Ο Στίβεν Κινγκ και το αρχέγονο άγχος του τρόμου στη «Νυχτερινή Βάρδια»

Η ιστορία του τρόμου συνδέεται με την εμφάνιση των πρώτων ανθρώπων, μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον εντελώς αφιλόξενο και παράλογο: Από τότε -δηλαδή- που ο πρωτόγονος άνθρωπος, αδύναμος και τρωτός, διαπίστωνε έκπληκτος ότι δεχόταν επιθέσεις από πηγές που αδυνατούσε ακόμη να κατανοήσει. Σταδιακά, όμως, άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι ο κίνδυνος, η απειλή, η επίθεση, τον παραμόνευε παντού, με τον ίδιο να μη νιώθει ποτέ ήσυχος, ποτέ σίγουρος, να βρίσκεται συνεχώς σε μία κατάσταση επαγρύπνησης.

Το αρχέγονο άγχος του τρόμου, λοιπόν, προέρχεται πάντοτε από αυτήν τη συναίσθηση της αδυναμίας μας να επιβιώσουμε, να σωθούμε από μια επικείμενη, συχνά απρόσμενη και συνήθως αναπόφευκτη καταστροφή που μας απειλεί όλους. Αυτήν την παρατεταμένη αγωνία μπροστά σε συνθήκες δυσμενείς και απρόβλεπτες εκμεταλλεύεται ουκ ολίγες φορές η φανταστική λογοτεχνία, για να μας υπενθυμίσει κάτι απολύτως βέβαιο: ότι ο επιθυμητός έλεγχος των καταστάσεων από τον άνθρωπο ενίοτε του διαφεύγει. Και είναι τότε που τα πάντα μπορούν να συμβούν! Λίγο να αλλάξουν κάποιες παράμετροι και να αναδειχθούν μερικές απρόσμενες λεπτομέρειες και η ισορροπία της καθημερινότητας μοιάζει να ανατρέπεται ανεπιστρεπτί. Αυτές ακριβώς τις μικρές και προσεκτικά σχεδιασμένες μετατοπίσεις από μία πλασματική αίσθηση ασφάλειας σε περιοχές επισφαλείς και αβέβαιες για την ανθρώπινη επιβίωση, διερευνά διεξοδικά ο Στίβεν Κινγκ με το πολυδιάστατο έργο του.

Πρόκειται -στην ουσία-για επιμελημένες σπουδές πάνω στον τρόμο και τις συνθήκες εμφάνισής του, με τις οποίες ο συγγραφέας επιχειρεί να ανιχνεύσει εκείνες τις οδυνηρές αλήθειες που κρύβονται πίσω από την επιφανειακή τάξη των πραγμάτων. Στην πραγματικότητα, αυτό που καταφέρνει ο Κινγκ -σε μυθιστορήματα όπως «Η Λάμψη», «Μίζερι» και «Νεκρή Ζώνη»- είναι να οδηγήσει τον αναγνώστη στη μυστική δίοδο ενός μισοσκότεινου δωματίου που μόνο εκείνος γνώριζε -εκ των προτέρων-την ύπαρξή του.

Για παράδειγμα, στην περίφημη νουβέλα του με τίτλο «Μίζερι» ο συγγραφέας Πολ Σέλντον «σκοτώνει» και μάλιστα με απέραντη αγαλλίαση τη Μίζερι Τσάστεϊν, τη δημοφιλή ηρωίδα των βιβλίων του που τον είχε κάνει πλούσιο και διάσημο, αλλά ταυτόχρονα έπνιγε το συγγραφικό του ταλέντο και έκανε τη δουλειά του να μοιάζει με αφόρητη αγγαρεία. Τώρα ήταν επιτέλους ελεύθερος να γράψει αυτά που πάντα επιθυμούσε. Όμως τότε ακριβώς του συνέβη το απρόβλεπτο: ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα σε έναν ορεινό, χιονισμένο δρόμο του Κολοράντο. Ένα ατύχημα, που τον καθήλωσε με φρικτούς πόνους σε ένα άγνωστο κρεβάτι, όχι ενός νοσοκομείου, αλλά στο απομονωμένο σπίτι της Άννι Γουίλκς κάπου στο βουνό. Για καλή του τύχη, η Άννι ήταν κάποτε νοσοκόμα και διέθετε δυνατά παυσίπονα στο σπίτι της. Αλλά ήταν και φανατική αναγνώστρια των περιπετειών της Μίζερι. Και όταν ανακαλύπτει τι είχε κάνει ο Πολ στην αγαπημένη της ηρωίδα αποφασίζει να τον εκδικηθεί. «Για μένα ό,τι συμβαίνει στους χαρακτήρες καθώς εκτυλίσσεται μια ιστορία εξαρτάται αποκλειστικά από το τι ανακαλύπτω για αυτούς καθώς προχωρώ, από το πώς αναπτύσσονται. Μερικές φορές αναπτύσσονται λίγο. Αν αναπτυχθούν πολύ, αρχίζουν να επηρεάζουν την πορεία της ιστορίας αντί να συμβαίνει το αντίστροφο» εξηγεί χαρακτηριστικά ο Αμερικανός συγγραφέας. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η αληθοφάνεια του όλου εγχειρήματος, αφού η υπόθεση που παρακολουθούμε αλληλεπιδρά με τις εκάστοτε άγνωστες φοβίες του κεντρικού χαρακτήρα οδηγώντας σε ανατριχιαστικά απρόβλεπτες, ακραίες, αλλά και λογικοφανείς καταστάσεις.

