Γυναίκα ετών 29 από την Κεφαλονιά με σπουδές και προϋπηρεσία στη δημοσιογραφία, με νέες σπουδές στα παιδαγωγικά και μια ζωή κατά τα φαινόμενα τακτοποιημένη, αποφασίζει μια μέρα να πάρει το αεροπλάνο και να μετακομίσει για λίγο καιρό σε ένα μικρό χωριό της φυλής των Massai, στην Κένυα. Γιατί; Για να βοηθήσει την τοπική κοινωνία, όχι απλώς να επιβιώσεις μέσα σε συνθήκες οικονομικής εξαθλίωσης και κοινωνικού μεσαίωνα, αλλά και για να βάλει ένα μικρό λιθαράκι στο μέλλον των παιδιών, για τα οποία το σχολείο αποτελεί είδος πολυτέλειας. Η ανέγερση ενός σχολικού κτιρίου μπορεί για τους Massai της περιοχή να μην υπήρχε ούτε ως κομμάτι των πιο τρελών τους ονειροπολήσεων, έγινε όμως σχεδόν πραγματικότητα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η Ντένια αγαπήθηκε από εκείνους, την έκαναν κομμάτι της κοινωνίας τους έστω και για λίγο, της έδωσαν όνομα και προσεύχονταν συστηματικά για τη λευκή που -επιτέλους- έφερε τη βροχή στον τόπο τους. Τώρα πια που εκείνη επέστρεψε στην κανονική της ζωή και οι βροχές στο χωριό ξανασταμάτησαν, της στέλνουν μηνύματα SOS με φράσεις όπως “Γη Αφρικής καλεί Nalutwesha….”.
Ο λόγος στην ίδια. “Είμαι η Ντένια Φραγκιά, 29 ετών (κλεισμένα…), γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κεφαλονιά κοντά σε μια οικογένεια ζεστών και δοτικών ανθρώπων. Σπουδάζω στο τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικών και Ψυχολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ έχω ολοκληρώσει και σπουδές πάνω στη δημοσιογραφία. Οπωσδήποτε, εκείνο που προσδοκώ από το μέλλον είναι μια ενασχόληση η οποία θα σχετίζεται με τον άνθρωπο. Κι όχι ως αντικείμενο μελέτης, αλλά ως μέσο εκδήλωσης της προσφοράς, η οποία αποτελεί και μια δική μου έμφυτη ανάγκη. Η απόφασή να πάω στην Κένυα, ήταν απόφαση στιγμής. Ωστόσο, όχι απερίσκεπτη. Ήμουν συνειδητοποιημένη και έτοιμη να ξεπεράσω κάθε πιθανή δυσκολία που θα προέκυπτε. Οι φωτογραφίες μιας άλλης κοπέλας που είχε επισκεφθεί την Κένυα για εθελοντική εργασία, υπήρξαν για εμένα η αφορμή ώστε να πάρω αμέσως αυτή την απόφαση. Εκεί δεν ήμουν ακριβώς μόνη μου, αλλά κάτω από την ομπρέλα των «Women of Faith». Πρόκειται για μια ΜΚΟ την οποία έχει ιδρύσει μια Κενυάτισσα με σκοπό τη στήριξη μιας μικρής κοινότητας των Maasai στο χωριό Kibiku της Κένυας. Έτσι, ανά διαστήματα, έρχεται σε επαφή με διάφορους ανθρώπους που επιθυμούν να βρεθούν εκεί και να προσφέρουν εθελοντική εργασία”.
