Όταν το The Symptom Projects, μια πλατφόρμα που συνέλαβε ο συγγραφέας και επιμελητής εκθέσεων σύγχρονης τέχνης Αποστόλης Αρτινός, βασισμένη στο λακανικό σύμπτωμα (εξ ου και το όνομά της), ξεκινούσε πριν από 7 χρόνια στην Άμφισσα, η πόλη της Φωκίδας δεν υπήρχε ούτε ως υποψία στο google earth. Από τότε μέχρι τη σημερινή 7η διοργάνωση που έχει γίνει ένα αδιαπραγμάτευτο ραντεβού για την αφρόκρεμα του εικαστικού χώρου, έχουν αλλάξει πάρα πολλά δεδομένα στην πόλη. Δεν έχει απλώς εμφανιστεί στο Google Earth.
O εικαστικός Κώστας Χριστόπουλος, ο έτερος εμπνευστής του νέου άτυπου θεσμού, που έχει αδελφάκι τη σειρά των ετήσιων φωτογραφικών εκθέσων Es-optron, περιγράφει την απόπειρά τους «να δούμε την τέχνη σαν μια συνθήκη λακανική, προγλωσσική», θυμίζοντας ότι λακανικό σύμπτωμα είναι η σκοτεινή στιγμή που ο ψυχαναλυόμενος δεν μπορεί να απαντήσει στα ερωτήματα του ψυχαναλυτή, «όταν το γλωσσικό συμβάν διαθέτει το αδιάθετο ίχνος του πραγματικού, το αφανέρωτο ίχνος του πράγματος».
«Όλες οι εκθέσεις μας και οι δράσεις εδώ έχουν να κάνουν με τον Λακάν», υπογραμμίζει, αναφερόμενος και στις παραστάσεις πειραματικής μουσικής αλλά και στις συναντήσεις συγγραφέων, που πλαισιώνουν τις εικαστικές δράσεις, κάτι που αποδεικνύουν οι θεματικές όχι μόνο των εκθέσεων αλλά και των στρογγυλών τραπεζών: σεξ,απώλεια, ταυτότητα, όριο, μεθόριος…
Αν αναρωτιέται κάποιος γιατί ο Λακάν έκανε έδρα του την Άμφισσα, και όχι μια άλλη πόλη, η απάντηση βρίσκεται στις καταγωγές τόσο του Αρτινού όσο και του Χριστόπουλου και στο όραμά τους για τον τόπο τους. «Η Άμφισσα ήταν άγνωστη, αχαρτογράφητη, κανείς από όσους πηγαίνουν στους Δελφούς δεν πέρναγαν από αυτή. Ένα ξενοδοχείο είχε μόνο για πλασιέ και δικηγόρους». Σήμερα αυτή η συνθήκη μοιάζει πολύ μακρινή.
«Ο δήμος αντιλήφθηκε ότι η τέχνη είναι μια καλή αφορμή ώστε αυτό να αλλάξει. Είδε την τέχνη σαν ένα τρόπο ανάπτυξης». Και όντως, άρχισε ξαφνικά να εμφανίζεται την περίοδο του the Symptoms projects κόσμος, παρόλο που η διοργάνωση δεν κάτι για να τον διευκολύνει: «Ερχόμαστε να θέσουμε απορίες σαν να πρόκειται για να λακανικά συμπτώματα», εξηγεί ο Χριστόπουλος, ο οποίος παραδέχεται ότι τόσο η έκθεση της Λίζης Καλλιγά ( στον κύκλο Es-optron) στο αρχοντικό των Γαζήδων, στην καρδιά της Άμφισσας, όσο και η ομαδική συνάντηση καλλιτεχνών στο παλιό νοσοκομείο της πόλης, «δεν είναι εύκολες εκθέσεις». Παρόλα αυτά γίνεται δουλειά υποδομής. Ο ίδιος, για παράδειγμα, ξεναγεί στο νοσοκομείο σχολεία.
Συγχρόνως, την περίοδο των εκθέσεων, πέφτει συναγερμός, και συντονίζονται και οι ντόπιοι καλλιτέχνες, οι οποίοι πραγματοποιούν και παράλληλα τις δικές τους εκθέσεις (όπως τώρα ο Κώστας Τσικνής).
Η έκθεση στο παλιό νοσοκομείο Άμφισσας «Ταυτοποιώντας την απώλεια» (με επιμελητές τον Κ.Χριστόπουλο και την Νίκη Παπασπύρου) έχει μια ιδιάζουσα «πυκνότητα» την οποία εντείνουν οι θεματικές των επιμέρους ενοτήτων, όπως η απώλεια του τόπου κι η απώλεια γονιών. Στην πρώτη, η Δέσποινα Μεϊμάρογλου με την Ανακατασκευή του Παραδείσου (1995, έργο εν προόδω, εγκατάσταση) ανατρέχει στην παιδική της ηλικία και στην πόλη Ελ Μίνια της Αιγύπτου. Η αρχική μνήμη είναι κατακερματισμένη,οπότε αναγκαστικά ανασυνθέτει ένα νέο τόπο.
Η Φωτεινή Παπαχατζή στην εγκατάσταση Home (2015-2016) αναζητά μέσα από αρχεία, φωτογραφίες, βίντεο, αντικείμενα και συνεντεύξεις το σπίτι της γιαγιάς της στο Burdur, στη νοτιοδυτική Τουρκία. Ο Πάνος Χαραλάμπους στην βιντεοεγκατάσταση με ήχο AQUIS SUBMERSUS (2011) μέσα από το υγρό στοιχείο (ένα κασετόφωνο με μπαταρία παίζει μέσα σε μια λεκάνη που επιπλέει) αναφέρετα στη γενέθλια περιοχή της Αμβρακίας.
