Με έμπνευση από τον Αρχαίο Μεσογειακό πολιτισμό η ομαδική έκθεση “Μυθιστορίες” της Citronne

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Citronne Gallery είναι ένα δασύλλιο τέχνης, που ανθίζει κάθε τέλος της Άνοιξης απέναντι από το Λεμονοδάσος του Πόρου. Είναι εκείνες τις μέρες που, από το 2006, εγκαινιάζει την ομαδική εικαστική έκθεση η οποία διαρκεί μέχρι το Φθινόπωρο. 

Έτσι και φέτος, στις 25 Μαΐου εγκαινιάστηκε η ομαδική έκθεση “Μυθιστορίες”, υπό την επιμέλεια της θεωρητικού τέχνης και διευθύντριας της γκαλερί, Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη, η οποία θα είναι ανοιχτή στους επισκέπτες του πανέμορφου νησιού μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου 2024. 

Εννέα εικαστικοί, η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη, η Λύδια Δεληκούρα, ο Ιάσονας Καμπάνης, η Κατερίνα Κατσιφαράκη, ο Αλέκος Κυραρίνης, ο Τάσος Μαντζαβίνος, ο Πέτρος Μώρης, ο Νίκος Ποδιάς και η Νάνα Σαχίνη, με πλαίσιο τη Mare Nostrum Μεσόγειο, αναπλάθουν επιλεκτικά στρώματα της Ιστορίας και του Μύθου. Έτσι, θραύσματα της Ιστορίας εμπλέκονται με αφετηριακούς μύθους, αλλά και μύθοι αιωνόβιοι ανιχνεύονται μέσα στα ιστορικά γεγονότα. Τα έργα της έκθεσης αφηγούνται την προσωπική επιλεκτική προσέγγιση των καλλιτεχνών στη θεματική αυτή.

Αρχαιότητα, Βυζάντιο, ανατολικές δοξασίες, σύμβολα, αναφορές και παραπομπές συνθέτουν ένα σκηνικό στο οποίο ο κάθε καλλιτέχνης δομεί και αφηγείται και η λαϊκή παράδοση συνδυάζεται με τα σύγχρονα ρεύματα. Αυθεντικά στοιχεία της φύσης, όπως ο σκαντζόχοιρος, η φραγκοσυκιά, η θάλασσα, το μάρμαρο, τα θραύσματα από αγγεία· αλλά και συνειδητές ή υποσυνείδητες μεταφορές της μνήμης, όπως τα τοπόσημα, η θρησκεία, το όνειρο, οι δοξασίες, οι προλήψεις- όλα αυτά συντελούν στην κατασκευή μίας σύγχρονης ιστορικής συνθήκης.

Οι 9 καλλιτέχνες και τα έργα τους

Η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη παρουσιάζει έργα από τις ενότητες “Μνήμες” και “Θραύσματα”, ένα σαφές αποτύπωμα από την ορατή και την αόρατη πραγματικότητα, εμποτισμένο με έντονα ανακλώμενα συναισθήματα. Αφετηρία της είναι οι απτές εκφράσεις της κλασικής Αρχαιότητας, η μεταγραφή τους στον νεότερο κόσμο, αλλά και κομμάτια, κάποτε και συντρίμματα, από σύγχρονα αγγεία και αντικείμενα της απανταχού καθημερινότητας, στα οποία διακρίνονται ad hoc, ηθελημένα επιγραφόμενα. Αναπαριστά και αναπλάθει ένα παρόν το οποίο, όμως, συντίθεται και από διάσπαρτα υλικά της Μνήμης, δηλαδή του παρελθόντος. Χρησιμοποιεί φθαρτά υλικά τα οποία μετασχηματίζει ώστε να αποκτήσουν μια νέα ιδιότητα.

Η Λυδία Δεληκούρα έχει ως αφετηρία τη φύση την οποία επιχειρεί να μετουσιώσει σε εικαστική γλώσσα. Συνθέτει έτσι μια ενδιάμεση πραγματικότητα ανάμεσα στο εικονιζόμενο και το συμβολικό· επίσης, προσπαθεί να “ερμηνεύσει” καλλιτεχνικά το παλαιό νέο. Συνειρμικά προκύπτουν αρχέγονοι μύθοι, όπως αυτοί που περιβάλλουν τον σκαντζόχοιρο, η αρχιλόχεια αναφορά, καθώς και η μεταγενέστερη αλληγορία του Σοπενχάουερ. Βυζαντινά μοτίβα αναγνωρίζονται στον “Πλοχμό”, δηλαδή στον πλόκαμο, στην πλεξούδα, στην αλυσίδα με το αυστηρό γεωμετρικό σχέδιο που παραπέμπει στο παραδοσιακό πλέξιμο. Μύθος και Ιστορία εκφράζονται ως “πλοκή”, ως αλληλένδετοι και εναλλασσόμενοι κρίκοι.

