Το πρωινό μας μπορεί να το στοίχειωσε το Βrexit που αναπάντεχα ανέδειξαν οι βρετανικές κάλπες, αλλά ο κορυφαίος Ιταλός αρχιτέκτονας στον ευάερο διαφανή 5ο όροφο, πάνω από την νέα όπερα του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Νιάρχος, που θα ονομάζεται Αναγνωστήριο, με την άπλετη 360 μοιρών θέα, μάς ταξίδεψε μακριά, διώχνοντας όλα τα πολιτικά και οικονομικά σύννεφα που βάρυναν ξαφνικά και τον αττικό ουρανό.
Δεν περιορίστηκε στο ίδιο το μεγαλόπνοο έργο, που δεν συνομιλεί σε τίποτα με τη δυσοίωνη ελληνική συγκυρία (και σε βάζει σε μαύρες σκέψεις, για πολλοστή φορά, σκεπτόμενος το πώς θα συντηρηθεί από το χρεοκοπημένο ελληνικό δημόσιο). Αναφέρθηκε σε μια Ουτοπία στην οποία αρχιτεκτονική, ανθρωπισμός, ποίηση και κάλλος συνυπάρχουν.
«Η αρχιτεκτονική είναι ένα παράδοξο επάγγελμα», είπε απευθυνόμενος σε ένα τεράστιο πολυεθνικό κοινό, με δημοσιογράφους από όλα τα διεθνή Μέσα, αμέσως μετά από την ξενάγηση στο εργοτάξιο που είναι σχεδόν ετοιμοπαράδοτο. «Μεγάλωσα με την ιδέα ότι η αρχιτεκτονική υπάρχει για να προσφέρει στην κοινότητα κάτι το ωραίο και το μεγάλο. Αυτό κάναμε εδώ. Είμαι ο αρχιτέκτονας αυτού του έργου που υλοποιήθηκε όμως από 1000 ανθρώπους και κυρίως με την ιδέα να αποτελέσει ένα πολιτιστικό κέντρο για τον άνθρωπο. Και κάτι μου λέει ότι αυτό το κτήριο είναι κάτι το καινούριο, γιατί βρισκόμαστε στο σωστό μέρος, βρισκόμαστε στον τόπο του ηλίου, εκεί που υπάρχει ενέργεια, δίπλα στην θάλασσα, στην αύρα της θάλασσας. Βεβαίως, εσείς θα με κρίνετε.»
Η ομορφιά στην Ελλάδα δεν αφορά την αισθητική,διευκρίνισε, «είναι η βαθιά ομορφιά. Ο καλός κι αγαθός έρχονται μαζί κι αυτό το κτήριο είναι ομορφιά, διότι η Βιβλιοθήκη σημαίνει γνώση, παιδεία. Κι η Αγορά (η πλατεία μεταξύ της Όπερας με την σκηνή των 1400 θέσεων και της Βιβλιοθήκης, χωρητικότητα 2 εκ. βιβλίων ) είναι ο χώρος όπου συναντάς και μοιράζεσαι αξίες, όπως το κάλλος. Κάλλος είναι κι η μουσική. Αυτή η ομορφιά είναι κάτι που χρειάζεται ο καθένας στις δύσκολες στιγμές κι αυτό το κάλλος μπορεί να σώσει τον κόσμο. Σιγά σιγά, όχι όλα μαζί!».
Αυτό που επιχείρησε και στην ελληνική επικράτεια είναι να μετατρέψει το εύθραυστο της γης σε «κάτι πιο δημιουργικό»: «Πρέπει να κατασκευάζουμε βιώσιμα κτήρια αλλά θα πρέπει να υπάρχει κι η ποίηση. Γι’αυτό θα πρέπει να γνωρίσουμε την κουλτούρα και τη γλώσσα της χώρας».
Η αναφορά στην Ακρόπολη δεν έγινε συνειδητά, είπε απαντώντας σε σχετικό ερώτημα. «Ο συσχετισμός δεν είναι κάτι συνειδητό, γιατί η Ακρόπολη είναι μέρος της ιστορίας.» Ακόμη μια αναφορά στην αρχαιότητα είναι η Αγορά του: «Μοιάζει πολύ με την ιταλική πλατεία, αλλά είναι ο χώρος έμβλημα όπου όλες οι διαφορές εξαλείφονται και όπου υπάρχει ανεκτικότητα, συμβίωση, συντροφικότητα».