Στη σειρά έργων για τους γονείς, ο Γιάννης Θεοδωρόπουλος φορά τα ρούχα της μάνας του και φωτογραφίζεται, η Ιάνθη Αγγελίογλου (Figlia D’ANGELO, 2016)κατασκευάζει ένα γυναικείο φόρεμα από τα ανδρικά ενδύματα που κατασκέυαζε η οικογενειακή βιοτεχνία. Στο βίντεο και τα ζωγραφικά έργα της Σοφίας Σιμάκη (Διευθέτηση στο χώρο, 2016) αναβλύζουν, αποτυπώνονται τα συναισθήματα της απώλειας του πατέρα. Η μνήμη είναι ένα κεντρικό στοιχείο, όπως και η απώλεια μνήμης, στις περισσότερες δημιουργίες.Ο ρόλος της τέχνης μοιάζει να είναι η ανασύνθεση των κενών.
Στις πιο πολιτικές συνθέσεις, ο Δημήτρης Κατσούδας με την εγκατάσταση Temples inland/outcast (2012) συνδυαλέγεται με την κρίση, εκτός απ΄τη απώλεια, δημιουργώντας μια χαρτονένια κατασκευή που παραπέμπει στις χάρτινες κατοικίες των αστέγων, ενώ τα δυο γκρι, σαν τσιμεντομένα καροτσάκια περιπάτου του Γιώργου Χαρβαλιά (Παραπλευρες απώλειες), μεταγράφουν την τραγική πραγματικότητα του πολέμου και των 230 εκατομμυρίων παιδιών που ζουν σε εμπόλεμες ζώνες.
Ο Γιώργος Χατζημιχάλης μπροστά από την προσωπογραφία του Αγκόπ Καλουστιάν, συγγενή (πατέρας, αδελφός, θείος;)της τελευταίας επιζήσασας της γενοκτονίας των Αρμενίων, τοποθετεί τον τηλεφωνικό κατάλογο του Γερεβάν, ως σύμβολο της λίστας όσων χάθηκαν αλλά κι όσων συνεχίζουν να ζουν στην Αρμενία.
Η Σοφία Κανάκη δημιούργησε ένα έργο εν προόδω (Θερμοκήπιο, 2016)που θα μείνει μόνο στη μνήμη όσων το είδαν, ένα στρώμα μέσα από τις τρύπες του οποίου ξεπηδάει βλάστηση. Τα λιωμένα κεριά της Χρύσας Βαλσαμάκη μιλάνε για την απώλεια του συλλογικού ονείρου, ενώ ο Χρήστος Βενέτης ανασύρει από τα Εθνικά Αρχεία της Αγγλίας και παρουσιάζει εικαστικά μια από τις πετυχημένες επιχειρήσεις παραπλάνησης των Ναζί από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Ο Δημήτρης Εφέογλου στην εγκατάσταση Sonance-from cycle to cycle (2016), που θυμίζει χώρο ανασκαφών, πειραματίζεται πάνω στα όρια και τις ιδιότητες των υλικών.
Στην έκθεση συμμετέχουν επίσης οι Ζωή Χούντα, Νίκος Τρανός, Εύα Στεφανή Κύριλλος Σαρρής, Φώτης Ραφτόπουλος, Βίκυ Μπέτσου, Γιάννης Μιχαηλίδης,Μαρία Λοιζίδου, Λυδία Δαμπασίνα Αλέξανδρος Κακλαμάνος και Θόδωρος Ζαφειρόπουλος.
Ελάχιστα χιλιόμετρα μακρύτερα απ΄το παλιό νοσοκομείο, στην οικία Γαζή (παλαιότερα για τον κύκλο Es-optron στρατολογήθηκαν η οικία του Δελμούζου στην Άμφισσα και το σπίτι των Σικελιανών στους Δελφούς) η Λίζη Καλλιγά, με τις φωτογραφίες και τα σχέδιά της μοιάζει να μας υποδέχεται στο πατρικό της. Από την εμβληματική πολυθρόνα πoυ καθόταν ανήμπορη η μάνα της λίγο πριν το τέλος, καλυμμένη πια με ένα διάφανο πλαστικό, εκλύεται σαν αντίλαλος ένας χείμαρρος από συναίσθημα. Στην έκθεση με τίτλο «πτυχώνοντας μια πνοή»
η ανάμνηση είναι «αυτό το ενδιάμεσο εσωτερικό, μεταξύ της ζωής και του θανάτου, που περιζώνεται από σκιές, κατάγραφο από τα ίχνη των καταγωγών του. (…)Τα πράγματα του άλλου, του άλλου του θανάτου, μας μιλούν, αλλά σε μια γλώσσα που δεν είναι γλώσσα, αλλά ψιθυρισμοί της νύχτας. Αυτό το ακοινώνητο των βλεμάτων στις επιτύμβιες στήλες. «Το βλέμμα του νεκρού, που δεν μας κοιτά στα όνειρά μας», όπως θα πει ο Λακάν», σημειώνει ο επιμελητής Αποστόλης Αρτινός.
Οι εικαστικές τέχνες εδραιώνονται στην κυριολεξία με τρόπο σχεδόν επιθετικό στην περιοχή καθώς πρόκειται να θεσπιστεί και να απονεμηθεί το Βραβείο Γ.Λάππας από τους Ευρωπαϊκούς Βωξίτες ( με χρηματικό έπαθλο 10 χιλιάδες ευρώ), για έργα χώρου καλλιτεχνών ως 35 ετών. Τα έργα θα προκύψουν μετά από residency 15 ημερών πάνω στις εγκαταστάσεις των Βωξιτών.
