Ήταν το πρώτο πράγμα που αντίκρισα όταν έφτασα στην είσοδο της Μπιενάλε στο Giardini την πρώτη ημέρα.
Δεν το περίμενα καθόλου ότι θα μου άρεσε τόσο αυτή η πόλη – πάντα την είχα καταχωρημένη στο μυαλό μου σαν μια ακραία τουριστική ιστορία που οι ορδές των γιαπωνέζων θα αφαιρούσαν ποιντζ από την παρακμιακή φαντασίωση που μας είχε προκαλέσει ο Τομας Μαν (και ο Λουκίνο Βισκόντι) αλλά η γλυκιά παρακμή είναι πανταχού παρούσα (και κάπου ανάμεσα στα βαρετά πάρτι στα πεντάστερα ξενοδοχεία στα παλάτσο και στη μυρωδιά μούχλας που αναδύεται από τα κανάλια) και το λούνα παρκ της Τέχνης που τρέχει λόγω της Μπιενάλε είναι τόσο γοητευτικό και ηδονιστικό (παρ όλο που το ζεις μόνος σου στις περισσότερες στιγμές) που είναι για μένα η νέα Πριμαβέρα – ένα τριήμερο βερνισάζ γεμάτο (καλή και κακή) Τέχνη με fun περιτύλιγμα και κόσμο από όλο τον πλανήτη που περιπλανιέται από γκαλερί σε γκαλερί και από μουσείο σε μουσείο (όπως κάποτε περιπλανιόμασταν από σκηνή σε σκηνή στο βαρκελωνέζικο Forum) και -πιστέψτε με- χωρίς ιδιαίτερο σνομπισμό. Εδώ ακόμα και όσοι έχουν έρθει για τα μεγάλα ντιλς (κοινώς να υπογράψουν καλλιτέχνες, να αγοράσουν/επενδύσουν στην Τέχνη) είναι συνήθως πιο κουλ από αντίστοιχες εκθέσεις – βέβαια η Μπιενάλε τη Βενετίας δεν είναι Art fair, δεν είναι «παζάρι» όσο και αν κάποιοι κατηγόρησαν ότι την έστησε με τέτοιους όρους ο φετινός curator (και νούμερο 24 στη λίστα του περιοδικού ArtReview με τους πιο ισχυρούς ανθρώπους της Τέχνης παγκοσμίως) Okwui Enwezor.
Και ύστερα ήταν το ελληνικό περίπτερο που συζητήθηκε πάρα πολύ. Η Μαρία Παπαδημητρίου με τα Αγριμικά της μετέφερε ένα ολόκληρο μαγαζί πώλησης δερμάτων άγριων ζώων από το Βόλο στη Βενετία και ταυτόχρονα μετέφερε όλο αυτόν το “στοπ μόσιον” κόσμο που αγαπάμε, ένα ελληνότροπο «γουεσαντερσινικό» (γεμάτο δεκάδες προπς- από ένα καινούριο αφόρετο σώβρακο σε μια ναύλον σακούλα μέχρι ένα μισό-χρησιμοποιημένο ROL) σύμπαν γεμάτο αναφορές στην ελληνική επαρχία, στην αρχιτεκτονική της ανάμνησης (και της -χωρίς εμμονή- νοσταλγίας) και έχτισε αριστοτεχνικά και αρχιτοκτενικά ένα περίπτερο μέσα στο περίπτερο (σαν ταινία μέσα στην ταινία) ιδανικό για πολλαπλές αναγνώσεις αλλά κυρίως για μια: ότι είμαστε τα όνειρα μας – αυτά που βλέπουμε τα βράδυ αλλά κυρίως αυτά που δεν θα καταφέρουμε ποτέ να εκπληρώσουμε. Δίπλα στο κατάστημα, το εξαιρετικό 15λέπτο βίντεο του Μενέλαου Καραμαγγιώλη, στο οποίο ο ιδιοκτήτης του καταστήματος Δημήτρης Ζιώγος, αφηγείται τη ζωή του – μια συγκινητική ιστορία χαμένων ονείρων και ακατέργαστων δερμάτων. Μια κυρία που καθόταν δίπλα μου έβαλε τα κλάματα στο τέλος του βίντεο όταν ο κύριος Δημήτρης φεύγει από το μαγαζί λέγοντας ότι αυτό είναι η διαθήκη του.