Ο Ιάσων Καμπάνης κάνει μια μεγάλη διαδρομή μέσα στον αρχαίο μεσογειακό πολιτισμό. Οι κεφαλές του θεού Πανός υπενθυμίζουν τη συμβολική του Μύθου: το παν, δηλαδή η φύση στην πληρότητά της, μέρος της οποίας είναι και ο Άνθρωπος. Έπεται η λεοπάρδαλη, ως εξωτικό σύνθετο ζώο, κατά τους Ρωμαίους και ως genius loci, τοπικό αγαθό πνεύμα του τόπου. Τέλος, το έργο “και εδώ θα σταματούν τα υπερήφανα κύματά σου” οδηγεί τον θεατή στο βιβλικό απόσπασμα από τον Ιώβ και, ταυτοχρόνως, στην απεριόριστη δύναμη του νερού, η οποία θα σταματήσει για να δημιουργήσει την ξηρά ως αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης. Στη σχέση αυτή παραπέμπει και το εικονιζόμενο δέντρο.

Η Κατερίνα Κατσιφαράκη στα εκτιθέμενα έργα έχει ως αφετηριακό υλικό τη φραγκοσυκιά. Το φυτό αυτό, με προέλευση από τη δική μας Ανατολή, συνδέεται με αρχετυπικούς μύθους, παρόντες στην μνήμη των λαών της περιοχής. Στο βιβλικό φραγκόσυκο, prickly pear, αναφέρεται και ο ποιητής T. S. Eliot, στους καταληκτικούς στίχους του Hollow Men, ως εικόνα παρακμής. Η Κατερίνα Κατσιφαράκη ερευνά τον χώρο ανάμεσα στην ιδέα και την πραγματικότητα και ανάμεσα στην έμπνευση και την δημιουργία. Οι “Ιστοί Φραγκοσυκιάς” έχουν αλλοιωθεί από τον χρόνο και έχουν μετατραπεί σε ένα αχνό πλέγμα -σε έναν ιστό αράχνης, ο οποίος παραπέμπει άμεσα και στον ομώνυμο μύθο. Η ίδια επεξεργάζεται επίμονα το υλικό αυτό, στο οποίο προσθέτει φύλλα χρυσού. 

Ο Αλέκος Κυραρίνης εκθέτει ένα γλυπτικό έργο το οποίο ονομάζει “Κυκλαδικό”. Το όνομα προφανώς παραπέμπει στη μακρά πολιτισμική ιστορία αυτής της νησιωτικής περιοχής, παρούσα σε όλες τις εκφάνσεις του Λόγου και της Τέχνης. Η δημιουργία τοποθετείται στο παρόν, όμως οι αναφορές έρχονται από τα βάθη της Ιστορίας και της παράδοσης. Αναγνωρίζονται τα οικεία μοτίβα του καλλιτέχνη, τα οποία έρχονται από την πρωτοχριστιανική και τη βυζαντινή καλλιτεχνία. Το έργο αυτό υπενθυμίζει και τα τάματα και αναθήματα στις θαυματουργές εικόνες, τα ex voto, τα αυτοσχέδια προσευχητάρια· ταυτοχρόνως, διακρίνεται η αγάπη του καλλιτέχνη για τα νέα ρεύματα και για τον μοντερνισμό. Το έργο, επομένως, παραπέμπει σε μια μακρινή λαϊκή αφετηρία· εντάσσεται, όμως, σε μια απολύτως σύγχρονη αντίληψη της  πραγματικότητας, καλλιτεχνικής- και όχι μόνο.

