Τον γνώρισα στον Πόρο τον Μάιο, που είχα πάει για τα εγκαίνια της ομαδικής έκθεσης “Μυθιστορίες” της Citronne Gallery. Εκτός από το έργο του, “Κι εδώ θα σταματούν τα υπερήφανα κύματα σου”, το οποίο μου δημιούργησε πολλά συναισθήματα, ο Ιάσονας Καμπάνης μου έκανε εντύπωση για τον ήρεμο τρόπο του, την ευγένειά του και τη ζεστή αύρα του. Συμφωνήσαμε να ξαναβρεθούμε στην Αθήνα και να πούμε περισσότερα.
Γεννήθηκε το 1985 στην Αθήνα και σπούδασε αργυροχοΐα και σχεδιασμό κοσμήματος στη Σχολή Τεχνών Mokume της Θεσσαλονίκης. Ήρθε κοντά στη ζωγραφική πρώτα ως παιδί αφού μεγάλωσε σε μια καλλιτεχνική οικογένεια και γύρω στο 2007 άρχισε να ασχολείται πιο ενεργά με τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τα ψηφιακά μέσα και τα σκηνογραφικά έργα, αναζητώντας τα εκφραστικά μέσα που του ταιριάζουν. Κάνοντας τη δική του έρευνα επάνω σε έργα μεγάλων καλλιτεχνών που αγαπούσε, βελτίωνε σταδιακά την τεχνική του. Ο δικός του τρόπος έκφρασης αποκαλύπτεται μέσα από παραπομπές, αναφορές και διαφορετικές τεχνικές (όπως το κολάζ), που αποτελούν τον κύριο άξονα της έμπνευσής του ως ζωγράφο.
Το έργο και η έρευνά του βασίζονται κυρίως σε θέματα και μοτίβα που σχετίζονται με τον μεσογειακό πολιτισμό και την παράδοση της ζωγραφικής. Το 2020 έλαβε το Βραβείο Καλλιτεχνικής Υποτροφίας του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος από την ARTWORKS. Έχει συνεργαστεί και εκθέσει, μεταξύ άλλων, με την Breeder Gallery (Αθήνα), την Αίθουσα Τέχνης Ρεβέκκα Καμχή (Αθήνα), την επιμελήτρια Μαρίνα Φωκίδη, το 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το MoMus, το KEIV (Αθήνα), το Victoria Square Project (Αθήνα), την kunsthallekleinbasel (Βασιλεία), τη σκηνογράφο Πουλχερία Τζόβα, τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (Αθήνα), τη σκηνοθέτιδα Μαρία Γαϊτανίδη, την ηθοποιό Stacy Martin, το Islington Arts Factory (Λονδίνο), το Bishopsgate Institute (Λονδίνο), τη Lubomirov/Angus Hughes Gallery (Λονδίνο), το London Print Studio (Λονδίνο), τη Ligne Roset (Λονδίνο), το περιοδικό Design Exchange, τον Murray Macaulay, διευθυντή του Christie’s Prints & Multiples, το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών (Θεσσαλονίκη), τη χορογράφο Irina Osterberg και τον ζωολόγο Desmond Morris.
Γιατί τα αναφέρω όλα; Γιατί μέσα από όλες αυτές τις ποικίλες συνεργασίες, διακρίνεται η πολυπραγμοσύνη του και η διαρκής ανάγκη του για αναζήτηση διαφορετικών τρόπων έκφρασης και δημιουργίας. Με αφορμή τη δεύτερη ομαδική έκθεση στην οποία συμμετέχει, στην Ύδρα, μιλήσαμε για όλες αυτές τις ανησυχίες του, για τον Μεσογειακό Πολιτισμό που τόσο λατρεύει, τα έργα του και τις καλλιτεχνικές αναφορές του.
