epa05169014 British author John Le Carre arrives for the premiere of 'The Night Manager' during the 66th annual Berlin International Film Festival, in Berlin, Germany, 18 February 2016. The movie is presented in the Special Series section at the 'Berlinale' that runs from 11 to 21 February. EPA/GREGOR FISCHER *** Local Caption *** 50209987
H βρετανική κατασκοπική λογοτεχνία, έχει μία θαυμαστή παράδοση που ξεκινάει ουσιαστικά με «Τα 39 σκαλοπάτια» του Τζον Μπάκαν και εξελίσσεται αριστοτεχνικά με τη «Μάσκα του Δημητρίου» του Έρικ Άμπλερ και τον «Τρίτο Άνθρωπο» του Γκράχαμ Γκριν. Άλλωστε, το υλικό είναι από μόνο του εξαιρετικό για να στηθεί από τον συγγραφέα μια πλοκή με ένταση, ανατροπές, σασπένς – με σκηνικό, μεγάλα κοινωνικά και ιστορικά γεγονότα.
Κώδικες και κρυπτογραφήματα, μυστικά όπλα και πλαστές ταυτότητες, ευρηματικές μεταμφιέσεις και τυφλά σημεία ανταλλαγών, αλλά και η ηλεκτρονική και φωτογραφική παρακολούθηση είναι μερικά μόνο από τα μέσα που χρησιμοποιούσαν οι κατάσκοποι προτού η σύγχρονη τεχνολογία ανατρέψει οριστικά το σκηνικό. Σε κάθε περίπτωση, η κατασκοπία παραμένει μία περίτεχνη πρακτική της οποίας τα ίχνη χάνονται στα βάθη των αιώνων. Και δεδομένου ότι κάθε πόλεμος βασίζεται όχι μόνο στη συλλογή πληροφοριών, αλλά και στην παραπλάνηση του αντιπάλου, η σημασία της γίνεται αυτονόητη.
Θεμελιωτής της σύγχρονης κατασκοπίας θεωρείται ένας από τους ικανότερους μυστικούς πράκτορες του 19ου αιώνα, ο Γερμανός Bίλχελμ Στίμπερ, του οποίου η μεθοδικότητα ήταν υποδειγματική.
Από την άλλη, η διασημότερη γυναίκα κατάσκοπος, η θρυλική Mάτα Xάρι, έμελλε να καταδικαστεί σε θάνατο από τη γαλλική δικαιοσύνη, το 1917, με την κατηγορία ότι ενεργούσε ως πράκτορας των Γερμανών κατά τη διάρκεια του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου: Το επάγγελμα είχε τους κινδύνους του. Ορισμένοι, πάλι, ήταν διπλοί πράκτορες, όπως ο περίφημος Ισπανός Xουάν Πουγιόλ Γκαρσία, ο οποίος στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έπεισε τους ναζί ότι η απόβαση που τελικά έγινε στη Nορμανδία ήταν παραπλανητική με αποτέλεσμα να απομακρυνθούν σημαντικές ενισχύσεις.
Όπως και να ’χει, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σε τέτοιες σκοτεινές ιστορίες ενεπλάκησαν πολλοί συγγραφείς! O Kρίστοφερ Mάρλοου (1564- 1593) είναι μία εμβληματική τέτοια περίπτωση. Συνομήλικος του Σαίξπηρ και σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας, δραστηριοποιήθηκε ως πράκτορας του κράτους την ίδια εποχή που έγραφε τα αριστουργήματά του: Τον «Εβραίο της Μάλτας» και τον «Δόκτορα Φάουστους». Και αυτός, όμως, είχε άσχημο τέλος: Σκοτώθηκε σε κάποιον καβγά σε ένα καπηλειό, με τη φιλονικία αυτή να εικάζεται ότι ήταν σκηνοθετημένη.
