«Θα πουλούσα το αυτοκίνητό μου για την αφίσα του Πικάσο!»

Από του Δελφούς, και το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο τους, έχει «παρελάσει» με έργα του, δεκαετίες τώρα, σταθερά -εκτός από τους πρωταγωνιστές της παγκόσμιας θεατρικής πράξης και τους σημαντικότερους διεθνώς διανοούμενους- ο «αφρός» των εικαστικών τεχνών: Giorgio De Chirico, Salvador Dali, Arman, Fernando Botero,  Andy Warhol…. Ήρθε, λοιπόν, και η ώρα του Πάμπλο Πικάσο.

Η  έκθεση «Pablo Picasso – Ο ιδιοφυής αγωνιστής της τέχνης και της δημοκρατίας», με σπάνιες αφίσες και κεραμικά του διορατικού, πολιτικοποιημένου καλλιτέχνη σε επιμέλεια Τάκη Μαυρωτά, που εγκαινιάστηκε στις εγκαταστάσεις του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών (Ε.Π.Κε.Δ.), σαν να περίμενε το «ραντεβού» με την επέτειο των 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Οι πενήντα πέντε σπάνιες, αυθεντικές αφίσες -με την τεχνική της λιθογραφίας, της χαλκογραφίας και του λινόλεουμ-, που φιλοτέχνησε ο Πικάσο -και αρκετές έχει κιόλας υπογράψει-, συνιστούν την πλέον «ηχηρή» συνδήλωση υπέρ της δημοκρατίας, την πιο εύστοχη υπόμνηση για την επέτειο. Μεγάλος αριθμός δημιουργήθηκε με πολιτικό κίνητρο.

Μην ξεχνάμε ότι ο ίδιος ο Πικάσο είχε δηλώσει ρητώς: «Η προσχώρησή μου στο κομμουνιστικό κόμμα είναι λογική συνέπεια όλης μου της ζωής, όλου μου του έργου. Γιατί, υπερηφανεύομαι που το λέω, ποτέ μου δεν είδα τη ζωγραφική σαν τέχνη για καθαρή ευχαρίστηση και διασκέδαση».

Επιβεβαιώνεται αυτό στη σπουδαία έκθεση, που δεν τη χρωστάμε όμως αποκλειστικά στο διαχρονικό όραμα του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, αλλά και στον σεμνό, παθιασμένο ιδιοκτήτη της διεθνούς φήμης συλλογής αφισών του Πικάσο συλλέκτη από τη Βασιλεία, Werner Röthlisberger, ο οποίος με σύστημα, πείσμα κι αμείωτο έρωτα απέκτησε σταδιακά διακόσιες πενήντα πρωτότυπες αφίσες του καλλιτέχνη, δημιουργώντας ενδεχομένως την πληρέστερη συλλογή αφισών του διεθνώς, όπως υπερηφανεύτηκε, κατά τη συνομιλία μας, σαν μικρό παιδί.

Σαν έτοιμος από καιρό, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Πικάσο άρχισε να παράγει τις δικές του αφίσες. Έφτιαξε μόνος του τις αντίστοιχες τυπογραφικές πλάκες, που δεν τις άλλαξε κατόπιν κανείς. Τις πρώτες πρωτότυπες εκτυπώσεις του τις έκανε τη δεκαετία του 1940. Μερικές εξ αυτών εξακολουθούσαν να λαθροβιούν σε κάποιο σκονισμένο τσιμεντοκονίαμα για χρόνια. Υπό άλλες συνθήκες, πιθανότατα δεν θα είχε αναλάβει αυτή τη δουλειά παράλληλα με την καθημερινή του τέχνη. Όμως οι συνθήκες στη νότια γαλλική ακτή, όπου ζούσε πλέον, τον ανάγκασαν να το κάνει. Δεν υπήρχε λιθογραφικό στούντιο. Οι αφίσες, μην ξεχνάμε, ήταν ακόμα απαραίτητες, γιατί η διαφήμιση ήταν ήδη σημαντική.

