Το Δουργούτι πίσω από τη βιτρίνα

Αν ενάμιση χρόνο πριν έλεγες στον μέσο Αθηναίο πως μένεις στο Δουργούτι μάλλον θα σε κοιτούσε περίεργα. Το άκουσμα του ονόματος έβαζε την περιοχή μαζί με τα άλλα κακόηχα τοπωνύμια του περασμένου αιώνα: Κουκουβάουνες, Μαγκουφάνα, Δουργούτι! Οι λίγο πιο υποψιασμένοι αθηναιογραφικά, ή και μεγαλύτερης ηλικίας συνειρμικά θα σκέφτονταν την περιπαιχτική φράση της Κατερίνας Γιουλάκη στην ταινία «Μια Ιταλίδα από τη Κυψέλη», που περήφανη τόνιζε ότι «Αυτή μάλιστα είναι Ιταλίδα μέσα από την Ιταλία και όχι από το Δουργούτι».

Tο Δουργούτι σήμερα κατάφερε να επανέλθει στη μνήμη της πόλης. Οι δράσεις στο πλαίσιο του Dourgouti Island Hotel δεν επανέφεραν απλά τη χρήση ενός παλιού ονόματος. Κατάφεραν σε πρώτο στάδιο να γευτούν το χθες στη σύγχρονη πραγματικότητα. Κυρίως όμως να κινητοποιήσουν έναν ολόκληρο κοινωνικό μικρόκοσμο να ασχοληθεί με την γειτονιά του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το Dourgouti Island Hotel έκανε τη νοσταλγία για μια «Μαγική Πόλη» να μπορεί να ταρακουνήσει συνειδήσεις. Η πλατεία της γειτονιάς μέσα από τις αναμνήσεις του χθες μετατράπηκε -μετά από πολύ καιρό είναι η αλήθεια- σε σημείο συνάντησης, κουβέντας και κοινών προβληματισμών για τον ίδιο τον δημόσιο χώρο.

Γιατί έγινε αυτό όμως; Είναι ευκολότερο να σου υποδεικνύει κάποιος άλλος τα καλά γύρω σου. Γιατί πολύ απλά εσύ αρνείσαι καθημερινά να τα αναλογιστείς και να τα απαριθμήσεις. Με αυτόν τον τρόπο όμως, το δικό σου βλέμμα αρχίζει σιγά – σιγά να «πέφτει» στα κακά της περιοχής σου. Σαν μια υποσυνείδητη απάντηση που σε τρώει καιρό από μέσα, αλλά δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να βγει.

Από την αρχή της δημιουργίας του το Δουργούτι ήταν μια συνοικία πίσω από την καθιερωμένη εικόνα της πόλης. Μοντέρνες πολυκατοικίες στην σύγχρονη ευρωπαϊκή λεωφόρο που πίσω τους κρύβουν μια μεγάλη παραγκούπολη. Χρόνια αργότερα ένα μεγάλο «σιδηρούν παραπέτασμα» θα καλυφθεί με χρώματα για να γίνει το σύνορο της άλλης μη-ολυμπιακής Αθήνας. Ένας μεταλλικός φράκτης, ο οποίος στις μέρες μας και χωρίς λόγο ύπαρξης, λειτουργεί απλά σαν το παραβάν που κρύβει μια μικρή «χωματερή» μόλις 10 λεπτά από τη Πλατεία Συντάγματος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το Δουργούτι οδοιπορεί με τα προβλήματα από την γέννησή του. Οι αρχιτέκτονες που δημιούργησαν τις πρώτες προσφυγικές πολυκατοικίες του έδωσαν έναν κατασκευαστικό ευρωπαϊκό αέρα. Μεγάλοι κοινόχρηστοι χώροι, φαρδιές πρασιές και δρόμοι, φωτεινά και βιώσιμα κτίρια. Όμως αντί οι δημόσιοι χώροι στο Δουργούτι να οργανωθούν και να αποτελέσουν παράδειγμα για την πρωτεύουσα, βιώνουν τον παραλογισμό της γραφειοκρατικής Ελλάδας. «Δεν ανήκει στον δήμο η συντήρηση παρά μόνο ο καθαρισμός», «η Περιφέρεια δεν έχει χρήματα για φυτεύσεις» είναι οι καθιερωμένες φράσεις των φορέων που δεν θέλουν οργανωμένα να συντηρούν τους δημόσιους χώρους πρασίνου στο Δουργούτι.