Στην έκθεση Proportio στο Palazzo Fortuny, κατά η γνώμη μου την καλύτερη παράλληλη έκθεση που τρέχει στην Βενετία αυτή την περίοδο. Την έχει επιμεληθεί η Daniela Ferretti, διοργανώνεται σε ένα απίθανο Palazzo και περιλαμβάνει έργα των Marina Abramovic, Anish Kapoor και Michael Borremans μεταξύ άλλων τα οποία συνυπάρχουν εξαιρετικά μαζί με έργα του Alberto Giacometti, με αιγυπτιακές αρχαιότητες και με τα έπιπλα και τις ταπισερί του palazzo. Ένα έπος. more
Στο δεύτερο όροφο της έκθεσης Proportio στο Palazzo Fortuny. Με πιο πολύ φως και πιο μίνιμαλ στήσιμο.
Στην έκθεση Proportio στο Palazzo Fortuny,
Στην έκθεση Proportio στο Palazzo Fortuny.
Στην έκθεση Proportio στο Palazzo Fortuny.
Στην έκθεση Proportio στο Palazzo Fortuny.
Κρουαζιερόπλοια έξω από το Grand Canal. Καθημερινά φέρνουν στη Βενετία χιλιάδες επισκέπτες. Είναι κάποιες στιγμές - κυρίως οι πρωινές ώρες που το να διασχίσεις τα στενάκια γύρω από την πλατεία του Αγίου Μάρκου είναι σαν να πηγαίνεις ανάποδα από το κοπάδι των σολομών. more
Στην έκθεση Slip of the Tongue στην Punta della Dogana σε curation του βιετναμέζου καλλιτέχνη Danh Vo. Ένα πρώην τελωνείο μεταμορφώθηκε σε σχέδια του σπουδαίου γιαπωνέζου αρχιτέκτονα Tadao Ando. Φιλοξενεί μέρος της συλλογής του Francois Pinault, ενός από τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτης και από τους μεγαλύτερους συλλέκτες μοντέρνας τέχνης. more
Στην έκθεση Slip of the Tongue στην Punta della Dogana σε curation του βιετναμέζου καλλιτέχνη Danh Vo.
Στο μουσείο Peggy Guggenheim Collection.Έχω επισκεφθεί και τα τρία μουσεία Guggenheim που υπάρχουν στον κόσμο (Νέα Υόρκη, Μπιλμπάο, Βενετία). Αυτό είναι το πιο μικρό αλλά το πιο ωραίο, αποπνέει μια ζεν ατμόσφαιρα και στους τοίχους τους εκτός από ένα σφιχτό best of αριστουργημάτων του Max Ernst, του Dali, του Miró και του Duchamp μεταξύ άλλων έχει και διάσπαρτες φωτογραφίες της ίδιας της Peggy Guggenheim στο κτίριο - το οποίο υπήρξε κατοικία της. more
Στο μουσείο Peggy Guggenheim Collection. Αυτή την περίοδο "τρέχουν" οι περιοδικές εκθέσεις του Jackson Pollock και του αδερφού του Charles Pollock.more
Το περίφημο καλλιτεχνικό ντουέτο EVA & ADELE που κυκλοφορεί πάντα ντυμένο το ίδιο (και με ξυρισμένο το κεφάλι) έκανε και αυτό το tour από μουσείο σε μουσείο. Εδώ λίγο πριν το μουσείο Peggy Guggenheim Collection.more
Scuola Grande di San Rocco.
Palazzo Mocenigo. Πέρασα τυχαία από έξω όταν μόλις είχε σχολάσει ένα γάμος που γινόταν εκεί. Ανέβηκα επάνω και έβγαλα μερικές φωτογραφίες. more
Έργο του Cy Twombly από την σπουδαία έκθεση στο Ca' Pesaro. Ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Σπουδαίος - τεράστιος. Είναι από τις στιγμές που στέκεσαι μπροστά από έργα και σχεδόν σου έρχεται να κλάψεις.more
Έργο του Cy Twombly από την σπουδαία έκθεση στο Ca' Pesaro.
Έργο του Cy Twombly από την σπουδαία έκθεση στο Ca' Pesaro.
Έκθεση στο μουσείο Ca' Pesaro. Κόσμος κάθεται με άνεση στο πάτωμα και άλλος σχεδιάζει, άλλος κρατάει σημειώσεις. Γενικά μου έκανε τρομερή εντύπωση η χαλαρότητα φύλαξης σχεδόν σε όλα τα μουσεία και γκαλερί που επισκέφθηκε. Και αυτό το λέω για καλό. Είναι πολύ εκνευριστικό οι φύλακες που σε παιρνουν απο πίσω ή τα μουσεία που σου απαγορεύουν να τραβήξεις -ακόμα και χωρίς φλας- φωτογραφίες. Έτσι πρέπει να είναι τα μουσεία. more
Στην έκθεση Portable Classic στο Fondazione Prada στο εκπληκτικό Palazzo Ca' Corner della Regina (που χτίστηκε μεταξύ 1724 και 1728).
Στην έκθεση Portable Classic στο Fondazione Prada.