Όλο αυτό βέβαια δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν οι δικοί της άνθρωποι δεν τη στήριζαν σε μια τέτοια απόφαση. “Η οικογένειά μου ήταν δίπλα μου κάθε στιγμή. Το ευχάριστα απρόσμενο γεγονός δεν ήταν η συμβολή μόνο φίλων, αλλά ένα σωρό άγνωστων, σε εμένα, ανθρώπων που με στήριξαν με κάθε τρόπο. Αυτοί, μου έδιναν κουράγιο και ώθηση να συνεχίσω ακόμη και τις ώρες που ένιωθα ότι δεν μπορούσα πια να αντεπεξέλθω στις τόσες ευθύνες που είχα αναλάβει. Η πίεση, ιδίως των τελευταίων ημερών, ήταν τεράστια, αλλά χάρη σε αυτούς τους ανθρώπους που έκαναν συνεχώς αισθητή την παρουσία τους, κατάφερα να ολοκληρώσω τον αρχικό μου στόχο. Ακόμη κι ένα απλό like σε μια δημοσίευση στο facebook είναι ένας τρόπος επικοινωνίας. Δίνει την αίσθηση ότι κάποιος είναι εκεί, που σε νοιάζεται και που σου συμπαραστέκεται”.
Η δημοσιότητα πάντως που πήρε η περίπτωση της Ντένιας, μοιάζει να βοήθησε αρκετά στο εγχείρημα, μιας και κατά τη διάρκεια της αποστολής, πέρα από την παρουσία της στο facebook, έδωσε συνεντεύξεις, βγήκε στην τηλεόραση, μίλησε σε δημοσιογράφους. Έδωσε στο πρόβλημα τέτοια προβολή, σαν να επρόκειτο για πρόβλημα του δικούς της χωριού. “Πρώην συνάδελφοι δημοσιογράφοι ήταν εκείνοι που έδωσαν δημοσιότητα σε αυτή μου τη δραστηριότητα. Φυσικά, η συνεχής ενημέρωση του προφίλ μου στο facebook υπήρξε ωφέλιμη, γιατί με αυτό τον τρόπο ο κόσμος μπορούσε να ενημερώνεται καθημερινά για τις ενέργειές μου και τους τρόπους που μπορούσε να συμμετέχει σε αυτές. Έτσι, λοιπόν, η έκταση που πήρε υπήρξε καταλυτική για την ανέγερση του νέου κτιρίου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα”.
Ενώ τα βασικά αγαθά έλειπαν από τους ανθρώπους, αναρωτιέμαι πού βρήκε η Ντένια ίντερνετ έτσι ώστε να ενημερώνει το facebook, να δίνει συνεντεύξεις μέσω skype, να οργανώνει τις παραγγελίες των βραχιολιών και να επικοινωνεί με την Ελλάδα σε καθημερινή βάση. Είναι δυνατόν οι άνθρωποι να μην μπορούν να καλύψουν την ανάγκη σίτισης των παιδιών, αλλά να διαθέτουν ίντερνετ ακόμα και στα χωριά εκτός των αστικών κέντρων; Είναι. “Αγόρασα ένα router και συνδεόμουν μέσω του laptop μου. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, παρά τις τόσες ελλείψεις που υπάρχουν εκεί, οι υπηρεσίες δικτύου δεν αποτελούν μία από αυτές. Η σύνδεση, βέβαια, είναι εξαιρετικά αργή”.
Ένα από τα βασικότερα κατορθώματα που αναγνωρίζει τόσο η ίδια όσο και οι κάτοικοι του χωριού, είναι η ανέγερση, σχεδόν από μηδενική βάση, ενός κτίριου προκειμένου αυτό να λειτουργήσει ως σχολείο για τα παιδιά αλλά και ως χώρος για την εργασία των γονέων.
“Ομολογώ ότι η οικοδόμηση ενός σχολείου, δεν υπήρχε ως πλάνο στο νου μου πριν την πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού. Όταν, όμως, έφτασα στην Κένυα, άρχισα να συνειδητοποιώ τις ανάγκες και τα προβλήματα που υπήρχαν κι έτσι επικεντρώθηκα στην ανεύρεση τρόπων για μακροπρόθεσμες λύσεις. Επομένως, αποφάσισα να αναλάβω την ανέγερση ενός κτιρίου που θα χρησίμευε τόσο ως χώρος διδασκαλίας για τα παιδιά όσο κι ως χώρος εργασίας για τις μητέρες τους”.