Ο Τάσος Μαντζαβίνος παρουσιάζει το έργο με τίτλο “Σπίτι των Ιδεών και των Τεχνών”. Εκεί στεγάζεται ο ψυχικός κόσμος του καλλιτέχνη, το υποσυνείδητο του βίου. Σύμβολα, μνήμες, αναφορές και παραπομπές από διάφορες φάσεις της προσωπικής ιστορίας του ίδιου, αναμειγνύονται με τη λαϊκή παράδοση και τα μοτίβα της. Πρόκειται για αρχέτυπα τα οποία κινούνται γύρω από τη μνήμη, το βίωμα και το όνειρο, με έντονη ελληνικότητα, και με πλαίσιο το μέγα αρχέτυπο του Ελληνισμού, τη θάλασσα. 

Ο Πέτρος Μώρης στη γλυπτική του σύνθεση παρουσιάζει τη “Σφίγγα” ως δάνειο από την Αρχαιότητα. Η Σφίγξ, ετυμολογικά ερμηνευόμενη ως “Ζώσα Εικόνα” στην αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα, είναι ένα αινιγματικό πλάσμα της ελληνικής μυθολογίας. Θέτει στους περαστικούς έναν γρίφο, η λύση του οποίου εξασφαλίζει τον βίο· αντιθέτως, η αποτυχία οδηγεί στον θάνατο. Ο γρίφος αφορά την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου -γι’ αυτό, άλλωστε, και συνδέθηκε άμεσα με την ψυχανάλυση. Παραλλήλως, στο “Βέλος”, ο Μώρης χρησιμοποιεί το μάρμαρο ως υλικό αποτύπωσης, όπου ενσωματώνει ίχνη και χρώματα με μορφικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στα γκράφιτι. 

Ο Νίκος Ποδιάς φτιάχνει μια πανοπλία. Πρόκειται για έναν “Θώρακα” φτιαγμένο από χαρτί- ένα contradictio in terminis, μια αλληλο-ακυρωτική σύνθεση. Ο ισχυρός θώρακας γίνεται εύθραυστος, καθώς είναι χάρτινος· άρα και η πανοπλία είναι απατηλή. Ένα δεύτερο έργο αναπαριστά το δέρμα του φιδιού. Η πανοπλία καλύπτει το πάνω μέρος του σώματος και αποσκοπεί να προστατεύσει τη ζωή και να αναστείλει τον θάνατο. Το φίδι, ο όφις, από παλιά θεωρείται φορέας κακού, έρπει στη γη και κρύβεται στα σκοτάδια. Μην ξεχνάμε ότι ο όφις εικονογραφεί και συμβολοποιεί έναν ολόκληρο κόσμο σκέψης, φιλοσοφίας  και επιστήμης: από την Ιατρική έως τη Θεοσοφία (Θεός-Όφις), όπως την περιέγραψε ο Καζαντζάκης. 

Η Νάνα Σαχίνη έχει ως κανόνα το αδιαίρετο ανάμεσα στο σώμα, τη μορφή, την ύπαρξη, την πολιτική, την ποίηση. Υπενθυμίζει αφετηριακά τον αχάτη, έναν ημιπολύτιμο λίθο ο οποίος συνδέεται με μια σειρά από παραδόσεις και δοξασίες. Συμβολίζει τη γονιμότητα και την υγεία, αλλά και τη σταθερότητα και την ηρεμία. Ένας από τους σχηματισμούς του μοιάζει με το “μάτι” που αποτρέπει το κακό, μια ιδιαιτέρως διαδεδομένη πίστη στην Ανατολή. Η καλλιτέχνις θεωρεί το πέτρωμα αυτό σύνδεση του ανθρώπινου σώματος και της γης. Και πάλι ο μύθος και η παραδοσιακή δοξασία συναντούν την τρέχουσα πραγματικότητα.

“Θραύσματα” στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου

Από το 2013, η CITRONNE-Poros συνεργάζεται με το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πόρου, οργανώνοντας περιοδικές εκθέσεις που αναδεικνύουν το έργο σύγχρονων καλλιτεχνών.

Φέτος, παράλληλα με το πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, η CITRONNE συνεπιμελείται και συνδιοργανώνει με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων την περιοδική έκθεση “Θραύσματα” της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη που παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πόρου.

Με αφετηρία κομμάτια και αποσπάσματα από τυχαία ευρήματα, υλικά και άυλα, η καλλιτέχνις αναπλάθει την ιστορική, καθώς και την προσωπική της μνήμη και την κατατάσσει ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου.