Είναι από εκείνες τις λίγες, αλλά εμβληματικές περιπτώσεις, που μέσα από την καθημερινότητα και το έργο τους υποδεικνύουν παραστατικά ότι «η μοναδική τροφή για την τέχνη είναι η ίδια η ζωή». Και αυτό γιατί ο Νίκος Καρούζος (1926- 1990), αν και σταθερά παραγωγικός ποιητής, υπήρξε εξίσου συστηματικά -και ενίοτε ευρηματικά- αυτοκαταστροφικός στην ίδια του τη ζωή. Ένας ιδιοφυής τεχνίτης του λόγου που συνδυάζει την καλλιτεχνική δημιουργία με την καθημερινή αποδόμηση, την δημιουργική σύνθεση με μία δυνάμει -επιμελημένα και προσεκτικά σκηνοθετημένη- εσωτερική αποσύνθεση, μια υπονόμευση του εαυτού μέχρις εσχάτων.
Σε αντίθεση με άλλους μεταπολεμικούς ποιητές, ο Νίκος Καρούζος παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δυσκολία να ενταχθεί κάπου. Η σχέση του με τον Υπερρεαλισμό, για παράδειγμα, ήταν πάντοτε ιδιαιτέρως συγκεχυμένη. Απ’ την άλλη, έχει -κατά καιρούς- υποστηριχθεί ότι είναι «μεταφυσικός» και ακόμη πιο συχνά «στοχαστικός» ποιητής. Πάντως, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα, διέγραφε πορεία ολοένα και πιο προσωπική.
Αυτήν ακριβώς την πολλαπλότητα, την πολυδιάστατη πραγματικότητα, αναγνώρισε ως τη βασική συνθήκη της ποίησής του. Έτσι, απαλλαγμένος από ιδεοληψίες και διατηρώντας μια ιδιότυπη πικρή αίσθηση του χιούμορ, θα επιδιώξει να αποτυπώσει την καθημερινή πραγματικότητα μέσα από τις πιο ταπεινές και μηδαμινές της εκφάνσεις. Σταδιακά, λοιπόν, θα μετεξελιχθεί σε ποιητή των αυστηρά προσωπικών εμπειριών καταφέρνοντας να προσδώσει ένα μαγικό και μεταφυσικό στοιχείο στην πιο απτή και φαινομενικά αδιάφορη πτυχή της καθημερινότητας.
Στην τελευταία του συνέντευξη θα πει: «Είμαι ένας άνθρωπος του απόλυτου παρόντος». Αυτό το αναπόδραστο παρόν, όχι μόνο θα το ζήσει ακραία, αλλά και θα το αποδώσει με απόλυτο τρόπο. Με στίχους που θυμίζουν κάτι από τις επιγραμματικές διατυπώσεις των προσωκρατικών φιλοσόφων, των μυστικιστών και των προφητών, ο Καρούζος -με τα χρόνια- διαμορφώνει την προσωπική μυθολογία του: «αν δεν πεθαίνει κάτι – ειν’ η μοναξιά μας».
Τη μοναξιά αυτή, την τραγική φύση του ανθρώπου που είναι μόνος και ελάχιστος μέσα σε ένα χαοτικό σύμπαν θα την περιεργαστεί σε βάθος στο έργο του, εστιάζοντας στα προβλήματα της καταγωγής και του προορισμού της ζωής, της πρώτης αρχής και του ύστατου τέλους: «Το τίποτα είναι η ουσία της ζωής, ο κινητήρας της ύπαρξης. Το περίβλημα του οχήματος είναι η ματαιότητα», διατείνεται με κομψό πεσιμισμό. Και, πράγματι, αυτή η αίσθηση της ματαιότητας θα τον κυριεύσει από νωρίς.
Η σχέση του, ωστόσο, με τις καταχρήσεις τον βοήθησε να προσμετρήσει με μεγαλύτερη οξύτητα την υπαρξιακή αγωνία που συναντάμε στο σύνολο του έργου του, να βιώσει τις παραμέτρους της μακριά από τις πόζες του ναρκισσισμού και να εισχωρήσει στο βάθος της επιφάνειας. Μανιώδης καπνιστής και πότης ο ίδιος θα πλανηθεί μέσα στη νυχτερινή Αθήνα, διαμορφώνοντας τη δική του ανθρωπογεωγραφία. «Αν κάποιος θεός μεθυσμένος έφτιαξε αυτό το παράλογο σύμπαν, τότε και εμείς πρέπει να του απαντήσουμε με μια δική μας μέθη», διασαφηνίζει, ενώ αλλού θα γράψει τους στίχους: «Πράγματι η νύχτα με συμφέρει. Πρώτα-πρώτα ελαττώνει τις φιλοδοξίες / ύστερα διορθώνει τις σκέψεις / έπειτα συμμαζώνει τη θλίψη και την κάνει υποφερτότερη».
