Ανακαλύψαμε το βιβλίο του μέλλοντος

Στις 22, 23 και 24 Ιανουαρίου, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, διεξήχθη το πρώτο Βook Hackathon σε ελληνικό έδαφος. Δέκα ομάδες, αποτελούμενες από καλλιτέχνες, designers, εκδότες, συγγραφείς, ποιητές, προγραμματιστές, καινοτόμους επιχειρηματίες, hackers, κλήθηκαν να φανταστούν σε συνεργασία με το δίκτυο Europeana Space και την υποστήριξη της μη-κερδοσκοπικής Εταιρείας Ελεύθερου Λογισμικού / Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ), το βιβλίο του μέλλοντος. 

Παρά τις προβλέψεις για το μέλλον του στην εποχή των άυλων δικτύων παραγωγής και υπηρεσιών, το παραδοσιακό βιβλίο παραμένει μια σταθερή αξία για τους αναγνώστες. Τι γίνεται όμως όταν προσθέσουμε στις ιδιότητες ενός φυσικού αντικειμένου προεκτάσεις που προσφέρει η ψηφιακή συνδεσιμότητα; Αν περάσουμε από το φυσικό βιβλίο σε ένα αντικείμενο με επαυξημένες δυνατότητες; Εφαρμόζοντας έξυπνες τεχνολογίες (Arduino, Raspberry Pi, Ίντερνετ των Πραγμάτων [IoT]) κατά τη διάρκεια του HackTheBook, οι ομάδες μέσα σε 48 ώρες είχαν να αντιμετωπίσουν ως πρόκληση τον επαναπροσδιορισμό του βιβλίου ως υπόσταση και να προτείνουν εναλλακτικά μοντέλα στην αλυσίδα παραγωγής αξίας του βιβλίου.

Οι ομάδες που έλαβαν μέρος, ήταν οι εξής: Digital Heritage Geeks, Arcbook, Experience Deisgners, Cook Lee, Vivl.io, MnemoTrace, Box The Book, Sink A Future, Calculus, Muzine. Κάθε ομάδα είχε στη διάθεση της οκτώ λεπτά για να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της εργασίες της για αυτό το 48ωρο που πέρασε στο -1 του κτιρίου της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν ανοιχτό, ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο από το Εuropeana Space, να πειραματιστούν πάνω σε αυτό και, εν τέλει, να σχεδιάσουν ένα υβριδικό βιβλίο. Παράλληλα με τις τεχνικές προκλήσεις, οι συμμετέχοντες εξέτασαν τους νομικούς περιορισμούς που ενδεχομένως προέκυψαν, αλλά και την οικονομική βιωσιμότητα της πρότασής τους.

Μέσα από την ανοιχτή πρόσκληση, 24 συμμετέχοντες με εμπειρία στο design, τη γραφιστική, την επιμέλεια περιεχομένου, την book art, το δημιουργικό προγραμματισμό και το business modeling, θα κληθούν να δουλέψουν σε ομάδες πάνω σε ένα επιχειρηματικά βιώσιμο υβριδικό βιβλίο. Δίπλα στις ομάδες στάθηκαν διακεκριμένοι designers και θεωρητικοί του open access και του δημιουργικού προγραμματισμού προσφέροντας την καθοδήγησή τους. Την Κυριακή 24 Ιανουαρίου οι ομάδες παρουσίασαν τις προτάσεις τους ενώπιον κριτικής επιτροπής και η Popaganda βρέθηκε εκεί. 

Την κριτική επιτροπή αποτελούσαν οι Αντονέλλα Φρέζα, ειδική στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, είναι γενική διευθύντρια της ιταλικής Promoter Srl, Σάιμον Κρόνσοου, συνδιευθυντής και συνιδρυτής των Συνόδων REMIX, Γκάρυ Χωλ, Ερευνητής Καθηγητής Μέσων και Παραστατικών Τεχνών και διευθυντής του Κέντρου Καινοτομικών Μέσων (Disruptive Media) στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Κόβεντρυ, Θανάσης Δεληγιάννης, πολιτικός επιστήμονας, συντονιστής της Ομάδας Ανοιχτών Τεχνολογιών και μέλος της  (ΕΕΛ/ΛΑΚ), Πρόδρομος Τσιαβός,Υπεύθυνος Ψηφιακής Ανάπτυξης της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών και Ερευνητής Εταίρος στο Ινστιτούτο Μέσων του University College του Λονδίνου (UCL)/ BBC, Γιοάνα Ζυλίνσκα, καθηγήτρια Νέων Μέσων και Επικοινωνιών στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου και ο Θεόδωρος Χιώτης, Project Manager του Αρχείου Καβάφη (Ίδρυμα Ωνάση), ποιητής και θεωρητικός της λογοτεχνίας. 