Έσοδα όμως, πώς κατάφερε να δημιουργήσει; Πού βρήκε χρήματα για να μπορέσει να υλοποιήσει τα σχέδιά της; “Οι γυναίκες Massai είναι άριστες τεχνίτριες. Κατασκευάζουν κάθε λογής κοσμήματα που είναι μέρος της δικής τους κουλτούρας. Στην προσπάθεια, λοιπόν, αναζήτησης πόρων, σκέφτηκα να πουλήσω τα βραχιόλια αντί να ζητήσω απλώς χρήματα από τους ανθρώπους στη χώρα μας. Έτσι, λοιπόν, έδινα ένα ευρώ σε κάθε γυναίκα για κάθε βραχιόλι που έφτιαχνε, και άλλο ένα ευρώ στο πρόγραμμα σίτισης που ξεκίνησα όσο ήμουν εκεί, ώστε να λαμβάνουν καθημερινά τα παιδιά ένα κυπελλάκι με θρεπτικό χυλό που ήταν και το μοναδικό γεύμα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας τους. Τα υπόλοιπα έσοδα από την αγορά κάθε βραχιολιού σκέφτηκα να τα χρησιμοποιήσω σε κάτι που θα βοηθούσε μελλοντικά την ανάπτυξη της κοινότητας, δηλαδή την οικοδόμηση ενός σχολείου για μικρά παιδιά. Συνολικά, πούλησα περίπου 2.000 βραχιόλια σε διάστημα 40 ημερών”. Παιδιά που υπό κανονικές συνθήκες δεν βάζουν μπουκιά στο στόμα τους όλη μέρα, που καλούνται να δουλέψουν από μικρά και που το σχολείο αποτελεί μια πολυτέλεια γι’ αυτά, βρίσκονται μαζί με τις μαμάδες τους υπό την καθοδήγηση μιας Ελληνίδας 29 ετών που προσπαθεί να συμβάλει στην κάλυψη των βασικών τους αναγκών, φροντίζοντας για το μέλλον. Προφανώς χρειαζόταν πολλή δουλειά. Πώς ήταν όμως μια τυπική ημέρα για την Ντένια στη γη των Massai; “Το καθημερινό πρόγραμμα διαμορφωνόταν αναλόγως με τις ανάγκες που υπήρχαν. Στην αρχή, είχα αναλάβει τη διδασκαλία των παιδιών. Αργότερα, οι δραστηριότητές μου αυξήθηκαν. Πήρα την πρωτοβουλία να οργανώσω τις 22 γυναίκες που στηρίζει η “Women of Faith” και παίρνοντας παραγγελίες από τους ανθρώπους στην Ελλάδα, έδινα σε αυτές εργασία για όσες ημέρες ήμουν εκεί. Οι γυναίκες έφτιαχναν τα βραχιόλια, τα οποία πουλούσα μέσω της σελίδας μου στο facebook και τα χρήματα που παίρναμε από τον κόσμο προσπαθούσα να τα αξιοποιήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επιπλέον, εκτός από τα παραπάνω, είχα αναλάβει και την επίβλεψη των εργασιών στο νέο κτίριο, ενώ παράλληλα έψαχνα σε γειτονικά χωριά για φθηνά και ανθεκτικά οικοδομικά υλικά. Γενικότερα, το καθημερινό μου πρόγραμμα ήταν φορτωμένο με πάρα πολλές ευθύνες καθώς έπρεπε ταυτόχρονα να προωθώ τη δράση αυτή και να προβάλλω την εξέλιξή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, η δουλειά μου άρχιζε νωρίς το πρωί και τελείωνε λίγο πριν το ξημέρωμα της επομένης”.
