Υπάρχουν δύο μουσεία στην Αθήνα, όπου οι επισκέπτες τους δεν θα συναντήσουν κάποια ταμπέλα πλάι στα εκθέματά τους με την ένδειξη «Μην αγγίζετε». Αυτό συμβαίνει γιατί το πολύτιμο, μοναδικό και παιδευτικό που έχουν να επιδείξουν τα συγκεκριμένα μουσεία και οι συλλογές τους είναι το παιχνίδι, τα παραμύθια, η διάδραση ανάμεσα στους λιλιπούτειους επισκέπτες τους και τους μεγαλύτερους συνοδούς τους.
Το όραμα που οδήγησε στη δημιουργία του Μουσείου Συναισθημάτων Παιδικής Ηλικίας -που φέτος διανύει τον δέκατο χρόνο λειτουργίας του- ήταν η ύπαρξη ενός χώρου όπου θα μπορούν όλα τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τον εσωτερικό κόσμο των συναισθημάτων τους, μέσα από το παιχνίδι, την τέχνη και το παραμύθι. «Ένας χώρος που θα μπορεί να προσφέρει στα παιδιά το πιο σημαντικό εφόδιο για τη ζωή τους, τη συναισθηματική καλλιέργεια, μέσα στο ασφαλές και απολαυστικό πλαίσιο του παιχνιδιού με τα εκθέματα και τα παραμύθια» εξηγεί η Ειρήνη Σοφιανοπούλου, Ψυχολόγος και διευθύντρια του Μουσείου που στελεχώνεται με ειδικά εκπαιδευμένους «εμψυχωτές» από το χώρο της ψυχολογίας, του θεάτρου, της εργοθεραπείας, του κουκλοθέατρου, των εικαστικών και των παιδαγωγικών.
Οι δραστηριότητες που περιλαμβάνει το κτίριο στον Λόφο του Φιλοπάππου σχεδιάζονται με κριτήριο την συναισθηματική ωφελιμότητα που προσφέρουν στους μικρούς του επισκέπτες. Τα εργαστήρια του Σαββατοκύριακου προωθούν τη δημιουργική επικοινωνία των μικρών με τους μεγάλους συνοδούς τους ενώ τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τις σχολικές ομάδες σχεδιάζονται για να γνωρίσουν τα παιδιά περισσότερο τον εαυτό τους και τους συμμαθητές τους. «Στόχος μας είναι να απολαύσουμε τη γνωριμία με τον εσωτερικό κόσμο των συναισθημάτων μας, να του δώσουμε σχήματα, χρώματα, φωνές, κίνηση αξιοποιώντας τη συμβολική λειτουργία του παιχνιδιού και των παραμυθιών. Η εξελικτική πορεία είναι καθημερινή από τη στιγμή που κάθε δράση που πραγματοποιείται αξιολογείται, βελτιώνεται, τροποποιείται, πλάθεται κάθε μέρα καθώς οι εμψυχωτές ανακαλύπτουμε επιπλέον πληροφορίες που μας χαρίζει η ίδια η ζωή μας και η μοναδικότητα κάθε παιδιού και κάθε ομάδας».
Στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείο με τίτλο «Γεια σου κύριε Φόβε», μια διαδραστική έκθεση δίνει τα κατάλληλα ερεθίσματα μέσα στο ασφαλές περιβάλλον του Μουσείου Συναισθημάτων προκειμένου τα παιδιά να γνωρίσουν καλύτερα, να επεξεργαστούν και να αντιμετωπίσουν δημιουργικά το συναίσθημα του φόβου, αποβάλλοντας την ανασφάλεια που συχνά οδηγεί σε επιθετικές συμπεριφορές. «Με μεγάλη ικανοποίηση βλέπουμε καθημερινά πόσο εξαιρετικά βοηθητική είναι για τα παιδιά αυτή η διαδραστική έκθεση που παρουσιάζεται από το 2013 και θα διαρκέσει έως το 2016. Το ανήσυχο ερώτημα των παιδιών κατά την αποχώρηση τους είναι συχνά το “πώς μπορώ να βρω το δρόμο για να ξαναέρθω εδώ;”, κάτι που λειτουργει ως κινητήρια δύναμη για να συνεχίζουμε να υλοποιούμε εκθέσεις και προγράμματα. Επιπλέον, οι γονείς που μπορεί καμιά φορά να επιζητούν έτοιμες και συγκεκριμένες προτάσεις ή λύσεις για τη συναισθηματική αγωγή των παιδιών τους, δείχνουν να κατανοούν την αξία της φιλοσοφίας του μουσείου καθώς απασχολούνται στην έκθεση και όταν συμμετέχουν στα εργαστήρια μαζί τους».
Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1987 ως σωματείο μη κερδοσκοπικό, με εκπαιδευτικό και πολιτιστικό σκοπό ως πρωτοβουλία της Σοφίας Ρωκ-Μελά, δασκάλας με ειδίκευση στην εκπαίδευση στα μουσεία. Σκοπός του σωματείου- σύμφωνα με το καταστατικό του- είναι να βοηθήσει τα παιδιά, από την προσχολική τους ηλικία να γίνουν πολίτες, οι οποίοι με σεβασμό για την ατομικότητά τους θα αποκτήσουν κοινωνική συνείδηση και την αίσθηση της ανάγκης να συμβάλλουν στη κοινότητα που ζούν. Για το λόγο αυτό, το σωματείο απέκτησε το 1994 ένα ειδικά σχεδιασμένο κτίριο στην οδό Κυδαθηναίων επιδιώκοντας να φέρει τα παιδιά από τη βρεφική τους ηλικία κοντά στα μουσεία, να τα κάνει να τα αγαπήσουν έτσι ώστε μεγαλώνοντας η επίσκεψη στο μουσείο να μην εντάσσεται μόνο μέσα στο σχολικό πλαίσιο των εκπαιδευτικών επισκέψεων, αλλά να αποτελεί μέρος της αξιοποίησης του χρόνου που περνά μαζί η οικογένεια.
Τα προγράμματα του είναι σχεδιασμένα προκειμένου να συμβάλλουν στην κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών ενθαρρύνοντας την κριτική σκέψη, την πρωτοβουλία, τη δημιουργικότητα και την ανάγκη της ανακάλυψης. «Αποτελούν μια εναλλακτική πρόταση επίσκεψης στο μουσείο όπου το παιδί -μέσα από ένα ευρύ πεδίο αυθεντικών αντικειμένων από τις συλλογές του μουσείου- ερευνά, ανακαλύπτει στοιχεία, παρατηρεί, αξιολογεί και γενικά μαθαίνει “πώς να μαθαίνει”. Ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών προγραμμάτων βασίζεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών, στους περιορισμούς και τις δυνατότητες του χώρου και στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα προσαρμόζονται για να συμβαδίζουν με την καθημερινότητα των παιδιών, τα ενδιαφέροντά τους και την επικαιρότητα» σημειώνει η Έβελυν Μπανάκα, υπεύθυνη ανάπτυξης και επικοινωνίας του μουσείου όπου το ανθρώπινο δυναμικό του αποτελείται από μουσειολόγους, νηπιαγωγούς και εκπαιδευτικούς.
Εντός του νεοκλασικού κτιρίου που σύντομα συμπληρώνει 21 χρόνια λειτουργίας στην περιοχή της Πλάκας η «γνώση» προσεγγίζεται διαθεματικά και σαν ενιαίο σύνολο.Ίσως γι’ αυτό, τα εκπαιδευτικά προγράμματα του προσελκύουν όλες τις ηλικίες των παιδιών. «Οι διαφορετικοί τρόποι μάθησης που εφαρμόζουμε βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν το κάθε ένα τη δική του δυναμική, να εκφραστούν χωρίς την πίεση του χρόνου, χωρίς το άγχος του λάθους και της απόρριψης και έτσι να οικοδομήσουν τη γνώση. Δομείται σφαιρικά γύρω από ένα θέμα χρησιμοποιώντας στοιχεία από τον χώρο των τεχνών, της τεχνολογίας, των μαθηματικών, της ιστορίας, της φυσικής, της χημείας και άλλων επιστημονικών αντικειμένων. Τα αντικείμενα και οι συλλογές που χρησιμοποιούν τα παιδιά, ενεργοποιούν τις αισθήσεις τους, προκαλούν ενδιαφέρον, ενισχύουν τον πειραματισμό και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης.
