Ο Γιώργος Λυκουρόπουλος αγαπούσε τη Βραζιλία. Όχι μόνο λόγω ποδοσφαίρου, ωστόσο μόλις επισημοποιήθηκε ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014 θα γίνει στη χώρα της μπάλας, τότε έριξε την ιδέα στη συνδρομητική τηλεόραση της Nova (στην οποία εδώ και 20 χρόνια περιγράφει αγώνες και παρουσιάζει εκπομπές) κι εγένετο Bossa Nova. Μια σειρά ημίωρων ντοκιμαντέρ που ξαναπροβάλλονται αυτές τις μέρες και συνιστούν ένα ιδιαίτερο ποδοσφαιρικό οδοιπορικό στις 12 πόλεις που ποδοσφαιρόφιλοι από όλη την υφήλιο θα ταξιδέψουν νοερά σε λίγες μέρες. Κάνοντας το ταξίδι δυο χρόνια πριν, πάνω στις ίδιες ημερομηνίες που θα γίνουν φέτος οι αγώνες, είδε πράγματα εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου. Και μας έδωσε με αφορμή το ποδόσφαιρο, μια ιδιότυπη κοινωνική ανθρωπογεωγραφία από τη γη της σάμπα, του καφέ, της μπάλας αλλά και των κοινωνικών αντιθέσεων που σκιαγραφώνται αρκετά έντονα αυτές τις μέρες λόγω του Μουντιάλ, αλλά και των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο που ακολουθούν το 2016.
Η έμπνευση για τη Βραζιλία ήρθε ενώ ήμουν στο Σαλβαδόρ της Μπαϊα πριν από τρία χρόνια περίπου. Βρέθηκα εκεί που θα χτιζόταν το γήπεδο και στα εργοτάξια είχαν βάλει ένα ηλεκτρονικό ρολόι που μέτραγε αντίστροφα για το ξεκίνημα του Μουντιάλ. Έτσι, μου καρφώθηκε η ιδέα για το πώς θα μεταμορφωθούν οι πόλεις. Είχα ξαναπάει βέβαια στη χώρα , ενώ μιλάω και πορτογαλικά.
Γυρνώντας στην Αθήνα, έτυχε να συναντηθώ με τους ανθρώπους της TAP Portugal, που κάνει τις απευθείας πτήσεις Αθήνα-Λισαβόνα-Βραζιλία. Τους άρεσε η ιδέα να γυρίσουμε τα μέρη που θα γίνει το Παγκόσμιο Κύπελλο, μίλησα με το κανάλι, φτιάξαμε ένα σχέδιο δράσης και η διευθύντρια Κατερίνα Κασκανιώτη το είδε πολύ θετικά. Ο ταξιδιωτικός οργανισμός Ακτίνα Travel μας βοήθησε στο να γίνει το ταξίδι και για να βγει σωστά από πλευράς πτήσεων, γιατί πίστευα ότι θα είχε δημοσιογραφικό ενδιαφέρον να γίνει ακριβώς στις ημερομηνίες του Μουντιάλ. Έτσι π.χ. θα δείχναμε ακόμα και τον καιρό που θα κάνει στις 12 πόλεις. 12 Ιουνίου, ήμασταν στο Σάο Πάολο και 13 Ιουλίου -που τελειώνει το Μουντιάλ- φύγαμε από το Ρίο.
Εννοείται ότι δεν ήταν αθλητικό το σκεπτικό, αλλά μάλλον μια ανθρωπογραφία, γιατί και η δική μου παρουσία στα media δεν είναι μόνο αθλητική και δεν ήθελα να σταθώ αποκλειστικά σε αυτό το κομμάτι. Αν βρίσκεσαι σε μια χώρα, πρέπει να ανακαλύψεις κι άλλα πράγματα, να ακουμπήσεις και στο κοινωνικό κομμάτι. Μονο και μόνο λόγω των χρημάτων που θα δοθούν, ανοίγει μια συζήτηση. Ποια είναι η ταυτότητα κάθε πόλης που θα φιλοξενήσει τους αγώνες και πώς διαμορφώνουν όλες μαζί μια χώρα με τις τρομερές αντιθέσεις. Αρχίσαμε, έχοντας ήδη ένα πλάνο για το τι θέλουμε να κάνουμε, με τον κάμεραμαν Σταύρο Παπουτσά που έχει μεγάλη εμπειρία στον κινηματογράφο και είχε μια ανάλογη λογική για τα πλάνα. Το σκεπτικό ήταν εξαρχής να κάνουμε 10 επεισόδια με θεματική λογική.