Σκέφτομαι χώρες της Αφρικής όπως η Κένυα και στο μυαλό μου έρχονται σκηνές από ταινίες. Καταστάσεις όπως η βία, οι απειλές και η εκμετάλλευση των ανθρώπων βρίσκονται σαφώς πιο κοντά στην πραγματικότητα παρά σε μια ρομαντική εικόνα, όπως μας την έχουν δώσει κάποια ντοκιμαντέρ και κινούμενα σχέδια. Άραγε υπήρξαν στιγμές που να μην νιώθει καθόλου ασφαλής; “Δε νομίζω ότι υπάρχουν στιγμές εκεί που αισθάνεται κανείς ασφαλής. Μια από τις φορές που ένιωσα έντονα να απειλείται η ζωή μου, ήταν τέσσερις ημέρες πριν την αναχώρησή μου από την Κένυα. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα βρισκόμουν στο σπίτι όπου διέμενα κι ως συνήθως εργαζόμουν στον υπολογιστή. Τότε, άκουσα ουρλιαχτά έξω από την πύλη του σπιτιού. Οι ντόπιοι με είχαν προειδοποιήσει για αυτό. Επρόκειτο για ληστές, που συχνά προσποιούνται θύματα κακοποίησης προκειμένου να σε παρακινήσουν να βγεις έξω από το σπίτι. Στόχος τους είναι να εισβάλλουν και να σε ληστέψουν, πάντα με την απειλή όπλου. Θυμάμαι ότι δεν μετακινήθηκα καθόλου από τη θέση που είχα στον καναπέ κι ένιωθα το σφυγμό μου να έχουν χτυπήσει κόκκινο. Όσο καιρό βρισκόμουν στην Κένυα, οι άνθρωποι μου μετέδωσαν το αίσθημα του κινδύνου που ενέχει η καθημερινή τους ζωή λόγω της μεγάλης εγκληματικότητας στην περιοχή. Μετά από αυτό το συμβάν, το βίωμά τους έγινε και δικό μου. Ήμουν μόνη σε ένα σπίτι χωρίς καμιά προστασία και σκεφτόμουν τις πιθανότητες εισβολής που ήταν ομολογουμένως αρκετές. Καλές στιγμές, κακές στιγμές, στιγμές αγωνίες”.
Της ζητάω λοιπόν να μου δώσει ένα top 3 των καλών και των κακών που βίωσε εκεί.
Τα καλά
1. Απλότητα-ολιγάρκεια
2. Υψηλό αίσθημα αλληλεγγύης
3. Συναισθηματική εγγύτητα
Τα κακά
1. Απουσία βασικών πόρων (νερό, τροφή)
2. Αμέτρητες ασθένειες
3. Ανεπάρκεια παιδαγωγικών παροχών.
Μέσα στο το προφίλ της στο facebook, διακρίνονται πολλά χαμόγελα στις προσωπικές στιγμές της Ντένιας με την κοινότητα των Massai. Τη ρωτάω ποιες ήταν οι πιο συγκινητικές στιγμές που έζησε εκεί. “Αναμφίβολα, ήταν εκείνες που βίωσα κατά τη διάρκεια του αποχαιρετιστήριου party, που έλαβε χώρα μέσα στη μελλοντική αίθουσα διδασκαλίας του νέου σχολείου, μία ημέρα πριν την επιστροφή μου στην Ελλάδα. Οι γυναίκες Maasai οργάνωσαν μια παραδοσιακή τελετή με τραγούδι και χορό προκειμένου να κάνουν κι εμένα μέλος της ομάδας τους. Όλες έκλαιγαν ασταμάτητα, προσεύχονταν για εμένα, με αγκάλιαζαν σφιχτά και μου προσέφερε καθεμιά το δικό της από την ίδια φτιαγμένο δώρο ως απόδειξη της ευγνωμοσύνη της. Αυτές ήταν οι πιο συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές. Τότε συνειδητοποίησα πόσο πολύ ανάγκη με είχαν αυτές οι γυναίκες και πόσο ισχυροί δεσμοί είχαν