Όπως συμβαίνει και στην εξαιρετική «Αστυνομία της Βιβλιοθήκης». Ένας ασφαλιστής επισκέπτεται έπειτα από πολλά χρόνια τη Δημοτική Βιβλιοθήκη και έχει μια κάπως παράξενη συνομιλία με τη βιβλιοθηκάριο, η οποία -μεταξύ σοβαρού και αστείου- τον απειλεί ότι αν καθυστερήσει την επιστροφή των δύο βιβλίων που πήρε, θα του στείλει τον «Αστυνόμο της Βιβλιοθήκης». Ο ασφαλιστής χαμογελά αμήχανα και έπειτα από δύο μέρες διαπιστώνει με έκπληξη ότι τα βιβλία δεν βρίσκονται πια στην κατοχή του, αλλά έχουν χαθεί! Και η διεστραμμένη, απόκοσμη βιβλιοθηκάριος, τηρεί κατά γράμμα την υπόσχεσή της, ξαναζωντανεύοντας τις πιο μύχιες φοβίες της παιδικής του ηλικίας.

Εδώ έχουμε μία τυπική ιστορία του Κινγκ όπου η αντιστροφή των καταστάσεων επιβάλλεται περίπου νομοτελειακά και ο ήρωας, ένας συνηθισμένος άνθρωπος, μετατρέπεται σε έρμαιο ασυνήθιστων και εφιαλτικών γεγονότων. Όσο για την παρούσα έκδοση με τίτλο «Νυχτερινή βάρδια», δεν είναι απλώς ένα ακόμα στοίχημα για τον ανεξάντλητο συγγραφέα το οποίο το κερδίζει με άνεση.

Είναι η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Στίβεν Κινγκ – είκοσι ιστορίες με βασικό χαρακτηριστικό τους την εντυπωσιακή ποικιλομορφία χαρακτήρων και καταστάσεων. Ιστορίες  για τη αμείλικτη κληρονομιά του οικογενειακού αίματος, ιστορίες με φαντάσματα, στοιχειά και άλλα δαιμόνια που απαιτούν τελετές για να εξορκιστούν, ιστορίες που εστιάζουν στην τεχνοεπιστήμη και άλλες που αναδεικνύουν σημαντικά κοινωνικά προβλήματα. Και, φυσικά, ιστορίες για τις ζοφερές επιπτώσεις επιδημιών και άλλων ασθενειών. Εδώ, για μία ακόμη φορά, η γραμμή που διαχωρίζει το φυσικό από το υπερφυσικό, το πραγματικό από το φανταστικό, είναι εξαιρετικά λεπτή, σχεδόν δυσδιάκριτη, ενδεχομένως ανύπαρκτη. Εκείνο, ωστόσο, που εκπλήσσει κάθε φορά είναι ο τρόπος με τον οποίο μια φαινομενικά απλή ιστορία μετατρέπεται σε ένα μακάβριο θέατρο φόβου και δέους. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ο Κινγκ παίζει μαζί μας ξανά και ξανά, αλλά παίζει στα σοβαρά, γνωρίζοντας πότε μπορεί να υπερβαίνει τα όριά μας. Και αυτό το κάνει με μια περισσή άνεση: «Όλοι μας οι φόβοι είναι μέρος του μεγάλου φόβου, του φόβου του θανάτου. Φοβόμαστε το κορμί κάτω από το σάβανο: είναι το κορμί μας» είχε πει κάποτε για να καταλήξει: «Και η μεγάλη απήχηση των μυθιστορημάτων τρόμου οφείλεται σε αυτό τελικά: ότι χρησιμεύουν σαν μία πρόβα του δικού μας θανάτου». Πάντως, οι πρωταγωνιστές του, συνήθως τα καταφέρνουν…

Στίβεν Κινγκ
«Νυχτερινή βάρδια»
Μετάφραση: Γωγώ Αρβανίτη
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Σελίδες: 528 

