Άγγελος Πλέσσας: Η αυξανόμενη “συμπάθεια” για την Τέχνη είναι αποτέλεσμα μιας απόρριψης του σύγχρονου παρόντος

Ο Άγγελος Πλέσσας οραματίζεται, ονειρεύεται και μεταμορφώνει την Αθήνα. Την πόλη στην οποία ζει και εργάζεται. Την πόλη που του έχει χαρίσει τόσες αναμνήσεις. Και με τη σειρά του, μέσα από το νέο του έργο το οποίο παρουσιάζει η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, εύχεται να χαρίσει όμορφες αναμνήσεις στους κατοίκους της.

Αν κάποιος περάσει από τη συμβολή Αλεξάνδρας και Αγίων Πάντων, απέναντι από το αντικαρκινικό νοσοκομείο «Άγιος Σάββας» και σηκώσει τα μάτια ψηλά, θα θαυμάσει μια in situ εγκατάσταση από νέον που θα τον αποσπάσει για λίγο από τη φρενήρη καθημερινότητα. Ειδικά όταν σουρουπώνει, το φυλαχτό γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακό και γαληνεύει την ψυχή. Η τοιχογραφία «Φυλαχτό όλων των Όντων» είναι το τρίτο κατά σειρά φυλαχτό σε δημόσιο χώρο, από τη σειρά του Extropic Optimisms, με το πρώτο να βρίσκεται στην πρόσοψη της γκαλερί The Breeder και το δεύτερο στο Δημαρχείο του Νατoύρνς, στη βόρεια Ιταλία.

Πρόκειται για ένα έργο νέον, αποτέλεσμα έρευνας που έκανε ο ίδιος, με σύμβολα εμπνευσμένα από αρχαιοελληνική, μεσοποταμιακή, λαπωνική και βουδιστική εικονογραφία, ενώ κάποια από αυτά πλέον είναι οικειοποιημένα σύμβολα της ιντερνετικής κουλτούρας. Η εγκατάσταση αποτελείται από μια κόκκινη χαμογελαστή φατσούλα (emoji), η οποία περιβάλλεται από επτά σύμβολα σε κυκλική διάταξη. Τα σύμβολα αυτά, που Άγγελος Πλέσσας έχει αντλήσει από διάφορους πολιτισμούς του κόσμου, μεταφέρουν ένα μήνυμα αγάπης, ελπίδας και αισιοδοξίας. Η εγκατάσταση επικεντρώνεται στη δικτύωση της ψηφιακής μας ζωής και της ζωής μας εκτός δικτύου με τρόπους που να μας κάνουν να κατανοήσουμε και τις δύο καταστάσεις, εστιάζοντας σε θέματα συνδεσιμότητας και ταυτότητας, πνευματικότητας και κοινοτήτων.

Ανήσυχος όσο δεν πάει, ο Άγγελος Πλέσσας έχει ένα πλούσιο βιογραφικό και πολλά σχέδια για το μέλλον. Οι δραστηριότητές του περιλαμβάνουν περφόρμανς και artist residencies, ανεξάρτητες εκδόσεις και ιστοσελίδες, εγκαταστάσεις και εκπαιδευτικά πρότζεκτ ενώ το έργο του έχει παρουσιαστεί διεθνώς σε εκθέσεις και μουσεία, όπως στη 13η Μπιενάλε της Γκουάνγκτζου στη Νότια Κορέα, τη documenta 14 στην Αθήνα και στο Κάσελ, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου, το Centre Pompidou και το Jeu de Paume στο Παρίσι, το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Ιδρύματος Fulbright και αποδέκτης του Βραβείου ΔΕΣΤΕ 2015, ενώ το 2019 ίδρυσε τον αυτοδιαχειριζόμενο χώρο P.E.T Projects. Μιλήσαμε για το φυλαχτό του, για την εικαστική Τέχνη στην Ελλάδα, για εμβληματικά έργα σε πόλεις του κόσμου αλλά και για όλα αυτά που περιμένει να έρθουν.