Στην έκθεση Portable Classic στο Fondazione Prada.
Στην έκθεση Portable Classic στο Fondazione Prada.
Στην ψαραγορά του Rialto.
Προσεχώς εκλογικοί πίνακες.
Η θέα του Grand Canal από τη γέφυρα του Rialto. Το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο της Βενετίας - μετά από την πλατεία του Αγίου Μάρκου μάλλον.more
Δρόμος στο Rialto. Μια αρκετά τουριστική γειτονιά αλλά αν ξέρεις που να κινηθείς βρίσκεσαι σε στενάκια με τα πιο ωραία παρακμιακά και υπέροχα bar που σερβίρουν cicchetti - τα βιενέζικα tapas.more
Πάλι το Grand Canal - δε χορταίνειε να το φωτογραφίζεις.
Μια ημίωρη βόλτα με γόνδολα κοστίζει 80 ευρώ- σχεδόν όσο και ένα αεροπορικό για να φτάσεις μέχρι τη Βενετία. Γι αυτό οι περισσότεροι πελάτες των γονδολιέριδων είναι Γιαπωνέζοι. more
Οι γλάροι στη Βενετία είναι σαν τα ποντίκια στους νεουρκέζικο μετρό. Είναι παντού. Και κυρίως επιτίθενται παντού. Στα ψίχουλα που έχεις αφήσει στο τραπέζι σου- μπορεί και σε εσένα τον ίδιο. Είναι σαν κατοικίδια της Βενετίας. Σαν τις γάτες της Ύδρας ας πούμε. more
Grand Canal
Campo San Beneto. Παρασκευή απόγευμα. Αυτές οι μικρές και φαινομενικά αδιάφορες πλατείες, είναι τελικά η πιο ωραίες στη Βενετία - και πάντα χωρίς τουρίστες - μόνο με (ολίγον χίπστερ) επισκέπτες της Μπιενάλε. more
Το περίπτερο της Ανταρκτικής πάνω στο Grand Canal. Ναι είχε και η Ανταρκτική περίπτερο. Και ήταν υπέροχο....
Στην αναδρομική του Martial Raysse στο Palazzo Grassi. Προσωπικά μου φάνηκε αρκετά υπερεκτιμημένος καλλιτέχνης. Βαρέθηκα.
Στην αναδρομική του Martial Raysse στο Palazzo Grassi.
Στην καταπληκτική έκθεση The Sound of Creation με έργα των Beezy Bailey και Brian Eno στο Palazzo Pisani. Η φωτογραφία είναι από τον τελευταίο όροφο του κτιρίου. Αυτό που δεν φαίνεται καθαρά είναι ότι από το μικρό παραθυράκι έχεις θέα αφ υψηλού όλης της Βενετίας. more
Στην καταπληκτική έκθεση The Sound of Creation με έργα των Beezy Bailey και Brian Eno στο Palazzo Pisani
Στο περίπτερο της Ανγκόλας στο Palazzo Pisani
Palazzo Pisani
Στην έκθεση Glasstress Gotika στο Palazzo Franchetti με έργα φτιαγμένα από γυαλί.
Στην έκθεση Glasstress Gotika στο Palazzo Franchetti με έργα φτιαγμένα από γυαλί.
Στην έκθεση Glasstress Gotika στο Palazzo Franchetti με έργα φτιαγμένα από γυαλί.
Το πορτογαλικό περίπτερο. Με το που έμπαινες μέσα (σε ένα κτίριο μιας παλιάς βιβλιοθήκης) έβλεπες γραμμένα με νέον τους στίχους του I'll be your mirror των Velvet Underground.
«I'll be your mirror
Reflect what you are, in case you don't know
I'll be the wind, the rain and the sunset
The light on your door to show that you're home»more
H περίφημη όπερα La Fenice, όπου τον 19ο αιώνα έκαναν πρεμιέρα έργα των Rossini, Bellini, Donizetti και Verdi. Υπέροχη εμπειρία η ξενάγηση εδώ. more
Το περίφημο καφέ Florian στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Εδώ ένας καπουτσίνο κοστίζει 15 ευρώ. Υπάρχει εκεί από το 1720 και είναι το παλαιότερο καφέ στον κόσμο. more
Είσοδος σε έναν από του χώρους της Arsenal, ένα πρώην ναυπηγείο που πια φιλοξενεί τον βασικό κορμό της έκθεσης της Biennale.more
Το εντυπωσιακό installation του Κινέζου Xu Bing στην Arsenale. Δημιούργησε ένα φοίνικα Φρανεκστάιν από παλιοσίδερα.