Συμμετέχεις στην ομαδική έκθεση “Magic Mirror” στη Wilhelmina’s Art Gallery στην Ύδρα. Πες μου λίγα λόγια για το δικό σου έργο και για τις αναφορές του. Δείχνω τέσσερα ζωγραφικά έργα, όλα αφορούν σε εκείνο το σημείο από το οποίο η τέχνη, επικοινωνεί τις σχέσεις που επιλέγουμε συνειδητά να έχουμε με τον πνευματικό κόσμο και τη φύση, της οποίας αποτελούμε αναπόσπαστο μέρος. Δύο από τα έργα είναι βασισμένα στους πέτρινους λέοντες της Αμφίπολης και της Χαιρώνειας, αμφότερα σύμβολα πολεμικής ισχύος και άλλων ερμηνειών που οικειοποιούνται τις ποιότητες ενός άλλου από τον άνθρωπο ζώου, ώστε να τονώσουν και σε περιπτώσεις να “εξαγνίσουν” τη δική μας συμπεριφορά. Αυτή η σχέση επαναλαμβάνεται και διατηρείται ως και σήμερα, και την χρησιμοποιώ επιχειρώντας μέσα από τη δική μου ψυχοσύνθεση και αντίληψη να προτείνω ένα άλλο τρόπο θέασης. Τα δύο άλλα έργα φέρουν ως τίτλους αποσπάσματα από δύο ποιητικά έργα, τα οποία με έχουν επηρεάσει πολύ. Το ένα είναι από το ποιήμα The Dry Salvages του T.S.Eliot, ‘The river is within us, the sea is all about us.’ Αφορά στην κατανόηση της σχέσης δυναμικής και αλληλεπίδρασης όλων των πραγμάτων. Το τέταρτο έργο είναι αφιερωμένο στα Σονέτα προς τον Ορφέα του Ρίλκε, και ίσως ακόμα πιο συγκεκριμένα σε ένα, το οποίο μας ζητά να προβλέπουμε την απώλεια, να αναγνωρίσουμε και να αναλάβουμε την ατελή και ταυτόχρονα συλλογική ύπαρξη μας, σε ένα φαινομενικά άπειρο και άρα μεγαλύτερο σύνολο, να συμφιλιωθούμε με το αίνιγμα και το μυστήριο.
Σε έλκει η ψευδαίσθηση; Βρίσκεις στοιχεία που σε γοητεύουν σε κάποιες περιπτώσεις ή θέλεις να έχεις απόλυτη επαφή με την πραγματικότητα; Η ψευδαίσθηση είναι πολύ σχετικό πράγμα, έχει να κάνει με το σημείο θέασης και παρατήρησης. Θέλω να έχω απόλυτη επαφή με την πραγματικότητα, αλλά με την δική μου πραγματικότητα που μπορεί να είναι ψευδαίσθηση για κάποιον άλλον.
Συμμετέχεις όμως και στην ομαδική έκθεση της Citronne στον Πόρο αυτό το καλοκαίρι. Θες να μου πεις λίγα λόγια για το έργο σου εκεί; Στον Πόρο δείχνω κάποια έργα από μια εν εξελίξει σειρά εκατό μικρών εικόνων, πορτραίτων της λεοπάρδαλης που βρίσκεται σε ψηφιδωτό στην Οικία των Προσωπείων στη Δήλο. Στο ψηφιδωτό, όπως και σε άλλα όμοια του εκείνης της εποχής, η λεοπάρδαλη μεταφέρει στη ράχη της το Διόνυσο ή κάποια Μαινάδα σε άλλες παραστάσεις. Η σχέση αυτή έχει ρίζες πολύ βαθιά στο χρόνο και είναι πολλές οι ερμηνείες για το ρόλο της λεοπάρδαλης στη θρησκευτική λατρεία. Παρουσιάζεται επίσης και ένας ελεύθερος