Εξαρχής ήξερε ότι χρειάζεται αρχιτέκτονα τοπίου, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα μεσογειακό πάρκο: «Γιατί η Μεσόγειος δεν είναι απλώς μια θάλασσα αλλά μια μηχανή καταγραφής της ιστορίας, της ζωής με τα αρώματα και τους παλμούς των ανθρώπων.»
Δεν έκρυψε την περηφάνια του ακόμη και για το στέγαστρο (100Χ100 μέτρα), πάνω από την όπερα,που μοιάζει με αεροπλάνο σε απογείωση: «Εκμεταλλευόμαστε την ηλιακή ενέργεια και έχουμε τη σύζευξη όλων των στοιχείων: έχουμε το φως, το αεράκι , τη θέα , την αίσθηση της διαφάνειας και βλέπεις όλη την Αθήνα!»
Μίλησε και για την έμπνευση:«Η έμπνευση πολλές φορές έρχεται από ανάγκη. Ωστόσο, δεν πρέπει να κολλάει στη μόδα». Πάνω σε μια πετσέτα πρωτοσχεδίασε ο Πιάνο την ιδέα που σήμερα διατρέχουμε στο φυσικό χώρο, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Δ.Σ. του Ιδρύματος Νιάρχος κ. Ανδρέα Δρακόπουλο. «Είναι μύθος η χαρτοπετσέτα», του αντιγύρισε ο Ρέντσο Πιάνο. «Κανείς δεν μπορεί να σχεδιάσει ένα κτήριο σε χαρτοπετσέτα».
«Εγώ έχω το τεκμήριο της χαρτοπετσέτας», επέμεινε ο κ. Δρακόπουλος. «Οντως ξεκινάς με ένα απλό τρόπο. Καλείσαι να κάνεις δυο μεγάλα κτήρια, τη δημόσια βιβλιοθήκη και μαζί μια λυρική σκηνή. Εχεις μια έκταση γης σε μια περιοχή υπέροχη εδώ στην Αθήνα, πολύ κοντά στη θάλασσα, 20 εκτάρια.»
Ο Πιάνο όμως αντέστρεψε το προφανές: αντί να κάνει 2 κτήρια και ένα πάρκο, έκανε ένα πάρκο κι εντός του δυο κτήρια: «Είπαμε να βάλουμε το κτήριο κάνω από το πάρκο, όχι στο υπόγειο, στο φως. Αυτή ήταν η σύλληψη, κάτι που , ναι, μπορείς να το σχεδιάσεις σε μια χαρτοπετσέτα.» Ο ήπιος γεμάτος βλάστηση λόφος που ανηφορίζεις με κλίση από 1% έως 5% είναι η οροφή του κτηριακού συμπλέγματος.
Το ανέκδοτο που τον θέλει να εμπνέεται από την φωτογραφία ενός κοριτσιού με μπικίνι δεν το κατέρριψε ολοσχερώς: «Όταν εργάζεται κανείς, ακόμα κι ένα κορίτσι με μπικίνι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση, ειδικά για τις καμπύλες ενός κτηρίου».
Ο κορυφαίος αρχιτέκτονας μίλησε και για το πεπρωμένο: Το πάθος του για την ιστιοπλοΐα τον είχε φέρει πριν από 10 χρόνια στο Φάληρο. Τότε επισκέφτηκε το οικόπεδο του Κέντρου Πολιτισμού πρώτη φορά: «Ήταν κατάλοιπο ενός ιπποδρόμου. Έριξα σε 10 λεπτά μια ματιά και σκέφτηκα πως είναι εγκαταλελειμμένο ένα τόσο πολύτιμο οικόπεδο τόσο κοντα στη θάλασσα. Μετά από 3-4 χρόνια συναντηθήκαμε με τον Δρακόπουλο για το ίδιο οικόπεδο. Ήταν προκαθορισμένο, νομίζω ήταν η μοίρα.»
Ο Πιάνο εστίασε και στην δαιμονοποιημένη ιδέα της Αριστείας: “Η φιλία που μας έδεσε με τον κ. Δρακόπουλο είναι αποτέλεσμα μια αριστείας που ξεκίνησε και συνεχίστηκε επειδή η αριστεία είναι κάτι το μεταδοτικό. Ανθρωπισμός σημαίνει να σκέφτεσαι τον άνθρωπο και όχι να κατασκευάζεις απλά κάτι”.
