειες. Το design βρίσκεται παντού γύρω μας και δεν αποτελεί πολυτέλεια. Το design είναι ένδειξη παιδείας και πολιτισμού.

Πώς προσεγγίζετε την δημιουργία μιας νέας ταυτότητας; Θεωρείτε ότι η σημερινή τάση είναι να αντιμετωπίζεται ως σημαντικότερη η μετάδοση του μηνύματος ή η αισθητική πρωτοτυπία; Η δημιουργία μιας νέας εταιρικής ταυτότητας αποτελεί το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για μια επιχείρηση. Είναι εκείνη η εικόνα που θα περιγράφει αλλά και θα επικοινωνεί τις αξίες της επιχείρησης αν όχι για πάντα, για ένα πολύ μεγάλο διάστημα. Η προσέγγιση της γίνεται σταδιακά και με απόλυτο σεβασμό στις ανάγκες του εκάστοτε brand. Τα στάδια από τη γνωριμία με το brand έως τον τελικό σχεδιασμό λίγο πολύ είναι για όλους συγκεκριμένα.

Αυτό που θέλουμε εμείς να κάνουμε όμως είναι να θέτουμε το brand ικανό να συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία ενεργά και από κοινού και εις βάθος να αναλύουμε τα ζητούμενα για την καλύτερη κατανόησή τους ,να ενισχύουμε την ανοιχτή συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων, την ανάλυση του ανταγωνισμού και το μακροπρόθεσμο όραμα του, ώστε να δημιουργήσουμε ισχυρές βάσεις και κατευθυντήριες γραμμές που θα μας βοηθήσουν από τη σύλληψη της ιδέας έως και την επιλογή των κατάλληλων τεχνολογιών. Η προσέγγιση πρέπει να γίνεται ολιστικά με στρατηγική σκέψη και όχι μονοδιάστατα.

Σίγουρα η άμεση μετάδοση του μηνύματος σε συνδυασμό με την αισθητική πρωτοτυπία είναι το θεμιτό.Το ένα δεν αποκλείει το άλλο και φυσικά δεν θα έπρεπε να το κάνει. Στην περίπτωση που υπερισχύει όμως το δεύτερο τότε μιλάμε για διακοσμητικό design και όχι για λειτουργικό. Η οπτική επικοινωνία αποτελεί το μέσω μετάδοσης του εκάστοτε μηνύματος και οφείλει να το κάνει άμεσα, σωστά και με επιτυχία.

Ασχολείστε με όλες τις εκφάνσεις του design. Ποια κατηγορία πιστεύετε ότι παρουσιάζει την μεγαλύτερη δυσκολία από την άποψη της πυκνότητας του νοήματος; Θεωρούμε πως ο σχεδιασμός λογοτύπου είναι η πιο δύσκολη κατηγορία αναφορικά με την πυκνότητα του νοήματος. Το λογότυπο είναι εκείνο που εκπροσωπεί όλες τις αξίες, την ιστορία, το ύφος, τους στόχους ενός brand. Με έξυπνο κ άμεσο τρόπο θα πρέπει να περιγράφει πολλές φορές ακόμα και με ελάχιστα στοιχεία όλα τα παραπάνω ενώ παράλληλα θα προσελκύει το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Το λογότυπο αποτελεί την καρδιά της εταιρικής ταυτότητας και πολύ συχνά είναι ένα από τα καθοριστικά στοιχεία για την εικόνα που θα αποκομίσει κάποιος για την εκάστοτε εταιρεία.

---

Μαργαρίτα Βεντουράκη – BETAPLAN

Ποια είναι τα πρωταρχικά εργαλεία, υλικά και σκέψεις που συνθέτουν το έργο του γραφείου σας; Ενδιαφέρον που ξεκινάει η ερώτηση ανάποδα. Συνήθως πρώτα μιλάμε για το έργο μας και μετά για τα εργαλεία της δουλειάς μας. Ωστόσο, σήμερα δεν νομίζω ότι είναι και πολύ λάθος να μιλήσεις πρώτα για τα εργαλεία αναδεικνύοντας παράλληλα το πως αυτά καθορίζουν όχι μόνο τον τρόπο της δουλειάς σου αλλά και την ίδια τη σκέψη σου. Είναι σαν την γλώσσα. Αν και εργαλείο έκφρασης, η γλωσσική ικανότητα επηρεάζει άμεσα το επίπεδο της σκέψης μας. Δεν σκεφτόμαστε γενικά. Σκεφτόμαστε αυτό που μπορούμε να εκφράσουμε. Μέσο έκφρασης και σκέψη είναι μία σχέση αμφίδρομη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα προγράμματα σχεδίασης, απαραίτητα εργαλεία ενός γραφείου που αποσκοπεί σε διεθνείς συνεργασίες.  Αν και έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις για τα προγράμματα αυτά, αυτό που έχουμε συνειδητοποιήσει είναι ότι πρόκειται για προγράμματα που αφενός έχουν μειώσει δραματικά τον χρόνο υλοποίησης ενός έργου και αφετέρου είναι εξαιρετικά πολύπλοκα στη χρήση τους.