Εύα Μπέη
«Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο»
Εκδόσεις: Loggia
Σελίδες: 384
Η παρούσα έκδοση με τίτλο «Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» αποτελεί ένα ανεκτίμητης αξίας ντοκουμέντο που έρχεται να φωτίσει άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του ποιητή, η οποία διαθλάται ποικιλοτρόπως στο σύνολο του έργου του. Η ζωγράφος Εύα Μπέη έζησε πλάι στον Νίκο Καρούζο τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του. Στο διάστημα αυτό συνήθιζε να κρατά σκόρπιες ημερολογιακές σημειώσεις, η πλειοψηφία των οποίων αφορούσε την κοινή τους ζωή.
Για χρόνια ολόκληρα αυτό το υλικό έμενε αδρανές, κλεισμένο στο συρτάρι. Χάρη στην απόφασή της να το εκδώσει σε βιβλίο, φτάνει στα χέρια μας μια σημαντική μαρτυρία για τον ποιητή από μία συνοδοιπόρο, μια γυναίκα που τον έζησε μέσα στην τριβή της καθημερινότητας και αργότερα βίωσε όλη την περιπέτεια της υγείας του, από το Royal Marsden του Λονδίνου μέχρι το τέλος, στο νοσοκομείο Υγεία.
Η Μπέη χειρίζεται το υλικό της σαν ένα περίτεχνο, πολύχρωμο ψηφιδωτό. Ανάμεσα σε παρατηρήσεις για την εποχή και τους ανθρώπους της, αλλά και την τέχνη, μας χαρίζει ένα διεισδυτικό, μοναδικό πορτρέτο για την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του Νίκου Καρούζου.
Τα θραύσματα που αποτελούν την πολυδιάστατη μαρτυρία της Εύας Μπέη είναι αποσπασματικά στοιχεία και πληροφορίες, εικόνες που καθόρισαν τον Καρούζο, εικόνες του χθες και του σήμερα, λέξεις, σκέψεις που ενίοτε δεν κολλάνε αυτονοήτως στη μεγάλη εικόνα, αλλά που δίνουν το σύνθημα στο θυμικό του αναγνώστη να προσπαθήσει και ο ίδιος να φτιάξει το πορτρέτο ενός ανθρώπου που επιστρέφει ξανά στο υπόγειο της οδός Σούτσου όπου επέλεξε να μείνει στο τέλος της ζωής του.
Πρόκειται για ένα πολύτιμο βιβλίο που θα συμπληρώσει μοναδικά τις σκόρπιες γνώσεις σχετικά με την τελευταία φάση της ζωής του Νίκου Καρούζου, ο οποίος μέχρι τέλους έγραφε ποιήματα που αποτυπώνουν μοναδικά την υπαρξιακή μοναξιά, την απελπισία, την επιθανάτια αγωνία, την ματαιότητα. Και όλα αυτά, πάντα μέσα από απρόβλεπτους ποιητικούς στοχασμούς, από στίχους- χρησμούς, αλλά και από την αυτοκαταστροφική μανία του ποιητή η οποία δεν έπαψε ποτέ να ερωτοτροπεί με την εκμηδένιση…
Από τη Συλλογή Ευστάθιου Ι. Φινόπουλου»
Επιστημονική Επιμέλεια: Μαρία Γιουρούκου
Εκδόσεις: Μουσείο Μπενάκη – Καϊρειος Βιβλιοθήκη
Σελίδες: 472
Μία εξαιρετική έκδοση αφιερωμένη στην Άνδρο, με υλικό προερχόμενο κυρίως από τη Συλλογή Ευσταθίου Ι. Φινόπουλου του Μουσείου Μπενάκη. Πρόκειται για μια πολυπρισματική εικόνα του βορειότερου νησιού των Κυκλάδων, όπως έχει παραδοθεί από περιηγητές, ιεραπόστολους, αρχαιολόγους, ιστορικούς, επιστήμονες, χαρτογράφους και ζωγράφους σε διάστημα πέντε αιώνων. Επιλεγμένα κείμενα, χάρτες, σχέδια, χαρακτικά και σπάνιες φωτογραφίες -υλικό γνωστό ή δημοσιευόμενο για πρώτη φορά- αποτυπώνουν την καθημερινή ζωή, τους κατοίκους, την ιστορία, τα μνημεία και τα τοπία της Άνδρου, σχηματίζοντας μια γοητευτική βιογραφία του νησιού από τον 15ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Επιστημονικοί συνεργάτες συλλογής: Μαρία Ξεναρίου, Μίρκα Παλιούρα, Κωνσταντίνος Ι. Στεφανής.