Πώς εμπνεύστηκες  την εγκατάσταση “Φυλαχτό Όλων των Όντων” και πώς προέκυψε το όλο εγχείρημα; Πριν μερικά χρόνια είχα διαβάσει μια ατάκα του Θαλή του Μιλήσιου που έλεγε «Όλα τα πράγματα είναι γεμάτα θεούς» και κάπως αυτή τη φράση τη συνέδεσα με την έννοια του φυλαχτού και τη σχέση της με τον υλοζωισμό. Δηλαδή πώς η ύλη και η ενέργεια είναι αδιάσπαστα ενωμένες. Παράλληλα μέσω των social media μοιραζόμαστε τη ζωή μας με χιλιάδες κόσμο, μας βλέπουν πολλά μάτια, δημιουργείται μια νέα τεχνο-δεισιδαιμονία και αυτό το είδα περίπου την περίοδο που άρχισε το Facebook να γίνεται δημοφιλές, γύρω στο 2007. Tο φως επίσης, ενώ είναι μια άυλη οντότητα, δημιουργει μια ενέργεια και αύρα δυνατή, άρα ξεκίνησα να κάνω έργα με νέον γύρω στο 2006. Γενικά δουλεύω με σύμβολα που σχετίζονται με την υγεία, την ταυτότητα, τη συνδεσιμότητα, εμπνευσμένα από αρχαία εικονογραφία διαφόρων πολιτισμών, εμπλέκοντας λαογραφικά στοιχεία και τεχνολογική εικονογραφία. Η τοποθεσία του έργου που διαλέξαμε με την Αφροδίτη Παναγιώτακου και τον Γιώργο Μπεκιράκη επίσης με ενέπνευσε πολύ.Όταν σκανάρεις τριγύρω και δεις τι υπάρχει, λες ότι αυτός ο τόπος χρειάζεται ένα είδος ελαφρού εξαγνισμού.

Ποια είναι τα αγαπημένα σου δημόσια έργα σε άλλες πόλεις του κόσμου; Kαλή ερώτηση γιατί είμαι λάτρης της δημόσιας Τέχνης. Για παράδειγμα, μου αρέσουν πάρα πολύ οι δημόσιοι χώροι στο Σάο Πάολο και στην Πόλη του Μεξικού. Στη Λατινική Αμερική υπάρχει μία πολεοδομική παιδεία διαφορετική, στολίζουν κτίρια, πλατείες κλπ., παντού. Πρέπει να αναφέρω οπωσδήποτε την τρομερή τοιχογραφία του Juan Gorman στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Μεξικού αλλά και όλα τα κτίρια της Lina Bo Bardi στο Σάο Πάολο. Στη Ρώμη τρελαίνομαι με τα μωσαϊκά του Fortunato Depero στο Palazzo delle Science. Στο Παρίσι υπάρχουν δημόσια έργα, όπως στο Palais Royal το έργο του Daniel Buren και του Jeff Koons, Bouquet of Tulips έξω από το Palais De Tokyo. Επίσης, το πάρκο Janta Mantar στο Νέο Δελχί που δεν έχω πάει ακόμα φαίνεται κάτι συγκλονιστικό, είναι ένα πάρκο- κοσμολογικό σύμπαν. Στην Αθήνα το αγαπημένο μου δημόσιο γλυπτό είναι το γλυπτό του σκύλου στην Κυψέλη, φτιαγμένο από μη καλλιτέχνη. Στην Ελλάδα υστερούμε σε αυτό τον τομέα, η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση με τη σειρά των έργων στους τοίχους της Αθήνας, κάπως προσπαθεί να κλείσει αυτό το χάσμα, προσφέροντας Τέχνη στον δημόσιο χώρο. Χαίρομαι πολύ να βλέπω τους τοίχους σε διάφορα σημεία και από καλλιτέχνες που θαυμάζω, όπως η Σοφία Στέβη, ο Αριστείδης Λάππας και άλλοι.