Οι ομάδες με εμφανή τον ενθουσιασμό, αλλά και την αγωνία τους, παρουσίασαν τα έργα τους και έπειτα απάντησαν στις ερωτήσεις τις κριτικής επιτροπής, προσπαθώντας με στέρεα επιχειρήματα να αποδείξουν τη βιωσιμότητα της ιδέας τους. Οι τρεις ομάδες που διακρίθηκαν, είναι οι εξής: Sink A Future, Vivl.io και Cook Lee. Από κάθε ομάδα ένας εκπρόσωπος θα ταξιδέψει στο Λονδίνο για να συμμετέχει στα business workshops του REMIX , για ένα εντατικό Business Model Workshop που θα πραγματοποιηθεί από ομάδα ειδικών του REMIX, κορυφαίου πολιτιστικού και επιχειρηματικού φορέα. Από τις τρεις ομάδες, αυτή με το ισχυρότερο επιχειρηματικό πλάνο θα περάσει από μια εντατική τρίμηνη διαδικασία incubation από το REMIX και το Europeana Space Network, με σκοπό την επιτυχή κεφαλαιοποίηση της πρότασής της. Εκπρόσωποι των τριών νικητήριων ομάδων μιλούν στην Popaganda για την εμπειρία του Hackathon, τα project που παρουσίασαν, καθώς και τις προσδοκίες τους για το Λονδίνο.

Sink A Future – Άννα – Μαρία Βλασοπούλου

«Η ομάδα χτίστηκε πάνω σε ναυάγια βυθισμένων πλοίων και στη μνήμη του πνιγμένου ανασφάλιστου προσωπικού τους. Αυτό ήταν το πρώτο μας έργο και η αφορμή από την οποία ουσιαστικά προεκυψε το ονομα της ομάδας. Στη συνέχεια ήρθε η συμμετοχή μας στο Hack The Book. Δεν έχουμε ξεκάθαρες ιδιότητες, παρά μόνο ξεκάθαρες αισθητικές και νοηματικές αναφορές ο καθένας μας. Αυτό που παρουσιάσαμε ήταν ένα σχόλιο που αφορούσε τη δυστοπία του παρόντος, τη σημερινή μορφή του internet ως μέσο μαζικής παρακολούθησης, τη παγκόσμια γεωπολιτική ρευστότητα και παράλληλα προτείναμε ένα νέο τρόπο ανταλλαγής δεδομένων. Η εμπειρία ήταν καλή, γνωρίσαμε πολύ αξιόλογα άτομα της Στέγης ενώ στην αρχή ήμασταν λίγο επιφυλακτικοί, ήρθαμε σε επαφή με άτομα με παρεμφερές ιδεολογικό και νοηματικό background και αλληλεπιδράσαμε με τις περισσότερες ομάδες, κάτι το οποίο πιστεύουμε οτι αποτελεί κέρδος και για τις δύο πλευρές. Όσο για το Λονδίνο, η διάκριση μας παραξένεψε αρκετά αφού το project μας περισσότερο ασκεί κριτική σε συγκεκριμένα οικονομικά/επιχειρησιακά συστηματα και σε πολιτικά γεγονότα, παρά προτείνει βιώσιμες λύσεις και αναπτυξιακές προοπτικές προϊόντων. Τα σχέδια μας συνήθως διαμορφώνονται από τη δοκιμή και το λάθος, δεν έχουμε κάποιο συγκεκριμένο στόχο για το μέλλον». 

Οι Sink A Future είναι: Σπύρος Κοκκώνης, Αννα-Μαρία Βλασοπούλου και Γιώργος Ρούσσος

Η ομάδα αντί να παραχωρήσει μια φωτογραφία του έργου που παρουσίασε στο Hackathon “Hack The Book“, μας έδωσε την παρακάτω φωτογραφία. 

Vivl.io – Γιώργος Παπαναγιώτου

«H thinking είναι μια εταιρεία που από το 2010 ασχολείται αποκλειστικά με την τεχνολογία του έντυπου και ψηφιακού βιβλίου καθώς και τη δημιουργία ψηφιακών εφαρμογών (websites, apps, microsites) για την ανάγνωση, το marketing και την προώθηση του περιεχομένου τους. Η συμμετοχή μας στο Hack The Book ήταν λοιπόν για μας αυτονόητη, καθώς ήταν η πρώτη φορά που διοργανώθηκε μια τόσο σχετική με τα αντικείμενα και τα ενδιαφέροντα μας εκδήλωση στη χώρα μας.