«Τα πολλά πρόσωπα του Ροδόλφου Μπάτη»
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 176
Ποιος ήταν ο Ροδόλφος Μπάτης, ο άνθρωπος με τα πολλά πρόσωπα που βρισκόταν στη σκιά συγκλονιστικών γεγονότων της πολιτικής ζωής των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 1950; Μια προσωπικότητα της εποχής με περίεργο παρελθόν και χωρίς μέλλον. Πράκτορας ξένων μυστικών υπηρεσιών, της Ιντέλλιτζενς Σέρβις, ή «διπλός κατάσκοπος» κομμουνιστικών κρατών; Φίλος καταδιωγμένων Εβραίων στην Κατοχή ή διπλωμάτης στο Βερολίνο από τους έμπιστους του Γ΄ Ράιχ; Γιατί η Ασφάλεια δεν θέλει να ψάχνουν για αυτόν, σε μια εποχή που η περίφημη «υπόθεση Μπελογιάννη» είχε αναστατώσει την Ελλάδα αλλά και τις ξένες χώρες ; Ο «Ροδόλφος που ήλθε από την ομίχλη» αναστάτωσε τη ζωή ενός νεαρού δημοσιογράφου, που ήταν αδύνατον να φανταστεί ότι εξαιτίας του θα έμπλεκε στον ιστό της αράχνης του θολού κόσμου των κατασκόπων. Μια γοητευτική γυναίκα, νεανικός έρωτας του δημοσιογράφου, εμφανίζεται ξαφνικά, μετά από χρόνια στη ζωή του, για να τον εμπλέξει σε αυτήν την ιστορία…
«Pop 1280»
Μετάφραση: Κίκα Κραμβουσάνου
Εκδόσεις: Οξύ
Σελίδες: 278
Ο σερίφης Νικ Κόρεϊ είναι άθλιος στη δουλειά του και το ξέρει. Δεν έχει καμία διάθεση να επιβάλει την τάξη, να λύσει τα προβλήματα και να συλλάβει παραβάτες και εγκληματίες, αφού γνωρίζει καλά πως κανείς στη μικρή κομητεία Ποτς δεν καίγεται να τηρήσει τον νόμο. Και όμως, πολύ σύντομα ο Νικ θα έρθει αντιμέτωπος με μια μάλλον δυσάρεστη κατάσταση: δύο μαστροποί απειλούν να χαλάσουν την ήδη κατεστραμμένη φήμη του, η φιλενάδα του η Ροζ κακοποιείται από τον άντρα της και, το χειρότερο απ’ όλα, η γυναίκα του δεν λέει να τον αφήσει σε ησυχία. Με τις εκλογές για την ανάδειξη σερίφη να πλησιάζουν, ο Νικ καλά θα κάνει να λύσει τα προβλήματά του αν θέλει να διατηρήσει το αξίωμά του. Ένα κατάμαυρο «γουέστερν νουάρ» εκδίκησης, λαγνείας και προδοσίας.
«Κυριακή της μητέρας»
Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά
Εκδόσεις: Μίνωας
Σελίδες: 159
Μια ασυνήθιστα ζεστή μέρα του Μαρτίου 1924, στη γιορτή της Μητέρας, η εικοσιδυάχρονη Τζέιν Φέαρτσαϊλντ, καμαριέρα σε μια εξοχική έπαυλη της Αγγλίας, συναντά τον κρυφό εραστή της Πολ Σέρινγκαμ, νεαρό κληρονόμο ενός γειτονικού κτήματος. Ο μυστικός δεσμός τους μετρά μια εξαετία σχεδόν, από τότε που η Τζέιν άρχισε να εργάζεται στην έπαυλη. Τώρα ο Πολ πρόκειται να παντρευτεί μια γυναίκα που ταιριάζει περισσότερο στην κοινωνική του θέση και η σχέση τους πρέπει να τελειώσει. Το τραγικό γεγονός που θα ακολουθήσει και το οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να προβλέψει η Τζέιν αλλάζει τη ζωή της για πάντα. Το μυθιστόρημα με τον πρωτότυπο τίτλο Mothering Sunday έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο (πρώτη προβολή Κάννες, Ιούλιος 2021) με τον Κόλιν Φερθ και την Ολίβια Κόλμαν.