Η προϊστορία σε διάλογο με το σήμερα στην 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης στη Σαντορίνη

Δίπλα από την καλντέρα των Φηρών στη Σαντορίνη, στο νησί των κρουαζιερόπλοιων, των infinity pools και των transfer vans (που κάποιες φορές δεν έρχονται ποτέ και σε αφήνουν να ξεροσταλιάζεις στο λιοπύρι), ένας άλλος πολιτισμός προσπαθεί να βρει τη θέση του στη σύγχρονη εποχή. Στην 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης, 20 πρωτότυπα έργα κεραμικής συνομιλούν με προϊστορικά εκθέματα, καλώντας τους επισκέπτες να αφήσουν στην άκρη το γραφικό ηλιοβασίλεμα και να έρθουν πιο κοντά στην ανθρώπινη καλλιτεχνία.

Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο τόπος έχει πολλά περισσότερα να δείξει από όσα βλέπουν οι τουρίστες στο Instagram και το TikTok, όπως το μικρό χωριό Πύργος (που κάποτε ήταν η πρωτεύουσα της Σαντορίνης και παραμένει άσπιλο από την επέλαση των βαρβάρων, με τον Πύργο της Καλλίστης, τα πολλά εκκλησάκια και τη γαλήνη του), τα τοπικά προϊόντα (τα οινοποιεία με το γλυκόπιοτο κρασί, τα άνυδρα ντοματάκια, τη φάβα) και φυσικά έναν από τους πιο σημαντικούς προϊστορικούς οικισμούς της Ευρώπης, την Αρχαία Πόλη του Ακρωτηρίου που χρονολογείται από την Νεολιθική περίοδο – κατοικήθηκε δηλαδή πριν από την ηφαιστειακή έκρηξη που δημιούργησε τη Σαντορίνη και τη διάσημη καλντέρα της.

Από τα ευρήματα που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη στην προϊστορική πόλη του Ακρωτηρίου, λοιπόν, εμπνεύστηκαν οι Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες που δημιούργησαν τα έργα τους παίρνοντας μέρος στο κάλεσμα της Μπιενάλε. Δεν ξέρω αν ο μέσος Έλληνας θα έχει την οικονομική δυνατότητα να μπορέσει να επισκεφτεί το νησί για να δει την 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης, αλλά ίσως είναι ένας καλός τρόπος για να προσελκύσει ανθρώπους από άλλες γωνιές του πλανήτη, που έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στη Σαντορίνη και μπορούν να διαδώσουν και την ελληνική εικαστική τέχνη, αλλά και ντόπιους που δεν έχουν συχνά την επιλογή να απολαμβάνουν τις εικαστικές τέχνες στο μέρος που ζουν. 

Μάλιστα, είναι η πρώτη φορά που το μουσείο ανοίγει τις πόρτες του για να υποδεχθεί τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία. Οπότε ελπίζω ο σκοπός του να εκπληρωθεί, αν και -μιας και μιλάμε για Μπιενάλε- θα ήθελα να δω περισσότερα έργα, όχι μόνο στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας και στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης (SAF), αλλά και σε πολλά ακόμα σημεία του νησιού, που θα προσέλκυαν ακόμα και ανίδεους περαστικούς και θα τους γαργαλούσαν να επισκεφτούν μετά και τα μουσεία. 

Μιας και η διοργάνωση στοχεύει στην υποστήριξη της ελληνικής κεραμικής και την παρουσίασή της σε ένα ευρύτερο κοινό, αλλά και στο να συνδέσει την εγχώρια καλλιτεχνική παραγωγή με τη διεθνή σκηνή, θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον στο μέλλον, στις επόμενες περιηγήσεις της Μπιενάλε στα επόμενα νησιά, να δούμε περισσότερους νέους καλλιτέχνες, που τώρα έχουν την ευκαιρία να παρουσιάζουν τις δουλειές τους συλλογικά μόνο σε μικρές διοργανώσεις όπως τα open markets ή το Fired Up. 

Η Μπιενάλε θα διαρκέσει πέντε μήνες, κατά τη διάρκεια των οποίων οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν την κεντρική έκθεση, να παρακολουθήσουν εργαστήρια, ομιλίες, ξεναγήσεις και να επισκεφθούν παράλληλες εκθέσεις στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης. Κάθε χρόνο θα έχει ως βάση της ένα διαφορετικό νησί της Ελλάδας το οποίο θα αποτελεί και την έμπνευση της θεματολογίας της κάθε φορά, αφού όπως ανέφερε η καλλιτεχνική διευθύντρια της διοργάνωσης, Λουκία Θωμοπούλου, ο σκοπός είναι να έρθουν κοντά στις τέχνες και οι άνθρωποι που δεν μένουν στην πρωτεύουσα και δεν τις έχουν διαρκώς δίπλα στο σπίτι τους, αλλά και να αναδεικνύεται το κάθε νησί μέσα από τη ματιά της σύγχρονης κεραμικής.

Ο αρχιτέκτονας Άρις Πέτρου υπογράφει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της έκθεσης των σύγχρονων κεραμικών έργων, δημιουργώντας πραγματικά έναν εξαιρετικό διάλογο ανάμεσα στα σύγχρονα έργα κεραμικής των 20 καλλιτεχνών και τα εκθέματα του Μουσείου Προϊστορικής Θήρας, δηλαδή τις τοιχογραφίες και τα αγγεία που βρέθηκαν στην Αρχαία Πόλη του Ακρωτηρίου.