Η πρώτη εντύπωση που είχαμε, μας έφερε στο μυαλό μια ντεκαντάνς κατάσταση. Γιατί το ξενοδοχείο που κοιμηθήκαμε το πρώτο βράδυ στο Σάο Πάολο ήταν σε μια κακόφημη γειτονιά. Ο ρεσεψιονίστ που κάναμε το check-in, μας διηγούταν πώς έπεσε θύμα ληστεία το προηγούμενο βράδυ. Όχι ότι είχαμε κανένα φόβο, αλλά είχαμε πάει οργανωμένοι. Είχαμε contact persons σε κάθε πόλη, ξέραμε περίπου τι θα συναντήσουμε. Και ξεζωρίζαμε τον φόβο από τον κίνδυνο. Κίνδυνος σημαίνει κάνω τη λάθος κίνηση σε λάθος ώρα. Ας πούμε, πάω στη φαβέλα στο Σάο Πάολο ή το Μπέλο Οριζόντε και κάνω μαγκιές.
Εντός πόλεων κινούμασταν με ταξί κατά κύριο λόγο. Από πόλη σε πόλη (που θα γίνει το Μουντιάλ) δεν υπάρχει μικρότερη απόσταση των 500 χιλιομέτρων, πήραμε αεροπλάνα και δύο φορές το πολύ οργανωμένο λεωφορείο. Highlight, η απίθανη διαδρομή από το Μανάους για τη Φορταλέζα. Που σημαίνει ότι φεύγαμε από τον Αμαζόνιο και φτάναμε στο Βορρά κοντά στον Ατλαντικό. Κάναμε 5 στάσεις, πρώτη φορά αισθάνθηκα ότι το αεροπλάνο ήταν λεωφορείο.
Η συνολική διαδρομή που διανύσαμε ήταν 11.300 χιλιόμετρα. Μεταφράστηκε σε 1.200 λεπτά γυρίσματος (20 ώρες δηλαδή), 3 μήνες μοντάζ και 10 ημίωρα επεισόδια. Μετά κάναμε κι άλλα γυρίσματα, με τους Βραζιλιάνους που ζουν στην Αθήνα – απλούς άνθρωπους που έχουν ζήσει εκεί, συγγραφείς, πολιτιστικούς παράγοντες που έχουν μια άλλη «ματιά» πάνω στη Βραζιλία, δημοσιογράφους και φυσικά επισκεφθήκαμε στέκια Βραζιλιάνων στην Αθήνα γνωρίζοντας την κοινότητά τους στην πόλη μας.
Ήταν γνωστό πώς τα γήπεδα θα ετοιμάζονταν τελευταία στιγμή, όπως αναμενόταν. Αυτό είναι χαρακτηριστικό των Βραζιλιάνων. Θεωρείται ότι μέσες-άκρες το πήγαν καλά, με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις. Όπως στο Μανάους, όπου είχαν μεγάλα προβλήματα και η FIFA είχε απειλήσει ότι θα το πέταγε έξω, στην Κουριτίμπα υπήρξε κάποιο θέμα ασφαλείας, ενώ στο Σάο Πάολο δεν μπορεί να κλείσει η οροφή του γηπέδου. Αλλά ενδιαμέσως είχαν υπάρξει προειδοποιήσεις από την Ομοσπονδία, ενώ έχουν επιστρατευτεί κάποια ονόματα του ποδοσφαίρου, όπως ο Ρονάλντο ή ο Ρομάριο. Τα έργα θα έφταναν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να είναι παραδοτέα, το πρόβλημα είναι αυτό που βγήκε στην επιφάνεια μετά, το κοινωνικό στοιχείο και η δυσαρεσκεια του κόσμου για τα ακριβά εισιτήρια κλπ.
Το χαρακτηριστικό της χώρας είναι ότι ο τεράστιος πληθυσμός (190 εκατομμύρια άνθρωποι) στην πλειοψηφία του πασχίζει με τη φτώχεια. Όταν υπήρξε η αύξηση στην τιμή των εισιτηρίων για τα μέσα μεταφοράς από την Πρόεδρο που λέγεται Ντίλμα Ρούσεφ, ξεκίνησε η κατακραυγή. Αρχικά, στο Confederations Cup, με αρκετές διαδηλώσεις κυρίως στο Σάο Πάολο και βασικό σύνθημα «δίνετε πιο πολλά λεφτά στα στάδια, παρά στα νοσοκομεία». Έρχονται και οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 2016 και έχει προβλεφθεί μεγάλη αστυνόμευση, ακόμη και με συμμετοχή του στρατού. Η Βραζιλία έχει ένα χαρακτηριστικό. Το φολκλόρ, αυτό που γνωρίζουμε όλοι. Από πίσω κρύβεται όμως η φτώχεια, η εξαθλίωση σε πλήρη αντιδιαστολή με το ελάχιστο τμήμα του πληθυσμού που έχει πολλά πολλά λεφτά.. Στο Σάο Πάολο είναι γνωστό ότι οι -πολύ πλούσιοι- μεγιστάνες κυκλοφορούν με ελικόπτερα.