Έναν αιώνα μετά έδρασε ο Nτάνιελ Nτεφόε (1660 – 1731) – ο άνθρωπος που έγραψε τον «Ροβινσώνα Kρούσο», το πρώτο αγγλικό μυθιστόρημα. O Nτεφόε έλαβε εξαιρετική μόρφωση και επρόκειτο να γίνει ιερωμένος. Άλλαξε, ωστόσο, γνώμη για να λάβει σύντομα μέρος σε πολιτικές ίντριγκες, καταφέρνοντας να κερδίσει την εύνοια του βασιλιά Γουλιέλμου του Tρίτου. Το 1703, ο κόμης Pόμπερτ Xάρλεϊ -εκτιμώντας τις ικανότητές του- τον προσέλαβε ως κατάσκοπο. Και, πράγματι, ο Nτεφόε εκτός από ευφυής και χαρισματικός συγγραφέας ήταν γεννημένος -θα έλεγε κανείς- γι’ αυτή τη δουλειά, με μεθόδους που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται. Στη σύγχρονη εποχή, ο πολυγραφότατος Σόμερσετ Mομ (1874-1965) εργάστηκε για λογαριασμό της Bρετανικής Aντικατασκοπίας στη Ρωσία υποδυόμενος τον ρεπόρτερ, το 1917, «καλύπτοντας» την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το κλασικό, πια, κατασκοπικό του αφήγημα με τίτλο «Άσεντεν ή ο Βρετανός πράκτορας» (1928) βασίστηκε σε αναμνήσεις του από εκείνη την ταραγμένη περίοδο. Αλλά και ο Γκράχαμ Γκριν (1904- 1991) -ο συγγραφέας του αριστουργηματικού «Τρίτου ανθρώπου»– έδρασε, με τη σειρά του, στη Σιέρα Λεόνε για λογαριασμό των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών.
Πάντως, για τους περισσότερους, η λέξη «κατάσκοπος» φέρνει -πρωτίστως- στο μυαλό έναν κομψό κύριο, ντυμένο με μαύρο σμόκιν, ο οποίος πίνει μαρτίνι περιτριγυρισμένος από πανέμορφες γυναίκες. Το όνομά του είναι Μποντ, Tζέιμς Mποντ και αποτελεί επινόηση ενός ακόμη συγγραφέα-κατασκόπου, του Ίαν Φλέμινγκ (1909-1964), που -μεταξύ άλλων- ήταν μέλος της πειραματικής οργάνωσης που προηγήθηκε της CIA. Και, βέβαια, ο Tζον Λε Kαρέ είναι ένας από τους τελευταίους διάσημους συγγραφείς που ήταν και μυστικοί πράκτορες. Οι σελίδες του, εξάλλου, είναι γεμάτες από ευρηματικές δολοπλοκίες, ενώ η πρώτη μεγάλη του επιτυχία ήταν ο «Κατάσκοπος που γύρισε απ’ το κρύο» -ένα από τα καλύτερα ψυχροπολεμικά μυθιστορήματα.
O Λε Kαρέ βρέθηκε, ως πράκτορας, σε αρκετές εμπόλεμες ζώνες και οι εμπειρίες που αποκόμισε αποτέλεσαν πλούσια πρώτη ύλη για τα βιβλία του: «H Μικρή Τυμπανίστρια», «Το Παιχνίδι μας», «O Ράφτης του Παναμά» – μεταξύ άλλων. Οι σελίδες του, εξάλλου, είναι γεμάτες από ευρηματικές δολοπλοκίες, λεπτή ειρωνεία και ωμό ρεαλισμό, ενώ η πρώτη του επιτυχία -ο «Κατάσκοπος που γύρισε απ’ το κρύο»- είναι ένα από τα καλύτερα ψυχροπολεμικά μυθιστορήματα.
Εάν υπάρχει ένα θέμα που επανέρχεται στα βιβλία του Τζον Λε Καρέ και τους προσδίδει ξεχωριστή σημασία είναι ο τρόπος που χάνεται η ηθική παράμετρος απ’ τη ζωή: το πώς η γραφειοκρατία, η ιεραρχία, η συνηθισμένη δικαιολογία του απλού ανθρώπου που «ακολουθεί εντολές» τον απο-προσωποποιεί, οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια στην απώλεια της ατομικής ευθύνης.
Όσο για το νέο βιβλίο του Λε Καρέ «Ένας έντιμος άνθρωπος» αποδεικνύει, για ακόμη μία φορά, ότι είναι ένας χαρισματικός μυθοπλάστης. Ο Νατ, ο κεντρικός χαρακτήρας, είναι ένας σαρανταεφτάχρονος βετεράνος των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος πιστεύει ότι η καριέρα του ως χειριστής πρακτόρων έχει φτάσει στο τέλος της. Επιστρέφει στο Λονδίνο και στη σύζυγό του, την Πρου.