Όταν πέθανε ο Πικάσο το 1973, ο 70χρονος πλέον Werner Röthlisberger, είχε ήδη καταφέρει να συγκεντρώσει αρκετές αφίσες του. Υπήρξε τυχερός. Ένας φίλος συλλέκτης του πρόσφερε αμέσως 51! Κάποτε, ενώ έκανε διακοπές στην Ισπανία με τη σύζυγό του, του τηλεφώνησε ένας συλλέκτης απ’ το Αμβούργο να τον ενημερώσει για μια δημοπρασία στη Νέα Υόρκη, όπου πωλούνταν μια από τις αφίσες του Πικάσο που έψαχνε. «Πόσα θέλεις να ξοδέψεις;» τον ρώτησε. «Όσο κι αν κοστίζει, αγοράστε τη!», απάντησε με ενθουσιασμό ο Röthlisberger. Ο συλλέκτης επέμεινε. ‘Ηθελε να ακούσει ένα μέγιστο ποσό. «Θα πουλούσα το αυτοκίνητό μου», απάντησε ο Röthlisberger. Λίγες εβδομάδες αργότερα, η αφίσα του Πικάσο έφτανε στη Βασιλεία, ταχυδρομικώς. Βρήκε τον δρόμο ως τον πρώτο όροφο της γκαλερί, που πλέον διέθετε ο Röthlisberger και στους τοίχους της οποίας ήταν ήδη κρεμασμένες οι υπόλοιπες αφίσες του Πικάσο.

Η εξαιρετική συλλογή του, που έχει παρουσιαστεί στην Ελβετία και τώρα εκτίθεται στην Ελλάδα, θα ταξιδέψει αμέσως μετά στην Ιταλία και κατόπιν θα εκτεθεί στην Ελβετία.   

«Δεν  έχει ασχοληθεί κανείς με αυτό το κομμάτι της δουλειάς του Πικάσο στα Πανεπιστήμια. Πλέον όμως πρέπει να μελετηθούν και να σχολιαστούν και οι αφίσες του», διαπιστώνει στην Popaganda ο ελβετός συλλέκτης, που είναι αποφασισμένος να κάνει γνωστό και το συγκεκριμένο παραγνωρισμένο σκέλος της δουλειάς του Πικάσο διεθνώς, εξ ου κι έχει ξεκινήσει να «ταξιδεύει» τις πρωτότυπες αφίσες του.  Ξεχωρίζει κάποια; «Σχεδόν, δεν έχω καμία αγαπημένη αφίσα. Όλη η συλλογή είναι αγαπημένη μου», διαπιστώνει χαμογελαστός.

«Οι αφίσες του Picasso αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του χαρακτικού του έργου. Γνώριζε τα μυστικά όλων των τεχνικών. Χαράσσει αφίσες που αφύπνιζαν το κοινό. Οι αφίσες του ήταν το μέσο για να μεταφέρει τα δικά του μηνύματα για την ειρήνη και τη δημοκρατία, την τέχνη και τη ζωή. Οι αφίσες πάντα οπτικοποιούν μια είδηση, ένα μήνυμα», σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης, Τάκης Μαυρωτάς, που όμως, κατά την ξενάγηση που μας κάνει στην έκθεση των Δελφών, ξεχωρίζει συγκεκριμένες αφίσες, με πρώτη τη λιθογραφία με το περιστέρι της ειρήνης. Είναι η ίδια που διάλεξε ο Αραγκόν να γίνει αφίσα (βγήκε σε 2500 αντίτυπα) για το Παγκόσμιο Συνέδριο των Αγωνιστών της Ειρήνης,  το 1949, «μετατρέποντας  το περιστέρι σε ένα σύμβολο που ταξίδεψε στον κόσμο».

Ο θεωρητικός και κριτικός της τέχνης συνέχισε να μας ξεναγεί, επισημαίνοντας τις αφίσες για την διεθνή Αμνηστία (1959), για τα παιδιά των Αντιστασιακών, για τα θύματα του Φρανκισμού. Μας δείχνει βήμα βήμα πώς ο Πικάσο εμπνέεται για τις αφίσες του και από την ελληνική μυθολογία. Την κουκουβάγια. Τον Μινώταυρο και τα ταυροκαθάψια.