Η εμπειρία του hackathon ήταν απολαυστική. Η πρωτοβουλία της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών και του Europeana Space ήταν εξαιρετική και πολύ χρήσιμη για ανθρώπους και ομάδες που θέλουν να αναδείξουν τη δουλειά τους, καθώς ο κλάδος του βιβλίου στη χώρα μας έχει κάνει πολύ μικρά βήματα σε σχέση με τις τεχνολογικές εξελίξεις του χώρου παγκοσμίως. Η διοργάνωση ήταν καλή και o χώρος ήταν όμορφα και λειτουργικά διαμορφωμένος. Όλες οι ομάδες είχαν πολύ πρωτότυπες προτάσεις και συνθέσεις και ο διαγωνιστικός του χαρακτήρας μας έδωσε ένα επιπλέον κίνητρο να πετύχουμε καλό αποτέλεσμα μέσα σε ένα 48ωρο και με πολύ ιδιαίτερες προδιαγραφές. Η πρόκληση να συνδυάσεις τις συγκεκριμένες αναλογικές και ψηφιακές τεχνολογίες (έντυπο, Αrduino, eΒook, Ρasberry Pi, 3D printing) διατηρώντας το χαρακτήρα και την εμπειρία της ανάγνωσης ακέραια, ήταν πολύ ενδιαφέρουσα.

Το έργο που παρουσιάσαμε είναι μια εξέλιξη του project vilv.io, με το οποίο ασχολούμαστε τον τελευταίο χρόνο. Η ιδέα αφορά στη δημιουργία μιας έκδοσης κλασσικών κειμένων της παγκόσμιας λογοτεχνικής κληρονομιάς που διατίθεται σε δύο βασικές εκδοχές: έντυπη και ψηφιακή, καθώς και μια σειρά από συνοδευτικές εφαρμογές που βασίζονται σε ανοιχτό λογισμικό και hardware, οι οποίες υποστηρίζουν την εμπειρία της ανάγνωσης και της πρόσληψης της αφήγησης. Το βιβλίο που επιλέξαμε για το Hack The Book είναι το “Α Child’s History Of England” του Charles Dickens. Η ψηφιακή έκδοση δεν διατίθεται μόνο σε ePUB (η κλασική μορφή αρχείου ψηφιακού βιβλίου) αλλά και μέσα στο browser – book-in-browser όπως ονομάζεται η συγκεκριμένη τεχνολογία, η οποία επιτρέπει την ανάγνωση ενός βιβλίου μέσα σε οποιοδήποτε browser, όπως πχ το Chrome. Επιπλέον, και εδώ βρίσκεται η βασική καινοτομία της προσέγγισης μας, επισημειώνουμε (encode), χρησιμοποιώντας ανοιχτά πρότυπα, επιλεγμένα αποσπάσματα του βιβλίου που αφορούν σε πληροφορίες όπως τοποθεσίες, πρόσωπα, αντικείμενα, ημερομηνίες, κλπ, στοιχεία τα οποία, στη συνέχεια, αναδεικνύουμε προσφέροντας στον αναγνώστη επεξηγηματικό υλικό (context) μέσα από εφαρμογές που συνοδεύουν, χωρίς να αποσπούν, την ψηφιακή ανάγνωση.