Στο περίπτερο της Tuvalu, μιας νησιωτικής χώρας του Ειρηνικού που κινδυνεύει να εξαφανιστεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Ήταν πολλοί που έμαθαν την ύπαρξή της περνώντας από το περίπτερο της στην Arsenale.more
Στην έκθεση στην Arsenale.
Στην έκθεση στην Arsenale.
To Ρώσικο περίπτερο στο Giardini.
Το Ισπανικό περίπτερο ήταν αφιερωμένο στα LGBTE δικαιώματα. Σε φάσεις ήταν σαν να μπαίνει σε γκέι μπαρ. Ενώ η όλη ατμόσφαιρα ήταν εντελώς αλμοδοβαρική. Σκεφτόμουν πόσο πολύ έχει επηρεάσει αυτός ο άνθρωπος μια ολόκληρη χώρα - ενώ κάνει ένα σινεμά εντελώς απέναντι στα (καθολικά) χρηστά ήθη. more
Το Ισπανικό περίπτερο (εδώ και με την ελληνική έννοια της λέξης) ήταν αφιερωμένο στα LGBTE δικαιώματα.
Το Βελγικό περίπτερο σε curation της Κατερίνας Γρέγου και θέμα τη μετανάστευση συζητήθηκε πολύ (ακούστηκε και για το βραβείο - το οποίο κέρδισε τελικά η Αρμενία)more
Το Ολλανδικό περίπτερο με τα έργα του σπουδαίου 83χρόνου καλλιτέχνη Herman de Vries. Στη φωτό εκατοντάδες αποξηραμένα τριαντάφυλλα - κάτι που ευωδίαζε όλο τον χώρο. more
Το Ολλανδικό περίπτερο με τα έργα του σπουδαίου 83χρόνου καλλιτέχνη Herman de Vries
Στην κεντρική έκθεση στο Giardini.
Στην κεντρική έκθεση στο Giardini.
Το ελληνικό περίπτερο.
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση της Μαρία Παπαδημητρίου "Why Look at Animals?Αγριμικά", που μεταφέρει στο ελληνικό περίπτερο ένα ολόκληρο παλιό δερματάδικο του Βόλου.more
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση της Μαρία Παπαδημητρίου "Why Look at Animals?Αγριμικά"
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση της Μαρία Παπαδημητρίου "Why Look at Animals?Αγριμικά"
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση της Μαρία Παπαδημητρίου "Why Look at Animals?Αγριμικά"
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση της Μαρία Παπαδημητρίου "Why Look at Animals?Αγριμικά"
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση της Μαρία Παπαδημητρίου "Why Look at Animals?Αγριμικά"
Εικόνα από το video που σκηνοθέτησε ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης που συνοδεύει το installation της Μαρίας Παπαδημητρίου. Στο video ο ιδιοκτήτης του καταστήματος κύριος Δημήτρης Ζιώγας διηγείται τη ζωή του. more
Το Ισραηλινό περίπτερο με τα έργα του Tsibi Geva και τον υπέροχο τίτλο Archeology of the Present. Από τα πιο αγαπημένα μου περίπτερα στο Giardini.more
Το πολύ δυνατό έργο του Ivan Grubanov με τίτλο United Dead Nations στο περίπτερο της Σερβίας. Στο πάτωμα σημαίες από χώρες που δεν υπάρχουν πια. more
Το περίπτερο της Βραζιλίας - μάλλον από τα πιο αδύναμα της φετινής Μπιενάλε. Το επισκεφθήκαμε πολλάκις όμως λόγω της εγγύτητας με το ελληνικό. more
Τον πέτυχα στο περίπτερο της Βραζιλίας. Βγήκε πολλές φωτογραφίες για τα social media. Ανέβηκε σε πολλά Instagram. Κατάφερε αυτό που ήθελε. Νομίζω ότι ήταν πολύ χειρότερος από αυτό που ήθελα να πει/κράξει. more
Ήταν το πρώτο πράγμα που αντίκρισα όταν έφτασα στην είσοδο της Μπιενάλε στο Giardini την πρώτη ημέρα.
Το περίπτερο του Καναδά, από τα πιο παιχνιδιάρικα της Μπιενάλε και σχετικά αρκετά κοντά στην ιδέα του Ελληνικού more
Η σταρ Sarah Lucas ήταν η συμμετοχή της Βρετανίας σε μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις στη Μπιενάλε - όπως ήταν φυσικό προκάλεσε πλήθος δημοσιεύσεων και (όχι πάντα θετικών) σχολίων. more
Έργο της Sarah Lucas. Κράξτε (ή αποθεώστε) ελεύθερα.
Το εντυπωσιακό installation The Key In Hand του Chiharu Shiota στο περίπτερο της Ιαπωνίας. Πρέπει να ήταν το πιο πολυφωτογραφημένο έργο στη Μπιενάλε. more