Αν το σκεφτεί κανείς η παραπάνω διαπίστωση είναι αντιφατική ως έχει. Για να επιλυθεί συνεπώς η αντίφαση απαιτείται μία συνειδητά αφαιρετική προσέγγιση στη χρήση αυτών των προγραμμάτων. Να έχεις την ικανότητα να εκφραστείς μέσω αυτών χωρίς όμως να εγκλωβίζεσαι στην πολυπλοκότητα τους.  Λιτός σχεδιασμός, σαφήνεια, λειτουργικότητα, εξοικονόμηση πόρων και αποτελεσματικότητα, συντονισμός και καλή συνεργασία όλες αυτές οι αρχές συνυπάρχουν τόσο στη χρήση των εργαλείων όσο και στον σχεδιασμό.

Δραστηριοποιείστε σε ένα γραφείο που χαρακτηρίζεται από διεθνείς συνεργασίες. Θα λέγατε ότι τα τελευταία χρόνια η επέκταση του Internet έχει λειάνει τις πολιτισμικές διαφορές με αποτέλεσμα η πρόσληψη και η υλοποίηση του σχεδιασμού να γίνεται μέσω ενός κοινού λεξιλογίου; Στην πραγματικότητα δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να σου απαντήσω, καθώς ήδη από τα πρώτα χρόνια μου στη BETAPLAN, το διαδίκτυο ήταν ήδη μία πραγματικότητα στο γραφείο και απαραίτητο εργαλείο στη δουλειά μας. Οπότε, μου είναι πολύ δύσκολο να φανταστώ πως θα μπορούσε να είναι μία διεθνής συνεργασία χωρίς το διαδίκτυο. Σίγουρα θα ήταν πιο αργή. Πιο κουραστική και ίσως λιγότερο συντονισμένη. Ίσως δεν είναι τυχαίο το ότι η συνεχώς αυξανόμενη δημιουργία παραρτημάτων μεγάλων γραφείων του εξωτερικού ανά τον κόσμο συμπίπτει χρονικά με την ανάπτυξη του Διαδικτύου. Οι αποστάσεις έχουν ελαχιστοποιηθεί, οι χρόνοι  εκμηδενιστεί και είναι αρκετά πιο εύκολο δύο ομάδες να λειτουργούν ως μία ανεξαρτήτως της θέσης τους στον χάρτη.

Όπως και να έχει όμως, εύκολη, άμεση επικοινωνία δεν σημαίνει αυτόματα και καλή επικοινωνία. Για την καλή συνεργασία απαιτείται και μία κοινή γλώσσα, ένα κοινό λεξιλόγιο όπως λες, το οποίο θα γεφυρώσει ανθρώπους που προέρχονται από τελείως διαφορετικές περιοχές του κόσμου. Εάν δεν βρεθεί αυτή η κοινή γλώσσα, τότε η συνεργασία μεταξύ των μελών θα είναι πάρα πολύ δύσκολη. Σαν να μιλάει ο ένας κινέζικα και ο άλλος ελληνικά.

Αυτό που σου προσφέρει εδώ το διαδίκτυο είναι ότι σου επιτρέπει όχι μόνο να γνωρίσεις άμεσα και γρήγορα αυτήν την κοινή γλώσσα, πράγμα διόλου αυτονόητο στο παρελθόν, αλλά και να παρακολουθείς την εξέλιξη της σε ένα συνεχώς επαναπροσδιοριζόμενο περιβάλλον. Από την ποιότητα και τυποποίηση των σχεδίων της μελέτης, στην οργάνωση και αρχειοθέτηση της πληροφορίας και από εκεί στην οργάνωση των ίδιων των συνεργαζόμενων ομάδων, όλα αυτά και άλλα πολλά, είναι στοιχεία αυτής της κοινής γλώσσας. Μίας γλώσσας που διέπει και υποστηρίζει τις διεθνείς συνεργατικές σχέσεις και η οποία σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό υποδεικνύει τον αποτελεσματικό ή μη τρόπο λειτουργίας ενός αρχιτεκτονικού γραφείου.

Πώς συνέβαλε στην προσωπική αλλά και στην συνολικότερη εξέλιξη του γραφείου σας η συνεργασία και η επαφή με το γραφείο του Renzo Piano; Πιστεύω καταλυτικά. Στο έργο του ΚΠΙΣΝ (Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος) ζήσαμε το εξής παράδοξο: Ο επικεφαλής αρχιτέκτονας (design architect), η RPBW,  αντιμετώπιζε τον executive architect, την ΒΕΤΑΠΛΑΝ, όχι μόνο ως έναν ακόμα συνεργάτη στον οποίο  απλώς στέλνει σχέδια για έγκριση, αλλά ως αναπόσπαστο μέλος της ομάδας του. Αυτή η εμπιστοσύνη από μεριάς RPBW διεύρυνε τις γνώσεις μας ως προς το πώς γίνεται μία μελέτη σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και προδιαγραφές και ως προς το πώς υλοποιούνται πραγματικά καινοτόμες ιδέες  από την σύλληψη μέχρι και την κατασκευή τους.

Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι γραφεία του βεληνεκούς της RBPW πλαισιώνονται από αντίστοιχα σημαντικά γραφεία των άλλων ειδικοτήτων και ο καθένας από τη μεριά του συνεισφέρει αυτό που απαιτείται για την ορθή ολοκλήρωση του έργου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ενεργειακό στέγαστρο, κατασκευή η οποία είναι μοναδική όχι μόνο στην Ελλάδα ή την Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο και η οποία χρειάστηκε όχι μόνο την άψογη συνεργασία μεταξύ των μελετητών αλλά και του ίδιου του εργολάβου και των μελετητών του.

Συνεπώς σε ένα τέτοιο περιβάλλον δημιουργίας και γνώσης είναι αδύνατον να μην εμπνευστείς να κάνεις το βήμα παραπάνω που θα σε βοηθήσει να εξελίξεις τον εαυτό και το έργο σου. Βελτιώσαμε  τον τρόπο που δουλεύουμε τις μελέτες μας εμπλουτίζοντας την πολυετή εμπειρία και τεχνογνωσία μας με αρχές και νόρμες που προέκυψαν από την σχέση μας με την RPBW. Δοκιμάσαμε τις δυνάμεις μας στο πεδίο των διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και μάλιστα αρκετές φορές με επιτυχία. Δραστηριοποιούμαστε σε περιοχές του κόσμου όπου ο διεθνής ανταγωνισμός είναι αμείλικτος. Όλα αυτά δεν πιστεύω πως θα συνέβαιναν εύκολα χωρίς τον καταλύτη RPBW.

---

Διονύσης Σοτοβίκης (Workshop Dionisis Sotovikis) 

Μιλήστε μας λίγο για εσάς. Ποια είναι τα αγαπημένα σας κτήρια και από πού αντλείτε έμπνευση και αναφορές; Δεν είμαι αρχιτέκτων, απλώς. Είμαι ένας άνθρωπος που ασχολείται με την αρχιτεκτονική. Η έννοια άνθρωπος για μένα έχει τεράστια σημασία, με ενδιαφέρει η διευρυμένη έννοιά της, όπου μέσα από αυτή προσπαθώ να δω την αρχιτεκτονική. Τα αγαπημένα μου κτίρια είναι αυτά που ζω μέσα τους, είτε φυσικά είτε πνευματικά. Η έμπνευσή μου έρχεται πάντα από τη ζωή μου, το περιβάλλον μου, αυτά που βλέπω, σκέφτομαι και βιώνω. Δεν είναι θεωρητική, είναι βιωματική. Με βάση αυτά προσπαθώ να δημιουργήσω το δικό μου ιδεατό κόσμο.

Ποιες είναι οι χωρικές ποιότητες που αναζητάτε σε ένα έργο; Υπάρχει για εσάς μια σαφής  διάκριση ανάμεσα στον εξωτερικό και τον εσωτερικό χώρο ή τους βλέπετε ως ένα ενιαίο  πεδίο χωρικού νοήματος; Οι ποιότητες που ζητάω είναι αυτές που θα μου προκαλέσουν συγκίνηση και προβληματισμό. Που απευθύνονται και στο εγκεφαλικό και στο συναισθηματικό κομμάτι μου. Αυτό είναι που προσπαθώ να βάζω στα πράγματα που ασχολούμαι. Κομμάτια του εαυτού μου. Προφανώς υπάρχει διάκριση του εσωτερικού με του εξωτερικού χώρου αλλά ναι, τους βλέπω και τους δυο ως ενιαίο πεδίο χωρικού νοήματος. Η ιδέα, η αίσθηση, η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να σταματήσει από ένα τοίχο ή τζάμι.

Στην επικείμενη ημερίδα ΕΣΩ θα μιλήσετε για την εννοιολόγηση του χώρου. Πιστεύετε ότι  αυτή η διαδικασία είναι κάτι που διδάσκεται από μια αρχιτεκτονική παιδαγωγική ή είναι μια αυστηρώς προσωπική, ίσως και λίγο σκοτεινή υπόθεση; Νομίζω ότι όλα διδάσκονται αλλά και όλα είναι λίγο σκοτεινές υποθέσεις όταν γίνουν προσωπικά. Ο καθένας μας ακούει, βλέπει, ψάχνει, βρίσκει και ασχολείται τελικά με ο,τι έχει μέσα στην ψυχή και το μυαλό του. Κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν είναι πιο δυνατός από το εσωτερικό κίνητρό μας.