Η πιο ενδιαφέρουσα πρόσκληση του hackathon, ήταν ότι κληθήκαμε να συνδυάσουμε την ανάγνωση με διαδραστικά εργαλεία όπως το Arduino. Επιλέξαμε να φτιάξουμε ένα χάρτη με τοποθεσίες που αναφέρονται στο βιβλίο, ο οποίος λειτουργεί με την παλιά κλασική συνταγή του “φωτεινού παντογνώστη”, ανάβει δηλαδή σε σημεία επιλογής, μόνο που η εντολή έρχεται πλέον διαλέγοντας τα επισημειωμένα (highlighted) αποσπάσματα μέσα από το κείμενο στο browser. Διαβάζοντας δηλαδή στον υπολογιστή για κάποια τοποθεσία, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα, μέσω WiFi, να δει σε φυσικό χάρτη το σημείο που επέλεξε. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι ένα απλό παράδειγμα για το πως μπορείς να χτίσεις υβριδικές δραστηριότητες μέσα σε μια τάξη, καθώς οι δυνατότητες είναι τεράστιες – φανταστείτε χρονολόγια, χάρτες χαρακτήρων, διαδραστικά παιχνίδια, όλα βασισμένα στην αφηγηματική δομή του κειμένου. Ενεργοποιώντας το ενδιαφέρον των νέων παιδιών για την τεχνολογία μπορεί να τα παρακινήσεις να ενδιαφερθούν εξίσου για την κλασική λογοτεχνία. Για το λόγο αυτό συμπεριλάβαμε στο προϊόν μας έναν πολύ φθηνό και απλό υπολογιστή, το Raspberry Pi Zero, το οποίο έχει ήδη εγκατεστημένο το ψηφιακό κείμενο, οδηγίες (για παιδιά, γονείς και παιδαγωγούς) για το πως τα παιδιά μπορούν να πειραματιστούν με το Arduino, οδηγίες και συμβουλές για το πως μπορούν να εκτυπώσουν σε τρισδιάσταση εκτύπωση κάποια από τα αντικείμενα που αναφέρονται στο βιβλίο καθώς και την δωρεάν έκδοση του παιχνιδιού Minecraft, στο οποίο μπορούν να εισάγουν τρισδιάστατα μοντέλα που βασίζονται στην πλοκή του βιβλίου και να δημιουργήσουν δικές τους εμπειρίες γύρω από αυτήν, παίζοντας. Ως ομάδα, δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι η μεγαλύτερη δημιουργική δύναμη είναι η φαντασία ενός παιδιού, γι’ αυτό προσπαθούμε να του προσφέρουμε εργαλεία και γνώση για να την αναπτύξει, αποφεύγοντας να πατρονάρουμε την εμπειρία με συγκεκριμένες προκαθορισμένες διαδρομές – αφήνουμε το παιδί να της χαράξει όπως αυτό νομίζει με ερέθισμα το βιβλίο και την ιστορία που αυτό του αφηγείται.

Ετοιμαζόμαστε πυρετωδώς για το Λονδίνο! Είμαστε τυχεροί διότι μετά τη συμμετοχή μας στο London Book Fair το Μάιο του 2015, όπου παρουσιάσαμε τη δουλειά μας, ήδη συνεργαζόμαστε με ένα σπουδαίο βρετανικό εκδοτικό οίκο, την Faber & Faber, για τον οποίο ετοιμάζουμε ένα εξειδικευμένο website. Έτσι, το τελευταίο εξάμηνο, είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε από πρώτο χέρι το επαγγελματικό περιβάλλον της χώρας, τα πρότυπα και τις απαιτήσεις μιας συνεργασίας εκεί και δηλώνουμε ενθουσιασμένοι που μας δίνεται η ευκαιρία να συνεχίσουμε τις προσπάθειες μας στο Λονδίνο από ένα ακόμη πλαίσιο. Τα σχέδια μας για το μέλλον έχουν να κάνουν με την εντατικοποίηση της δουλειάς μας σε καινοτόμα πεδία και την επιθυμία μας να διατηρήσουμε το καλό κλίμα και το μεράκι που χαρακτηρίζει την ομάδα μας και τις δουλειές μας.» 

Οι Vivl.io είναι: Μιχάλης Καλαμαράς, Ιβάν Κανακαράκης, Άρης Καραταράκης, Λένα Μεθενίτη, Γιώργος Παπαναγιώτου, Πάνος Παπαναγιώτου Άννα-Μαρία Σιχάνη, Ανδρέας Τριανταφυλλίδης   

Cook Lee –  Νικολέτα Μπαλοθιάρη

«Χαζεύοντας το πρόγραμμα της Στέγης, έπεσα πάνω στην ανακοίνωση του Hack the book – αυτό ήταν η αρχή. Μαζί με την υπόλοιπη ομάδα, έπειτα από τόνους τσάι και συζητήσεις καταλήξαμε στην ιδέα. Οι ρόλοι του καθενός ήταν καθορισμένοι εξ αρχής. Η Νικολέτα Μπαλοθιάρη -graphic & web designer με το skafandro της, ανέλαβε το design, η Αγγελική Ζερβού -αρχιτέκτονας και cultural manager ιδρύτρια της εταιρία Medianeras, λειτούργησε ως content curator και project manager και ο Παναγιώτης Σέμπος -ηλεκτρολόγος μηχανικός, hardware and software developer- ως tech freak, ασχολήθηκε με όλο το tech κομμάτι. Η ομάδα Nap δημιουργήθηκε, λοιπόν, γι’ αυτό τον σκοπό. Η ιδέα, που υλοποιήσαμε, ήταν το Cook Lee.