Έχεις πιάσει τον εαυτό σου να οδηγείς γύρω από το σημείο που βρίσκεται το έργο σου για να το δεις ξανά και ξανά; Επειδή δεν μένω πολύ μακριά από το έργο, περνάω πολύ συχνά. Κάθε φορά που περνάω κοιτάω από περιέργεια τις αντιδράσεις των περαστικών. Κάποιοι σταματούν, το τραβάνε φωτογραφία, άλλοι απλά το κοιτάνε με μία απορία, άλλοι τίποτα. Προχθές ήταν μια ομάδα αστυνομικών κάτω από το έργο και μιλούσαν και έλεγαν ότι το πολύχρωμο φως του νέον τους ηρεμεί από το λευκό και ψυχρό ανακριτικό φως, προφανώς σε κάποιο αστυνομικό τμήμα ή το αστικό φως το βράδυ. Ουσιαστικά οι αστυνόμοι έκαναν ένα είδος φωτό/χρωμοθεραπείας κάτω από το Φυλακτό και αυτό μου αρέσει πολύ. Νομίζω τον χειμώνα θα έχουμε ακόμα πιο πολλή επιρροή γιατί νυχτώνει γρήγορα και το mood αλλάζει.

Ποια είναι η πρώτη σου σκέψη όταν το βλέπεις να ορθώνεται πάνω από την πόλη; Να είμαι ειλικρινής, αυτό το έργο φιλοδοξώ να γίνει ορόσημο στην πόλη λόγω της υπάρχουσας συναισθηματικής φόρτισης που έχει η περιοχή. Βλέπεις το αντικαρκινικό νοσοκομείο Αγ. Σάββας, ΓΑΔΑ, προσφυγικές πολυκατοικίες και το Γήπεδο Παναθηναϊκού και κάπως δεν ξέρεις πώς να την περιγράψεις αυτήν την περιοχή. Ευελπιστώ να λέμε στο μέλλον, για παράδειγμα, «Ραντεβού κάτω από το Φυλαχτό» ή «Σε ποια στάση να κατέβω εκεί κοντά στο Φυλαχτό;», χε χε. Οι άνθρωποι μέσα στις πόλεις συνδέουν διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις, σε διαφορετικά μέρη των πόλεων. Για μένα το σκεπτικό δεν ήταν μόνο να στολίσω έναν τοίχο αλλά η πραγματική πρόκληση ήταν ν’ αλλάξει λίγο το υπάρχον σενάριο στο συγκεκριμένο μέρος. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, ο πρωτοπόρος της τέχνης στον δημόσιο χώρο, Claes Oldenburg, ανέλαβε την πρόκληση να αποκαταστήσει το “βαρύ” αστικό τοπίο δοκιμάζοντας γλυπτά που προκαλούσαν δυνατά, αυθόρμητα συναισθήματα έκπληξης ή έλξης ή ακόμα και απορίας, αλλάζοντας τους νόμους της αστικής πληροφορίας. Αυτό νομίζω είναι σημαντικό ειδικά μετά την πανδημία που ήρθαμε σε επαφή πολύ με τον δημόσιο χώρο και τώρα υπάρχει μια αίσθηση ανανέωσης μέσα στην πόλη.

Πιστεύεις ότι η εικαστική παιδεία στην Ελλάδα είναι αρκετή; Χθες πήγα στο Πεδίον του Άρεως να δω την έκθεση Plasmata που διοργανώνει η Στέγη και υπήρχαν ουρές μπροστά από τα έργα. Αυτό σημαίνει κάτι. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να έχεις εικαστική παιδεία για να σου αρέσει ένα έργο ή να σου αρέσει μία έκθεση. Βάλε ένα εικαστικό έργο μπροστά σε ένα παιδί και θα δεις τι ωραίες και αυθόρμητες ερμηνείες θα σου δώσει.