καμβάς που κρέμεται από ένα δρύινο ξύλο, εικονίζει το δέντρο της ζωής και τον χώρο του, μεταξύ δύο θρησκειών, ένα κοινό τόπο στον κήπο της Εδέμ και στον κήπο των Εσπερίδων, απαγορευμένο προς τον άνθρωπο καθώς οι καρποί του προσφέρουν αθανασία. Σε αυτά τα έργα, με απασχόλησε αυτή η “μαγική” ή υπερβατική σχέση μας με τη φύση, η οποία όσο πιο πίσω στο χρόνο εμφανίζεται, τόσο περισσότερο διατηρεί τον ανιμιστικό της χαρακτήρα και λιγότερο τον ανθρωποκεντρικό. Η λεοπάρδαλη στα δικά μου μάτια, απεικονίζεται εδώ με την προστατευτική της ιδιότητα, προσωποποιεί τη θεϊκή δύναμη ή την πλέον υποτιμημένη ιδιότητα της φύσης να αυτορυθμίζεται. Ο τίτλος στο έργο του δέντρου είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Ιώβ, στο οποίο ο Θεός εξηγεί στον Ιώβ πως έβαλε όρια στη θάλασσα, προκειμένου να υπάρξει η στεριά. Κάνοντας έναν πολύ απλουστευτικό συσχετισμό θεού-φύσης, το ζωγράφισα κατά κάποιο τρόπο ως ανάθημα, με την ευχή να μην ξεχνώ να αναγνωρίζω τον εαυτό μου ως μέρος ενός δυναμικού συστήματος, η αντίληψη του οποίου μπορεί να εξηγήσει την έννοια της αθανασίας.
Είσαι ένας καλλιτέχνης που έκανε μόνος του την έρευνά του και τελειοποίησε την τεχνική του στη ζωγραφική. Γιατί το επέλεξες αυτό και πώς το κατάφερες; Μεγάλωσα σε μια καλλιτεχνική οικογένεια, με τη φωτογραφία, τη ποίηση, τη γλυπτική, το θέατρο, και κυρίως με δυο γονείς ζωγράφους, και από αυτή τη ζωγραφική έχω μάθει. Ήμουν ξετρελαμένος με τις εικονογραφήσεις και τα βιβλία που έφτιαχνε η μητέρα μου. Υπήρξα βοηθός του πατέρα μου για πολλά χρόνια, κυρίως σε βυζαντινές τοιχογραφίες και σε τυπώματα χαρακτικής. Έμαθα και από τους δύο τι να ψάχνω στη ζωγραφική, από τη μητέρα μου για ελευθερία, από τον πατέρα μου τον έρωτα για την τεχνική και τα υλικά. Από εκεί και πέρα, η προσωπική έρευνα είναι διαρκής. Επίσης, δεν έχω τελειοποιήσει κάτι, γιατί δεν είναι δυνατό, φαντάζομαι ότι αν γινόταν θα σταματούσε η επινόηση και το πείραμα. Σαφώς έχω μάθει πέντε τρόπους που κάνω κάποια πράγματα και οι τρόποι αυτοί γίνονται σταθερές, αλλά πιστεύω στο να τραβάμε πάντα πιο έξω και πιο μέσα.
Έχεις σπουδάσει αργυροχοΐα και σχεδιασμό κοσμήματος, σε βοήθησε σε αυτό που κάνεις σήμερα και με ποιον τρόπο; Φυσικά, όλα βοηθάνε. To κόσμημα με οδήγησε στη ζωγραφική. Η κατασκευή του απαιτεί πολύ υπομονή και επιμονή στη λεπτομέρεια, σε περιπτώσεις μπορεί να απαιτείται απόλυτη ακρίβεια και το λάθος μπορεί να έχει μεγάλη φύρα σε υλικά ή και σε χρόνο. Στο κόσμημα βρήκα τη συμφιλίωση με το λάθος.