Η άψογη ρυμοτομία για το Δουργούτι είναι ταυτόχρονα και κατάρα για όλους του κατοίκους. Ο σταθμός του μετρό μπορεί να δημιουργήθηκε και μαζί του να έφερε τη λειτουργία μεγάλων κτιρίων γραφείων στη γειτονική Λ. Συγγρού. Όμως κανείς δεν πρόβλεψε ένα χώρο στάθμευσης για τα τόσα αυτοκίνητα που φτάνουν καθημερινά στη γύρω περιοχή. Το αποτέλεσμα είναι το Δουργούτι να πνίγεται με εκατοντάδες παρκαρισμένα αυτοκίνητα, ακόμα και στις πλατείες. Χωρίς να απαριθμούμε σε αυτά τα δεκάδες εγκαταλειμμένα οχήματα που στέκουν για χρόνια στους δρόμους από τα γύρω συνεργεία αυτοκινήτων. 

Μιλώντας για τα συγκοινωνιακά, το τραμ ήρθε και έδωσε ακόμα ένα θετικό πρόσημο στην σύνδεση της περιοχής με το κέντρο της Αθήνα. Η ταχύτητα όμως της κατασκευής του έργου δημιούργησε ένα σωρό κωμικοτραγικά προβλήματα. Γιατί όταν είσαι εκτός χρονοδιαγράμματος παράδοσης όπως είναι φυσικό δεν έχεις ρυθμίσει με άψογο τρόπο την ηχορύπανση που δημιουργείται από την διέλευση του τραμ, μόλις πέντε μέτρα από τα σπίτια. Ακόμα χειρότερα δεν σκέφτεσαι γιατί υπήρχαν τόσοι υπόνομοι στην κατηφορική Κασομούλη. Απλά τους κλείνεις για δική σου ευκολία και έτσι μετά από κάθε βροχή η γειτονία μετατρέπεται σε ποτάμι. Χωρίς φυσικά να μιλήσουμε για τα τηλεφωνικά καλώδια που τσιμενταρίστηκαν κάτω από τις γραμμές όπως – όπως και όλοι εύχονται να μην τυχόν και πάθουν βλάβη. 

Το Δουργούτι είχε εξ’ αρχής προδιαγραφές να αποτελέσει ένα τοπικό αστικό κέντρο που θα κάλυπτε τις βασικές ανάγκες και της γύρω περιοχής. Τα καταστήματα που διαθέτει σήμερα ο δήμος Αθηναίων στην αγορά του Δουργουτίου, αντί να αξιοποιηθούν παραμένουν κενά και ανεκμετάλλευτα. Όταν θα μπορούσαν με μικρό ενοίκιο να επιφέρουν την ανάπτυξη τοπικής αγοράς, και φυσικά έσοδα στα δημοτικά ταμεία.

Σήμερα, αν κανείς δει τις πολυκατοικίες στο Δουργούτι θα καταλάβει πως όλη η σύγχρονη ελληνική παθογένεια περνά μέσα από λίγα μέτρα τσιμέντου. Τα δάκρυα του προσφυγικού, οι σφαίρες από το αίμα του εμφυλίου, τα λάθη της μεταπολίτευσης, η ολυμπιακή ευμάρεια που ξέφτισε, όλα περνάνε σχεδόν περίτεχνα μέσα από το Δουργούτι.

Ο επιτακτικός ευπρεπισμός που έγινε πριν ακριβώς μια δεκαετία έχει πλέον ξεθωριάσει. Η αδυναμία των κατοίκων να συντηρήσουν ικανοποιητικά πολυκατοικίες που στέκουν κοντά έναν αιώνα, έφερε σε πολλά κτίρια προβλήματα αισθητικής αλλά και λειτουργικής φύσεως. Οι κοινοτικοί πόροι υπάρχουν για μια ριζική αισθητική αποκατάσταση όλων των λαϊκών πολυκατοικιών στο Δουργούτι. Κανείς όμως φορέας δεν παίρνει τη πρωτοβουλία να ξεκινήσει ένα οργανωμένο πρόγραμμα, όταν η κρατική προστασία έπρεπε να είναι δεδομένη για τις προσφυγικές πολυκατοικίες. Όχι μόνο γιατί αποτελούν το πρώτο δείγμα της οριζόντιας ιδιοκτησίας στην Αθήνα και του μπαουχάους ρεύματος που εισήχθη. Αλλά κυρίως γιατί αποτελούν μνημεία της ίδιας της ιστορίας της πόλης.

Δεν είναι τόσο πικρό το Δουργούτι, παρότι έχε πολλά προβλήματα. Είναι μάλλον γλυκόξινο και θέλει σίγουρα να το ανακαλύψεις για να καταλάβεις την δική του πραγματικότητα. Γιατί όπως και να το κάνεις, πίσω από την βιτρίνα υπάρχει πάντα μια άλλη ξεχωριστή Αθήνα, που περιμένει λύσεις.

*Ο Μελέτης Ζαχαράκης είναι κάτοικος του Δουργουτίου και μέλος της ομάδας Ιστορικής Χαρτογράφησης του Dourgouti Island Hotel Project.