Βιβλία στη Βιτρίνα

James Baldwin
«Το κουαρτέτο του Χάρλεμ»
Μετάφραση: Χρήστος Οικονόμου
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 768
Τέσσερις νεαροί μαύροι μουσικοί, μεταξύ των οποίων ο μετέπειτα διάσημος «Αυτοκράτορας της σόουλ» Άρθουρ Μοντάνα, ξεκινούν από το Χάρλεμ της δεκαετίας του ’40 για να κατακτήσουν τον κόσμο, με όχημα το πάθος τους για τα γκόσπελ. Τριάντα χρόνια αργότερα, όταν ο Άρθουρ θα βρεθεί νεκρός στο Λονδίνο, ο αδελφός του, ο Χαλ, επιστρέφει στο παρελθόν για να αφηγηθεί μία συναρπαστική και σπαρακτική ιστορία, που θα παρακολουθήσει την περιπλάνηση των ηρώων από τη Νέα Υόρκη έως το Παρίσι και από τον αμερικανικό Νότο μέχρι την Αφρική και την Κορέα. Και όλα αυτά, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με προσωπικές, οικογενειακές και κοινωνικές συγκρούσεις, με τις ολέθριες συνέπειες της απώλειας, αλλά και τους ακατάλυτους δεσμούς που γεννούν η αφοσίωση, ο έρωτας (ομοφυλοφιλικός και μη) και η φιλία. Στο «Κουαρτέτο του Χάρλεμ», το τελευταίο και εκτενέστερο μυθιστόρημά του, ο Τζέιμς Μπόλντουιν χρησιμοποιεί ως σκηνικό το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων, που συντάραξε τις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’60, για να αφηγηθεί ένα επικό άσμα αγάπης, πάθους, πένθους και οργής, όπου η δυναμική των φυλετικών και σεξουαλικών σχέσεων καθορίζει σε καταλυτικό βαθμό τον αέναο αγώνα του ανθρώπου να παραμείνει άνθρωπος.

Ζωρζ Σιμενόν
«Ο Μαιγκρέ στήνει παγίδα»
Μετάφραση: Αργυρώ Μακάρωφ
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 224
Ο Σιμενόν στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα στήνει μία από τις συγκλονιστικότερες και με τις πιο λεπτές περιγραφές της συμπεριφοράς ενός σήριαλ κίλλερ, στο Παρίσι του 1955. Πέντε νέες γυναίκες δολοφονούνται στο διάστημα ενός εξαμήνου, στην ίδια γειτονιά της Μονμάρτης. Ένας πραγματικός εφιάλτης για τον επιθεωρητή Μαιγκρέ και τους συνεργάτες του στο Εγκληματολογικό, ενώ την ίδια στιγμή ο κόσμος ζει αναστατωμένος, μέσα στον τρόμο, ανήσυχος με τα δημοσιεύματα και τις εικασίες του Τύπου. Πρόκειται για ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία με τον Μαιγκρέ, που έγινε ταινία το 1958 από τον Jean Delannoy με τον Jean Gabin στο ρόλο του επιθεωρητή – ένα συναρπαστικό φιλμ νουάρ που ξαναγυρίστηκε, το 2016, με πρωταγωνιστή τον Rowan Atkinson. Η ιστορία αυτή μπορεί να διαβαστεί παράλληλα με τους «Δαίμονες του πιλοποιού», ένα από τα σπουδαία σκληρά μυθιστορήματα του Σιμενόν, χωρίς τον Μαιγκρέ, το οποίο πραγματεύεται και αυτό έναν κατά συρροή δολοφόνο.

Στέφανος Δάνδολος
«Φλόγα και άνεμος»
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 576
Το καλοκαίρι του 1920 καταφτάνει στη Χίο η Κυβέλη Αδριανού, η μεγάλη δόξα του ελληνικού θεάτρου. Γενικός Διοικητής του νησιού είναι ένας γοητευτικός νέος άντρας, ονόματι Γεώργιος Παπανδρέου. Εκείνη είναι παντρεμένη. Το ίδιο και αυτός. Η εμβληματική πρωταγωνίστρια και ο πολιτικός που θα αναδειχθεί τρεις φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδας ζουν για χρόνια έναν θυελλώδη παράνομο έρωτα, ώσπου ενώνονται με τα δεσμά του γάμου και γίνονται ένα από τα μυθικά ζευγάρια του εικοστού αιώνα. Το «Φλόγα και άνεμος» είναι η τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής. Μέσα από ανέκδοτες επιστολές, αρχειακό υλικό και μαρτυρίες, ο Στέφανος Δάνδολος φέρνει στο φως τη ζωή της θρυλικής Κυβέλης και την ταραχώδη σχέση της με τον Γεώργιο Παπανδρέου, ζωντανεύει αθέατες πτυχές του θεάτρου και της πολιτικής, ενώ παράλληλα, συνδυάζοντας αριστοτεχνικά την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία, χτίζει ένα φιλόδοξο μυθιστόρημα για τον έρωτα, τον θάνατο και την ελευθερία.