Για σύμπτωση των οραμάτων έκανε λόγο ο κ.Ανδρέας Δρακόπουλος: “Ο Πιάνο κατανόησε ότι πρόκειται για ένα έργο που ανήκει στην κοινωνία, στο λαό απ΄την αρχή. Δεν πρόκειτο απλά για την κατασκευή ενός ωραίου κτηρίου. Εχουμε τη στέγη της Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που είναι δυο πυλώνες του κράτους της Ελλαδος, σε μια περιοχή που δεν πρέπει να υπεισέρχονται ιδιωτικά χέρια. Αν το Κράτος διαχειριστεί σωστά την υποδομή, και δεν το λέω αυτό πατρονάροντας, εμείς καλή τη πίστη θα είμαστε εδώ να βοηθήσουμε με τον προϋπολογισμό και με κάποια προγράμματα. Δεν λέω ότι θα δώσουμε το έργο στο Κράτος, αλλά στους πολίτες. Και δεν περιμένουμε ευχαριστώ”.
Ο Ρέντσο Πιάνο περιέγραψε, τέλος, την πόλη ως κάτι ζωντανό που μεταμορφώνεται κι αλλάζει, όπως η θάλασσα, τα ποτάμια, τα βουνά: «Αν μου δίνατε ένα μαγικό ραβδί αμέσως θα έφτιαχνα τρόπους καλύτερης σύνδεσης του πάρκου με την πόλη», ανέφερε, εκφράζοντας την ελπίδα να αλλάξουν οι δημόσιες συγκοινωνίες προς αυτή την κατεύθυνση. «Πρέπει να συμβεί αυτό με ένα τρόπο γενναιόδωρο».
Μέχρι το τέλος του έτους θα έχει μπει και η τελευταία πινελιά στο τεράστιο έργο. Στην Βιβλιοθήκη έχουν τοποθετηθεί, εκτός από τις βιβλιοθήκες, αρκετά από τα έπιπλα και τα φωτιστικά του αναγνωστηρίου κι οι πολύχρωμες καρέκλες της υποδοχή. Στο ισόγειο και σε μέρος του πρώτου ορόφου στεγάζονται η δημόσια δανειστική βιβλιοθήκη και τα αναγνωστήρια. Στο άνω αναγνωστήριο των 2 επίπεδων για του ακαδημαϊκούς ο Πιάνο γκρέμισε 18 κολώνες ώσπου να καταλήξει στο αποτέλεσμα που ήθελε! Στο ίδιο επίπεδο θα στεγάζεται η μικρή βιβλιοθήκη της όπερας, αλλά και οι αποθηκευτικοί χώροι με την κατάλληλη θερμοκρασία και υγρασία για τη φύλαξη των βιβλίων.
Σαν κασετίνα κοσμηματοθήκης, με τα μπετά που κυριαρχούν στο υπόλοιπο έργο ως δια μαγείας εξαφανισμένα, βουτηγμένη στο κατακόκκινο βελούδο, η κεντρική σκηνή της όπερας (18χ18), μεγαλύτερη από αυτή της Μetropolitan Opera, είναι σχεδόν έτοιμη. Δεν έχει ακόμα αυλαία και τα τελικά δάπεδα σκηνής. Πανέτοιμη είναι και η εναλλακτική σκηνή, με τα τα 450 συρταρωτά καθίσματα και οι χώροι προβών της χορωδίας και του μπαλέτου.
Παιχνιδιάρικες εικαστικές πινελιές στις εισόδους και της όπερας και της βιβλιοθήκης, με το κίτρινο χρώμα να κυριαρχεί, είναι το ιπτάμενο Cosmos του Susumu Shingu, στενού συνεργάτη του Πιάνο (θυμίζει σε μια πιο αφαιρετική εκδοχή τα συμπλέγματα με τις ομπρέλες του Ζογγολόπουλου). Σε μεγαλύτερο μέγεθος, αντί πολυελαίου, μια ανάλογη παρέμβαση καταλαμβάνει και το χώρο κάτω από τη θόλο (το χαμογέλο, σύμφωνα με τον ιταλό αρχιτέκτονα), πάνω από την πλατεία της όπερας.