Κυρίως, ένα είναι το περιστατικό που έζησα και μου έδειξε πώς αντιλαμβάνονται το ποδόσφαιρο εκεί. Το παραδοσιακό ντέρμπι του Ρίο που λέγεται «Fla-Flu». Φλαμένγκο- Φλουμινένσε, είναι και λίγο ταξικό. Η Φλαμένγκο είναι η πιο λαϊκή ομάδα, ενώ η Φλουμινένσε πιο αστική. Συμπτωματικά, το ντέρμπι που παρακολουθήσαμε ήταν αυτό για τα 100 χρόνια και γινόταν στο στάδιο João Havelange, το Ολυμπιακό Στάδιο του Ρίο. Ειλικρινά, δεν κυκλοφορούσε ψυχή στους δρόμους. Δεν έχω ξαναδεί μια πόλη να είναι τόσο άδεια. Και βέβαια, η τουριστική εικόνα που έχουμε με τη μπάλα στην παραλία. Φορταλέζα-Σαλβαδόρ και στο Ρίο που έχει και τις σχολές ποδοσφαίρου, μετά τις 9 το βράδυ γίνεται χαμός από πιτσιρίκια, σχολές ομάδων και μεγάλους που παίζουν σε ανεξάρτητες ομάδες.
Ο Διακογιάννης είχε μια λατρεία για τον Πελέ, πράγμα που τον έκανε λίγο εμπαθή με το Μαραντόνα. Και έχει κυρίως αναφερθεί σε προσωπικά χαρακτηριστικά των παικτών της τότε μεγάλης Βραζιλίας(’62-’66-’70) ξεκινώντας από το τι μόρφωση είχαν. Μας έλεγε ας πούμε την ιστορία του Ντιντί, που ήταν αναλφάβητος. Ή του Γκαρίντσα που είχε αυτήν την κατάληξη με το αλκοόλ. Λέει πάντα το χαρακτηριστικό για τους Βραζιλιάνους: «Είναι αθώος σε σχέση με τον Αργεντίνο», κάτι που είδα και στον κόσμο. Εννοώντας ότι ο Βραζιλιάνος είναι καλοπροαίρετος, παίκτης που θα κάνει την εντυπωσιακή ντρίμπλα, κι ας μη νικήσει. Ενώ ο Αργεντίνος θα σπάσει και κανα πόδι, ή ο Ουρουγουανός πιο παλιά. Πάντα ο Διακογιάννης θα σου βγάλει αυτό το χαρακτηρολογικό για το ποδόσφαιρο. Μ’αρέσει αυτή η σχολή, ακόμα κι αν ανατρέπονται πια τα στερεότυπα.
Θυμούνται το Μουντιάλ του ’50 σίγουρα. Δεν είναι μόνο ότι έχασαν το τρόπαιο (σ.σ 2-1 από την Ουρουγουάη σε γεμάτο Μαρακανά με 200.000 ανθρώπους), με περιστατικά, όπως κλάματα, αυτοκτονίες, αλλά και ότι δεν ξανάκαναν τη διοργάνωση. 64 χρόνια μετά έγινε, κι αφού πέρασαν φτώχιες, περίεργες κοινωνικές καταστάσεις, Δ.Ν.Τ. Με τον πρόεδρο Λούλα και τώρα τη Ρούσεφ, μπήκαν στις αναδυόμενες οικονομικά χώρες, τα λεγόμενα BRICS (Brazil-Russia-India-China-South Africa). Το ερώτημα βέβαια, είναι τι θα γίνουν οι υποδομές μετά το τέλος του Μουντιάλ. Παράδειγμα: Το γήπεδο στη Μπραζίλια, κατά τη γνώμη μου το πιο όμορφο που έχει γίνει, με μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και οικολογικά υλικά κατασκευής, δεν θα αξιοποιηθεί, γιατί και η περιοχή δεν έχει καμιά σπουδαία ποδοσφαιρική παράδοση, το προορίζουν για πολιτιστικά events και τέτοια.
Αυτές είναι οι αναμνήσεις μου από τις πόλεις (στις οποίες μείναμε 2 μέρες στην καθεμία, εκτός από το Ρίο, όπου κάτσαμε 7 μέρες)
Τη Δευτέρα 9 Ιουνίου (20.00) στο Floral της πλατείας Εξαρχείων θα γίνει προβολή του Bossa Nova και θα ακολουθήσει συζήτηση με καλεσμένους τον δημοσιογράφο Jose Guilherme Taveira, απεσταλμένο του βραζιλιάνικου τηλεοπτικού καναλιού Globo στην Ελλάδα και την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Debora Arruda Pio, καθώς και Βραζιλιάνους κι Έλληνες ποδοσφαιριστές.
Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Nova Sports για να μάθετε τις ακριβείς ώρες προβολής των επεισοδίων.