Τα γράμματα των αφισών και το σχέδιο τους -πεζά ή κεφαλαία- είναι επί τούτου εξαιρετικά ευανάγνωστα, ακόμη κι όταν επιλέγει τη χειρόγραφη γραφή «σαν να πρόκειται για ένα προσωπικό γράμμα ή μια ιδιωτική πρόσκληση». Έτσι, «καταφέρνει, με τις ιδιομορφίες του γραφικού του χαρακτήρα να επιβάλει μια άμεση προσωπική μετάδοση του μηνύματός του στον θεατή», διευκρινίζει ο Μαυρωτάς.

Παράλληλα με τις σπάνιες αφίσες-αυτόνομα έργα τέχνης, με διαχρονικά πολιτική αιχμή, εκτίθενται είκοσι αντιπροσωπευτικά κεραμικά του Πικάσο. Με την κεραμεική ασχολήθηκε, παθιασμένα, τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του, παράγοντας σχεδόν 3500 πήλινα έργα (αγγεία, πιάτα κ.ά.), από τα περίπου 16000 κάθε μορφής έργα που δημιούργησε, συνολικά.

Στο Vallauris, στην Provence-Alpes-Côte d’Azur στη Νοτιοανατολική Γαλλία, την παραθαλάσσια πόλη της αγγειοπλαστικής, εγκαταστάθηκε από το 1948 έως το 1955, όπου στο εργαστήρι Madοura του ζεύγους George και Suzanne Ramie δημιούργησε κεραμικά πιάτα, κανάτες, ποτήρια, έργα τέχνης, μερικά από τα οποία μπορεί να παρατηρήσει ο επισκέπτης στις εγκαταστάσεις του  Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών. Όπως η εκπληκτική «Αρένα» (1958), το κεραμικό βάζο με τον φρενιασμένο ταύρο, που σκοτώνει τον ταυρομάχο, ενώ οι θεατές παρακολουθούν.

«Τον Πικάσο τον κατέκτησε η τέχνη του πηλού. Παθιάστηκε με τη συγκεκριμένη ύλη», μας διευκρίνιζε στους Δελφούς, μετά την περιήγησή της στην έκθεση, η κεραμίστρια Μαρίτσα Τραυλού, αναγνωρίζοντας ότι τα κεραμικά του ισπανού δημιουργού είναι σε τέτοιο βαθμό υψηλή τέχνη, που «δίνουν την εντύπωση ζωγραφικών  έργων».

Δεν είναι τυχαίο που ασχολήθηκε τόσο πολύ με την απεικόνιση των ψαριών και στα πιάτα και στα αγγεία του: «Είναι η αίσθηση της Μεσογείου. Η αίσθηση  του νερού και της θάλασσας», εξηγεί η ελληνίδα κεραμίστρια.
«Αν ζούσε σήμερα και γνώριζε που θα βρίσκονταν τα έργα του σήμερα – που δεν είναι ούτε στο Παρίσι, ούτε στη Νέα Υόρκη- θα ήθελε πολύ να είναι παρόν»,κατέληξε η  κεραμίστρια. Ο Πικάσο, βεβαίως δεν είχε επισκεφτεί ποτέ όσο ζούσε τους Δελφούς.

Με την «σπουδαία» έκθεση Πικάσο, που ήδη προσελκύει σχολεία και επισκέπτες από όλη την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, το Ε.Π.Κε.Δ «τιμά παράλληλα την πεντηκοστή επέτειο αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Ελλάδα, εγκαινιάζοντας μια σειρά σημαντικών, διεθνούς βεληνεκούς εκδηλώσεις το 2004, που θα επικεντρωθούν στην ευρύτερη θεματική “Πολιτισμός και Δημοκρατία”, συμπεριλαμβανομένων των Δεύτερων Δελφικών Διαλόγων και της φετινής Δελφικής Ακαδημίας Ευρωπαϊκών Σπουδων», υπογράμμισε κατά τα εγκαίνιά της,  ο Πρόεδρος του Ε.Π.Κε.Δ., καθηγητής του Χάρβαρντ, Παναγιώτης Ροϊλός,.