Τη βραδιά των εγκαινίων απονεμήθηκαν και τρία βραβεία που συνοδεύονται από ένα χρηματικό έπαθλο και τη διοργάνωση μιας έκθεσης. Το πρώτο βραβείο κέρδισε ο Γιώργος Βαβάτσης με το έργο “Incision”. Πρόκειται για μια στήλη ενός μέτρου, κατασκευασμένη από πέντε τετράγωνα. Το καθένα αντιπροσωπεύει μια σημαντική εποχή της ανθρώπινης ιστορίας: την εποχή του Λίθου, του Χαλκού, του Σιδήρου, του Πλαστικού και της Τεχνολογίας. Το έργο μιλά για τα ίχνη που αφήνουμε πίσω μας, καθώς περνάμε στο χρόνο του σύμπαντος.

Βρέθηκα, μαζί με 20 ακόμα δημοσιογράφους, στη Σαντορίνη για τα εγκαίνια και είχα την ευκαιρία να μιλήσω για λίγο με την Αμερικανίδα καλλιτέχνιδα Em Irvin, που κέρδισε το Β’ Βραβείο για το έργο της “Weight (limit of excavation)”, το οποίο μάλιστα είναι και το δικό μου αγαπημένο από την έκθεση. Πρόκειται για μια σειρά από 10 πάνελ που έχουν γίνει από σπείρες πηλού. Το κάθε πάνελ φέρει τα αποτυπώματα των δακτύλων της καλλιτέχνιδας, καταγράφοντας ίχνη ζωής που έχουν αναδυθεί μέσα από την ηφαιστειακή τέφρα. Οι πλάκες λειτουργούν ως μαρτυρίες των καθημερινών δραστηριοτήτων του 17^ου π.Χ. αιώνα και ο πηλός φέρνει στο σήμερα, ίχνη και στοιχεία του παρελθόντος.

Για το έργο της: «Πάντα έβρισκα συναρπαστικά τα δακτυλικά αποτυπώματα που έβλεπα στα πάντα. Το σχήμα του δαχτύλου -η καμπύλη- υπήρχε στα φορέματα που φορούσαν οι γυναίκες στις τοιχογραφίες, στο σχήμα του σταχυού, στο σχήμα που είχαν οι στέγες των σπιτιών τους. Υπήρχε παντού. Πίεσα λοιπόν το δακτυλικό μου αποτύπωμα στον πηλό, μέχρι να φθαρεί. Ήθελα να αναδείξω αυτή τη σχέση, να στρέψω την προσοχή των θεατών στο πώς η κεραμική μπορεί να απαθανατίσει στοιχεία των ανθρώπων στον πηλό και στα δακτυλικά αποτυπώματα που έχουμε εδώ. Και να συνδέσω έτσι το παρελθόν με το παρόν. Ήρθα μερικούς μήνες νωρίτερα για να δουλέψω με υλικά και πηλό από την Ελλάδα και να έρθω σε επαφή με τα χρώματα. Να μπορέσω να συνδεθώ προσωπικά».

Για τη σχέση της με τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό: «Ήταν κάπως σαν κισμέτ για μένα, γιατί δούλευα με κάποιους Ιρανούς καλλιτέχνες επάνω σε ένα βιβλίο και μιλούσαμε για τον αρχαίο πολιτισμό στα νησιά της Ελλάδας και αμέσως μετά από αυτή την κουβέντα είδα το κάλεσμα για την Μπιενάλε. Σκέφτηκα ότι αποκλείεται να προσπεράσω αυτή την ευκαιρία που μου δίνεται για να μάθω περισσότερα και να συνδεθώ σωματικά με αυτό το μέρος». 

Το τρίτο βραβείο κέρδισε η Γερμανίδα καλλιτέχνις Ule Ewelt, η οποία έχει δημιουργήσει το έργο “Θηρίον”. Οι δύο αυτές αντιλόπες έχουν εμπνευστεί από μια τοιχογραφία που βρέθηκε στο Ακρωτήρι και η δημιουργός τους εστιάζει στη σχέση των δύο ζώων, στη φύση τους, αλλά και στον κόσμο που ζούσαν οι προϊστορικοί άνθρωποι.

Οι δράσεις της Σύγχρονης Μπιενάλε Κεραμικής (BCK) εκτός από την έκθεση στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας περιλαμβάνουν και παράλληλες δράσεις με εκθέσεις, σεμινάρια και work shops στο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας “Δ. Νομικός”( SAF), μέρος των οποίων πραγματοποιήθηκε στις 8 Ιουνίου.

Την ίδια ημέρα έγιναν και τα εγκαίνια της έκθεσης των έργων σύγχρονης κεραμικής 5 Eλληνίδων γυναικών, “Her Hands Were Muddy When We Met”, τα οποία θα εκτίθενται στο χώρο του SAF μέχρι τις 5 Iουλίου. Οι καλλιτέχνιδες που τα έργα τους βρίσκονται εκεί είναι η Μάρω Μελένιου, η Νάσια Παυλίδου, η Αγγελική Σταματάκου, η Μαρίνα Ταλιαδούρου και η Λεόνη Γιαδντζόγλου. Θα ακολουθήσουν και άλλες παράλληλες  εκθέσεις στο SAF μέχρι τον Οκτώβριο.