Όμως η ολοένα αυξανόμενη απειλή του Κέντρου Μόσχας αναγκάζει το Γραφείο να του αναθέσει μια τελευταία αποστολή: ο Νατ καλείται να αναλάβει έναν παροπλισμένο υποσταθμό και τους γηραλέους κατασκόπους που τον στελεχώνουν.
Η μόνη φωτεινή εξαίρεση στην ομάδα είναι η νεαρή Φλόρενς, που έχει βάλει στόχο έναν Ουκρανό ολιγάρχη με ύποπτες συναλλαγές στη Ρωσία. Εκτός από κατάσκοπος, ο Νατ είναι και λάτρης του μπάντμιντον. Ο τακτικός αντίπαλός του στο γήπεδο έχει τα μισά του χρόνια: ο μοναχικός, εσωστρεφής Εντ. Ο Εντ μισεί το Brexit, τον Τραμπ και τη δουλειά του σε μια απρόσωπη αυτοκρατορία των ΜΜΕ. Και είναι αυτός που θα παρασύρει την Πρου, τη Φλόρενς και τον ίδιο τον Νατ σε μια πράξη πολιτικής αγανάκτησης με απρόβλεπτες συνέπειες για όλους.
Το «Ένας έντιμος άνθρωπος» είναι μια εφιαλτικά ακριβής περιγραφή της εποχής μας, άλλοτε σπαρακτική και άλλοτε σαρκαστική, δοσμένη με αμείωτη ένταση από έναν από τους πλέον σημαντικούς χρονικογράφους των ημερών μας. Διορατικός, ανελέητα σαρκαστικός και προπάντων δεινός στις παραγραφές και τις αναλύσεις του, ο Λε Καρέ δημιουργεί ένα ψυχολογικό κατασκοπευτικό θρίλερ που σε κρατάει σε αγωνία μέχρι την τελευταία σελίδα.
Άλλωστε, είναι ένας συγγραφέας που ξέρει να ανακατεύει και να συνδυάζει τα χαρτιά της αφηγηματικής του τράπουλας, έτσι ώστε να ταιριάζουν στην εντέλεια. Και, φυσικά, οι κατάλληλες μπλόφες, είναι και αυτές μέρος του παιχνιδιού…
«Ένας έντιμος άνθρωπος»
Εκδόσεις: Bell
Σελίδες: 358
«Δεσμοί αίματος»
Μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 384
Δύο αδέρφια αποφυλακίζονται έπειτα από επτά χρόνια στις φυλακές ανηλίκων. Η επανένταξή τους στην χτυπημένη από την ύφεση κοινωνία της Βόρειας Ιρλανδίας προβλέπεται εξαρχής εξαιρετικά δύσκολη. Καταδικασμένα στα 12 τους για ανθρωποκτονία, έχοντας σκοτώσει τον πατέρα της αναδόχου οικογένειάς τους κατηγορώντας τον για ασέλγεια, έχουν να αντιμετωπίσουν τη δυσπιστία της κοινής γνώμης, τις κατηγορίες του γιου του και τις υποψίες της αστυνομικού Σερίνα Φλάναγκαν που είχε χειριστεί αρχικά την υπόθεση. Ο δημοφιλής και πολυβραβευμένος ιρλανδός συγγραφέας επιστρέφει στο Μπέλφαστ και στη σειρά που αγαπήθηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για τη συνέχεια του μπεστ σέλερ «Πέπλο σιωπής» με πρωταγωνίστρια τη συνεργάτιδα του επιθεωρητή Λένον, την αστυνομικό Σερίνα Φλάναγκαν.
Ιωάννα Μπουραζοπούλου
«Ο δράκος της Πρέσπας: Κεχριμπαρένια έρημος»
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 576
Η τριλογία του Δράκου της Πρέσπας αφηγείται από τρεις διαφορετικές οπτικές την εμφάνιση ενός τέρατος στη Μεγάλη Πρέσπα. Τη λίμνη που μοιράζονται τρεις μικρές χώρες ευάλωτες σε δαιμόνια και κακοδαιμονίες: η Ελλάδα, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία. Η επέλαση του θηρίου είναι σαρωτική. Κάθε χώρα ερμηνεύει διαφορετικά τις προθέσεις του μυστηριώδους εισβολέα και αναπτύσσει τη δική της πολιτική. Στην «Κοιλάδα της Λάσπης» (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Βραβείο περιοδικού Κλεψύδρα) περιγράφονται οι περιπέτειες της ελληνικής πλευράς. Στην «Κεχριμπαρένια Έρημο» η αφήγηση μας μεταφέρει στην πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας και μας αποκαλύπτει έναν καινούργιο κόσμο δράσης και μυστηρίου, μεταφυσικών αινιγμάτων και πολιτικών δολοπλοκιών, φωτίζοντας τα λεπτά νήματα που ενώνουν τα όνειρα και τις αυταπάτες ανθρώπων και λαών.
Ύγκ Παγκάν
«Χαμένο προφίλ»
Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 576
Παραμονή Πρωτοχρονιάς, σε μια πόλη της γαλλικής επαρχίας. Ένας αστυνομικός, ο οποίος βρίσκεται στα ίχνη μιας νεαρής γυναίκας που καταζητείται, δέχεται ένοπλη επίθεση. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο Σνεντέρ, επικεφαλής του τμήματος δίωξης του εγκλήματος. Τα πράγματα, όμως, παίρνουν άσχημη τροπή. Η νεαρή γυναίκα είναι κόρη του κυρίου Τομ, του ανθρώπου που κινεί τα νήματα στη ζωή της πόλης. Ο κύριος Τομ και ο Σνεντέρ, ωστόσο, συνδέονται με περίπλοκους δεσμούς. Ο Σνεντέρ, όπως συμβαίνει σε κάθε νουάρ, είναι ένας ήρωας μοναχικός, που καπνίζει πολύ, κοιμάται ελάχιστα και περιπλανιέται κάθε νύχτα στην πόλη πολεμώντας τα φαντάσματά του, ανίκανος να αντιμετωπίσει τη διαφθορά που κυριαρχεί στην πόλη. Θα προσπαθήσει να βρει τι κρύβεται πίσω από την ένοπλη επίθεση κατά του συναδέλφου του και να μάθει ποια είναι η Τσερόκι, αυτή η μοιραία, όπως σε κάθε νουάρ, γυναίκα που εμφανίζεται και την οποία θα ερωτευτεί κεραυνοβόλα. Τα μυθιστορήματά του Παγκάν χαρακτηρίζονται από μια ατμόσφαιρα ματαιωμένης εξέγερσης και μια διάθεση ειρωνικής αποστασιοποίησης που δεν αφήνει τίποτα όρθιο – κάτι που συμβαίνει και με το «Χαμένο Προφίλ».
Πάνος Αμυράς
«Τα λύτρα»
Εκδόσεις: Διόπτρα
Σελίδες: 432
Σεπτέμβριος 1943. Οι πρώτες φλόγες του Εμφυλίου τυλίγουν τη χώρα. Υπό μυστηριώδεις συνθήκες εξαφανίζονται η εξάχρονη κόρη Γερμανού ανώτατου διπλωμάτη και ο πεντάχρονος γιος της Ελληνίδας υπηρέτριάς του. Η Αθήνα συνταράσσεται από τη διπλή απαγωγή. Ο υπαστυνόμος Νίκος Αγραφιώτης, που έχει επιστρέψει στην Ελλάδα με νέα ταυτότητα και διαλυμένη ζωή, αναλαμβάνει μια αποστολή που θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό την πορεία των επιχειρήσεων των Συμμάχων στη Μεσόγειο. Τα σχέδιά του, όμως, θα ανατραπούν με δραματικό τρόπο, καθώς θα υποχρεωθεί να διεισδύσει στα άδυτα της Ειδικής Ασφάλειας για να εξαρθρώσει κυκλώματα προδοτών και να εξιχνιάσει την υπόθεση απαγωγής των παιδιών. Ανασυνθέτοντας τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, ο συγγραφέας Πάνος Αμυράς δημιουργεί μια ιστορία μυστηρίου με έντονες πολιτικές και κοινωνικές αποχρώσεις.