Πίστευες ποτέ πως θα πλησιάσεις σε απόσταση αναπνοής μια λευκή τίγρη ή μια υπό εξαφάνιση δερματοχελώνα; Γνώριζες πως ένα από τα μεγαλύτερα φίδια της Ευρώπης, ο Έφιος, συναντάται σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας; Πόσες φορές έχεις συναντήσει καγκουρό και άλλα μαρσιποφόρα της μακρινής Αυστραλίας; Έχεις ψαρέψει ποτέ κοχύλι που μοιάζει με κιονόκρανο Ιωνικού ρυθμού; Στον πεζόδρομο της οδού Όθωνος στην Κηφισιά, ένα κτίριο εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής κρύβει μέσα του όλο το μεγαλείο της βιοποικιλότητας του τόπου, και όχι μόνο. Το Μουσείο Γουλανδρή είναι το πρώτο εγχώριο μουσείο φυσικής ιστορίας, γεννήθηκε το 1964 από την αγάπη του Άγγελου και της Νίκης Γουλανδρή για την έρευνα και δράση του και έχει βραβευτεί εντός και εκτός συνόρων για την περιβαλλοντική εκπαίδευση που προσφέρει σε όσους το επισκέπτονται μέσα από τις μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις του.
Ένα νεαρό λιοντάρι από την Αφρική μπροστά από συρτάρια γεμάτα με έντομα
Η Μαρία Δημάκη έχει ως βασικό αντικείμενο έρευνας τους χαμαιλέοντες και τις οχιές.
Την ξενάγησή μας στο μουσείο που ξεκίνησε ως βοτανικό -και μερικά χρόνια αργότερα επέκτεινε τις συλλογές του στους τομείς της ζωολογίας, της παλαιοντολογίας και της γεωλογίας- ανέλαβε η Μαρία Δημάκη, βιολόγος με διδακτορικό στην οικολογία των ερπετών και συγκεκριμένα στους χαμαιλέοντες. Ως παιδί παρατηρούσε τα μυρμήγκια να μεταφέρουν σπόρους στη φωλιά τους και τα χελιδόνια να ταΐζουν τα μικρά τους. Σήμερα εργάζεται στο εργαστήριο του Τμήματος Χερσαίας Ζωολογίας περιτριγυρισμένη από ντουλάπια γεμάτα διάφανα βάζα με ερπετά και αμφίβια, ενώ συχνά φτιάχνει βαλίτσες και ταξιδεύει σε διάφορα μέρη ανά την Ελλάδα προκειμένου να πραγματοποιήσει έρευνα πεδίου. Ένα ασημί μικροσκοπικό δαχτυλίδι πάνω στο γραφείο της τραβά την προσοχή μας. «Με αυτό παρακολουθούμε την πορεία μετανάστευσης των αποδημητικών πουλιών. Την άνοιξη και το φθινόπωρο πιάνουμε μερικά από αυτά σε ειδικά δίχτυα και τους βάζουμε αυτό το δαχτυλίδι με τον κωδικό του μουσείου στο πόδι. Κατόπιν τα αφήνουμε ελεύθερα και σε περίπτωση που τα βρει κάποιος οπουδήποτε στον κόσμο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας. Κάπως έτσι έγινα φίλη με έναν Ούγγρο που συνάντησε τρία αποδημητικά που είχαν δακτυλιωθεί από εμένα, ενώ κάποια στιγμή στη Σάμο βρήκα η ίδια ένα παρόμοιο δαχτυλίδι και πληκτρολογώντας τον κωδικό ανακάλυψα πως προερχόταν από ένα μουσείο στη Ζάμπια».
Πτηνά που έγιναν δωρεά στο μουσείο από κυνηγούς του ’60 και του ’70
Το δαχτυλίδι με τον κωδικό του μουσείου βοηθάει στην καταγραφή των περιοχών όπου μεταναστεύουν τα αποδημητικά πουλιά.
Ο Ασπροπάρης (δεξιά) και το Όρνιο (αριστερά) είναι είδη γύπα που συναντάμε στην Ελλάδα.
5.000 δείγματα ορυκτών πετρωμάτων και απολιθωμάτων φυτών και ζώων, 100.000 δείγματα κοχυλιών και ασπόνδυλων και 2.000 δείγματα φυτών συνθέτουν τις πλούσιες συλλογές του μουσείου και αναδεικνύουν τις διαφορές μεταξύ του σύγχρονου και προγενέστερου περιβάλλοντος. Το αγαπημένο έκθεμα των λιλιπούτειων επισκεπτών, ένας γιγάντιος δεινόσαυρος Τρικεράτοπας, είναι το μοναδικό μη αληθινό δείγμα στον χώρο, καθώς πρόκειται για αντίγραφο από το αντίστοιχο μουσείο της Νέας Υόρκης. «Οι συλλογές του Μουσείου, όπως και των υπολοίπων μουσείων φυσικής ιστορίας αποτελούν σήμερα μία πηγή σπάνιων και δυσεύρετων δειγμάτων. Παράλληλα αποτελούν ένα αρχείο πληροφοριών και ένα εργαλείο για τις ποικίλες μουσειακές δραστηριότητες. Η σημασία των συλλογών είναι μεγάλη, διότι συμβάλει στη γνώση της βιοποικιλότητας σε όλα τα επίπεδα -των ειδών, των οικοσυστημάτων, των παλαιοπεριβαλλόντων, του γενετικού υλικού- που αφορούν την Ελλάδα, αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Επιπλέον, αποτελούν τη γέφυρα που ενώνει την επιστημονική γνώση με το ευρύ κοινό, και έγιναν με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών, ώστε μέσα από τη γνώση προκύψει η ανάγκη για την προστασία του περιβάλλοντος.
Το πρώτο έκθεμα που αντικρίζεις καθώς κατευθύνεσαι προς την έκθεση των θηλαστικών.
Μήπως το συγκεκριμένο λεπιδόπτερο σας θυμίζει ανατριχιαστικές σκηνές από την «Σιωπή των αμνών»;
Κοχύλια σε ιδιαίτερα χρώματα από τις Φιλιππίνες, την Κούβα και τη Νέα Γουινέα
Το κόκκινο στρογγυλό αυτοκόλλητο που συχνά θα διακρίνεις πίσω από τις βιτρίνες υποδηλώνει πως το είδος που εκτίθεται σπανίζει, εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών και της διάδρασης του σύγχρονου ανθρώπου με το οικοσύστημα. «Το κάθε είδος έχει προσαρμοστεί έτσι ώστε να ζει σε συγκεκριμένο βιότοπο και σε συγκεκριμένες κλιματικές συνθήκες. Για παράδειγμα, τα ερπετά προτιμούν τις θερμές περιοχές με ήπιο κλίμα. Όταν συμβούν σημαντικές κλιματικές αλλαγές τα ζώα δεν προλαβαίνουν να προσαρμοστούν σε αυτές και εξαφανίζονται από την περιοχή. Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να ζει μαζί με τη φύση και όχι εις βάρος της», εξηγεί η ζωολόγος καθώς μας δείχνει μια αρσενική αρκούδα που βρέθηκε νεκρή στην Εγνατία οδό και έναν μαυρόγυπα που αυτή τη στιγμή δε θα συναντήσεις πάνω από δέκα όμοιους του σε ολόκληρη τη χώρα.
Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας – Κέντρο ΓΑΙΑ: Λεβίδου 13 και Όθωνος 100, Κηφισιά. Τηλ: 210 8015870. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως Παρασκευή: 09:00 – 14:30, Σάββατο: 9.30-16.00, Κυριακή: 10:00 – 16.00.