αναπτυχθεί μεταξύ μας, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής μου στην Κένυα. Μου έδωσαν μάλιστα και όνομα: “Nalutwesha” που στη γλώσσα τους σημαίνει “η γυναίκα που έφερε τη βροχή”, καθώς για μια περίοδο που ήμουν εκεί, έτυχε να βρέχει συνεχώς, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο για την περιοχή αυτή την εποχή. Συγκεκριμένα, στο Maasai Mara όπου είναι η κοιλάδα στην οποία πάνε συνήθως για σαφάρι, έβρεχε και τις 3 ημέρες που έμεινα, μου, μετά από 2,5 εβδομάδες χωρίς βροχή. Υπάρχει βεβαια λογική εξήγηση, καθώς η περιοχή είχε χαμηλή βροχόπτωση το Σεπτέμβριο και μάλλον είχε έρθει η ώρα να ξεσπάσουν τότε όλες οι βροχές μαζί. Πώς να το εξηγήσεις όμως αυτό στους Massai”;
Κοιτάζω τις φωτογραφίες και βλέπω πολλά παιδιά, γυναίκες μεγαλόσωμες με χάντρες, πολύχρωμα υφάσματα και στολίδια να εργάζονται συνεχώς, ενώ οι άντρες σχεδόν αμήχανοι ποζάρουν δίπλα στη “λευκή”. Άντρες και γυναίκες σε μια κοινωνία που μοιάζει φυσιολογική με τους δικούς της όρους και τις δικές της ισορροπίες. Αναπαράγεται και προχωρά. Πώς σμίγουν και παντρεύονται άραγε οι Massai; “Θα έλεγα ότι ο γάμος από έρωτα μεταξύ των Maasai είναι ανύπαρκτος. Το έθιμο έχει ως εξής: Οι πατεράδες των αγοριών επιλέγουν τις μελλοντικές τους νύφες όταν αυτές βρίσκονται ακόμη σε νεαρή ηλικία. Λόγω της νόμιμης πολυγαμίας, έχουν δικαίωμα να επιλέξουν όσες επιθυμούν για τους γιους τους παίρνοντας ταυτόχρονα και ως προίκα αγελάδες που χρησιμεύουν στην παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Το πλήθος των ζώων και των παιδιών καθορίζει άλλωστε και το κοινωνικό status των ανδρών. Όπως μου εκμυστηρεύτηκε ένας φίλος Maasai, εάν κάποιος επιθυμεί να παντρευτεί μια γυναίκα που ο ίδιος έχει επιλέξει, θα πρέπει πρώτα να γίνει κάτι σαν οικογενειακό συμβούλιο. Στη συνέχεια, μόνο με τη συγκατάθεση των γονέων και όλων των αδελφών του, (ο εν λόγω έχει 32 αδέλφια), θα μπορεί να γίνει η γυναίκα της επιλογής του μέρος της οικογένειας. Συνεπώς, όπως όλα δείχνουν, ο έρωτας δεν κατέχει ούτε την ελάχιστη θέση στην κουλτούρα των Maasai”.
Το ταξίδι στην Κένυα έχει λήξει εδώ και κάποιες εβδομάδες, η Ντένια Φραγκιά έχει επιστρέψει σε μια Ελλάδα που ίσως να μην θυμίζει σε τίποτα το χωριό των Massai, μα κάθε άλλο παρά απαλλαγμένη είναι από τα δικά της προβλήματα. Παντού στον κόσμο, οι κοινωνίες, ανεπτυγμένες ή μη, συνεχίζουν να παλεύουν με τον ίδιο τους τον εαυτό πρώτα για την επιβίωση κι έπειτα για το μέλλον. Είτε είσαι Massai, είτε Ευρωπαίος πολίτης σε κρίση, η ελπίδα είναι το κλειδί του αλχημιστή για το μέλλον. Υπάρχει όμως ελπίδα; “Ελπίδα υπάρχει μόνο όταν οι άνθρωποι περνούν από ανούσιες φλυαρίες σε πράξεις.”