Έχεις μια ιδιαίτερη τεχνική στον τρόπο που δουλεύεις, που θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο κάποιος φτιάχνει ένα κολάζ. Πότε όμως είσαι σίγουρος ότι ένα έργο έχει ολοκληρωθεί; Νομίζω πως δεν είναι θέμα σιγουριάς τελικά, εάν η σιγουριά αφορά μόνο μια στιγμή. Ολοκληρώνεται ξανά και ξανά, και είναι διαφορετικό έργο κάθε φορά. Άρα προσπαθώ να στηρίζομαι στην απόφαση, όχι στη σιγουριά. Παλιότερα περίμενα μέχρι να με ικανοποιεί να το κοιτάζω για ώρα, να μην το βαριέμαι, μέχρι που άρχισα να βλέπω λόγο ακόμα και σε σκέτο ύφασμα πριν καν προετοιμαστεί. Το έργο θα μπορούσε να είναι ήδη ολοκληρωμένο πριν ξεκινήσει οτιδήποτε. Τρομερά λυτρωτική στιγμή η στιγμή αυτής της συνειδητοποίησης, και φυσικά η απόφαση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη μετά, εάν δεν αφήσεις λίγο τον έλεγχο. Και αυτό, το πολύ δύσκολο για μένα σημείο, το να αφήνω λίγο τον έλεγχο, ανακάλυψα πως φέρνει περισσότερη αγάπη και αλήθεια και για το έργο και για όλα.
Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε εξαρχής στον Μεσογειακό πολιτισμό; Ότι τον νιώθω και τον καταλαβαίνω περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον. Ότι γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ, ότι ταξίδεψα από παιδί σε χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, στις οποίες οι γονείς μου ταξίδευαν συχνά, ιδίως στην Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη και στο Ισραήλ. Η Μεσόγειος είναι το σύνορο στο οποίο φρενάρει ο δυτικός ορθολογισμός, τον οποίο θεωρώ προβληματικό όταν γίνεται καθολικός. Με ενδιαφέρει να μιλήσω για αυτό και η Ελλάδα είναι ένα πολύ καλό ορμητήριο μιας και είναι ένα σημείο στο οποίο οι δύο φιλοσοφίες που καταχρηστικά γενικεύουμε και τις λέμε δυτική και ανατολική, επηρεάζουν ισοδύναμα την κουλτούρα.
Συνεχίζει να σε τραβάει ή έχει ολοκληρωθεί αυτή η εποχή σου; Δεν θα ήθελα να ολοκληρωθεί.
Στα έργα σου φαίνεται μια αγάπη και για άλλες τέχνες. Κείμενα, ποίηση… Η ποίηση παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή σου ή είναι μόνο μέρος της δουλειάς; Με ενδιαφέρουν περισσότερο τα δοκίμια, οι μελέτες, φιλοσοφικά ή ιστορικά κείμενα. Την ποίηση δυσκολεύομαι να την πλησιάσω, δεν έχω σε καμία περίπτωση το πάθος που έχω για τη μουσική για παράδειγμα ή για τα κείμενα που ανέφερα. Με συγκινεί, γίνεται πολύ σημαντικό κομμάτι μου όταν με πλησιάζει, αλλά δε συμβαίνει συχνά. Συχνά όμως ανατρέχω σε αυτή όταν σκέφτομαι ένα έργο, σε αυτή τη περίπτωση λειτουργεί διαφορετικά, συνδέεται το έργο μαζί της περισσότερο από ότι εγώ μαζί της.
Υπάρχει όμως και μεγάλη αγάπη και πολλές αναφορές σε μεγάλους ζωγράφους. Η ζωγραφική των άλλων ήταν ο λόγος που έκανα ζωγραφική, αφού αντιλήφθηκα ότι μέσα από τη ζωγραφική μπορώ να επικοινωνήσω πραγματικά. Και η τέχνη είναι μια ιστορία δυναμική, είναι σχέση δανεισμού και διαλόγου, δεν είναι πραγματικά μοναχική η ζωγραφική όπως λέμε συχνά. Μέσα από τις αναφορές, συμβαίνει μια συνάντηση, μια επικοινωνία, δημιουργείται σχέση.