Αν είχαμε τη δυνατότητα να απολαμβάνουμε περισσότερες εγκαταστάσεις στην πόλη, θα βοηθούσε στην βελτίωση της ψυχολογίας μας καθημερινά; Σαφώς. Οι άνθρωποι πιστεύω έχουν αρχίσει να βλέπουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, ειδικά με τη συνεχή δυστοπική εποχή που ζούμε. Η αυξανόμενη “συμπάθεια” για την Τέχνη είναι αποτέλεσμα μιας απόρριψης του σύγχρονου παρόντος, η φθίνουσα επιρροή των ορθολογιστικών ιδεών που συνδέεται τώρα με τα δεινά του καπιταλισμού, της πατριαρχίας και της οικολογικής καταστροφής. Επίσης στην Ελλάδα έχουμε καλή εικαστική σκηνή με καλλιτέχνες που κινούνται διεθνώς αλλά δυστυχώς ακόμα είμαστε σε ένα επίπεδο guerilla και το κράτος ακόμα βλέπει την Τέχνη σαν κάτι το περίεργο, ακαταλαβίστικο και εκκεντρικό. Η Τέχνη είναι μια προέκταση της ζωής μας γιατί μας βοηθάει να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα και, να το πω πιο απλά, κάνει την καθημερινότητά μας πιο fun.

Αν ήσουν δήμαρχος για μια θητεία, τι θα έκανες στην πόλη; Να είμαι ειλικρινής, για την Αθήνα θα εστίαζα κυρίως στην καθαριότητα και στο κυκλοφοριακό και εννοείται θα ασχολούμουν με την Τέχνη αλλά πιο μετά. Η Αθήνα έχει τεράστιο θέμα με το κυκλοφοριακό, οι οδηγοί συμπεριφέρονται στους δρόμους με τεράστια ασέβεια. Δεν τηρείται ο δακτύλιος, κλείνουν οι λεωφορειόδρομοι από παράνομες σταθμεύσεις, διπλοπαρκαρίσματα, τα ταξί και τα τουριστικά λεωφορεία κάνουν ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση. Τώρα, αν έλυνα τα παραπάνω, θα προσπαθούσα τουλάχιστον στα δημοτικά κτίρια και τους δημόσιους χώρους να κάνω κάποιες εικαστικές παρεμβάσεις και αυτές οι αναθέσεις να προτείνονται από μια έγκριτη επιτροπή, από γνωστούς και ενεργούς επιμελητές και καλλιτέχνες. Δεν γίνεται μόνο οι ιδιωτικοί φορείς να κάνουν αυτή τη δουλειά.

Κατά τη διάρκεια των lockdowns ένιωσες την ανάγκη να βγεις στον δρόμο και να δημιουργήσεις κάτι σε δημόσια σημεία της πόλης; Υπήρχε κάποιος τέτοιος παρορμητισμός; Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown έβλεπα ασταμάτητα τη σειρά Homeland και αποφάσισα να κάνω γυμναστική 3-4 ώρες την ημέρα, δούλευα πολύ λίγο. Έπειτα περνώντας μια δύσκολη περίοδο στα προσωπικά μου άρχισα να γράφω, όπου ολοκλήρωσα το ΄Μανιφέστο της Τεχνοσαμανικής Τέχνης’ και πολύ ράψιμο. Μετά ταξίδεψα στην Ασία, ασχολήθηκα με το πρόγραμμα του χώρου μου, P.E.T. Η εμπειρία μου με τα lockdowns ήταν κάπως σκοτεινή.

Ετοιμάζεις κάτι καινούργιο αυτή την περίοδο; Ναι ετοιμάζω διάφορες εγκαταστάσεις σε Μπιενάλε και Μουσεία. Αλλά κάποια στιγμή πρέπει να ασχοληθώ και με ένα νέο είδους retreat που ετοιμάζω και θα πρέπει να αφήσω τα πάντα και να ασχοληθώ μόνο με αυτό.