Φαίνεται ότι είσαι ένας άνθρωπος που ψάχνεται διαρκώς. Καταπιάνεσαι με τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τα ψηφιακά μέσα, τα σκηνογραφικά έργα, την έρευνα. Πώς συστήνεσαι όταν σε ρωτάνε τι δουλειά κάνεις; Πώς θες να σε σκέφτεται ο κόσμος; Μου αρέσει να βρίσκω. Από δουλειές, έχω κάνει πολλές, αλλά είμαι ζωγράφος. Και ψηφιακά και φωτογραφικά και σκηνογραφικά, πάλι ζωγραφικά τα αντιμετωπίζω.
Τι είναι αυτό που σε μαγεύει στα ζώα και άντλησες έμπνευση από αυτά; Δεν με μαγεύει, με ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο το ανθρώπινο ζώο επιλέγει να δει τον εαυτό του μέσα από τα υπόλοιπα ζώα, να αισθανθεί οικεία, να ταυτιστεί με αυτά, και κατά συνέπεια συχνά να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά του μέσα από αυτά. Και ενώ αυτή είναι μια στιγμή στην οποία ο άνθρωπος θυμάται ότι είναι ζώο, ξεχνά την ίδια στιγμή να ορίσει τον δικό του ξεχωριστό ρόλο μέσα στη φύση, και να τον υπηρετήσει. Στις ρωμαϊκές πόλεις, έφτιαχναν τους κήπους τους μέσα στα σπίτια, στις εσωτερικές αυλές, και μάλιστα ζωγράφιζαν ακόμη και στους τοίχους παραστάσεις από τη φύση. Αυτό ξεκίνησε σαν αρχιτεκτονική επιταγή, ώστε να αντισταθμιστεί η απώλεια της εγγύτητας του φυσικού περιβάλλοντος λόγω αστικοποίησης. Σήμερα το κυρίαρχο πνεύμα αντιμετωπίζει τη φύση ως απόλυτα ελέγξιμη και αναλώσιμη, κάτι εκ διαμέτρου αντίθετο με το δέος που είχε προς αυτήν ο άνθρωπος στην αυγή της ύπαρξης του. Τα ζώα όπως απεικονίζονται από εμας σε κάθε εποχή, ουσιαστικά ως καθρέφτες μας, μπορούν να είναι την ίδια στιγμή προστάτες μας, διαφυλάσσοντας μας από τη παγίδα του ανθρωποκεντρισμού.
Τα έργα που δεν ολοκληρώνεις τα καταστρέφεις ή τα κρατάς για να τα ολοκληρώσεις ακόμα και σε 10 χρόνια; Γενικώς δεν πετάω και δεν καταστρέφω. Παλιότερα, κάλυπτα τα έργα που δεν μου άρεσαν με κάτι άλλο, τώρα πλέον τα βάζω στην άκρη και βλέπουμε.
Προσωπικά πιστεύω ότι ακόμα και τα ημιτελή (για τον καλλιτέχνη) έργα, έχουν μια ξεχωριστή μαγεία. Έχουν, βέβαια. Είναι πάντα σε ειλικρινή κατάσταση. Αυτό που βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον στα, κατ’ εμέ, ημιτελή, είναι όταν άλλοι τα βλέπουν ως ολοκληρωμένα. Αυτό είναι που μου άνοιξε το παράθυρο να βλέπω λόγο σχεδόν σε οτιδήποτε, και φυσικά να χαλαρώσω με τον έλεγχο. Με μερικά έργα έχω μετανιώσει που τα προχώρησα.
Τι άλλο περιμένουμε από σένα στο άμεσο μέλλον; Αυτό θα το αφήσω να αιωρείται μυστηριωδώς!
Έχεις κάποιες ιδέες που ακόμα δεν έχεις ξεκινήσει να δουλεύεις; Ζωή νά ‘χουμε, όσες θες!!!