Μέσα στο πυκνοκατοικημένο αστικό τοπίο, σε κάποια γωνιά αυτής της πόλης υπάρχει ένα υπόγειο. Ένα υπόγειο διαφορετικό από τα άλλα. Και το καταλαβαίνεις ευθύς αμέσως όταν κατεβαίνεις τις «μαγικές» σκάλες που σε οδηγούν σε αυτό το μικρό παράλληλο σύμπαν: από την μία πλευρά βλέπεις τον κυρίως χώρο ενός μικρού διαμερίσματος με κουζίνα μπάνιο και τραπεζαρία. Ως εδώ, όλα καλά. Γυρνώντας το κεφάλι σου στα δεξιά ξεκλειδώνεις όμως έναν άλλο κόσμο: μία μεγάλη δισκοθήκη με CD, μία ακόμη με βινύλια, ένα πικ απ, ένας υπολογιστής, ένα μικρόφωνο. Ξέρεις ότι κάτι γίνεται εδώ.
Πρόκειται για Το Υπόγειο, το οποίο οι περισσότεροι ίσως έχουν γνωρίσει ψηφιακά στην τοποθεσία ypogeio.gr, ένα από τα πιο δημοφιλή και πλήρη ανεξάρτητα μουσικά sites των τελευταίων ετών. Ίσως κάποιοι άλλοι να το έχουν δει στα κλεφτά ένα από τα δύο volumes των μουσικών συλλογών Music From The Basement που έχει κυκλοφορήσει αυτή η ιδιότυπη «μουσική λέσχη». Είναι λοιπόν κάτι που ξεκίνησε σχεδόν για πλάκα, και κάπως έτσι, εντελώς παρεΐστικα, απέκτησε φυσική υπόσταση.
Ο Δημήτρης και ο Μιχάλης Νικολίτσης, στου οποίου το σπίτι βρίσκεται το υπόγειο, είναι τα δύο αδέρφια που βρίσκονται από την αρχή στο τιμόνι του Υπογείου, με καλωσορίζουν στο χώρο τους. Αφού ζηλεύω λίγο την ολοκληρωμένη δισκογραφία των Godspeed You! Black Emperor που βλέπω κλεφτά καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης μας, κι αφού προσπαθούμε άκαρπα να θυμηθούμε πότε η μπάντα πέρασε τελευταία φορά από τα μέρη μας, ξεκινάνε να ξεδιπλώνουν την «υπόγεια ιστορία» του εγχειρήματος ή αλλιώς «του παιδιού τους» όπως τους αρέσει να το αποκαλούν.
Καλώς ήρθατε στο Υπόγειο.
«Το Υπόγειο ξεκίνησε από κάτι Παρασκευές βράδυ που μαζευόμασταν εδώ πέρα εγώ, ο Δημήτρης (Νικολίτσης), ο αδερφός της γυναίκας μου Νίκος (Κοντόπουλος) και ο Παναγιώτης (Αμπατζής) και καθόμασταν και ακούγαμε μουσική. Τις είχαμε ονομάσει “Basement Nights”, ξεκινάγαμε 10.30-11 και μέναμε μέχρι πολύ αργά –ή μέχρι πολύ νωρίς το πρωί» μου λέει ο μεγάλος αδερφός, Μιχάλης. «Λέγαμε αρχικά τα νέα μας και μετά μιλάγαμε για μουσική. Κάναμε back to back αφιερώματα ανά χρονιά, από το ’50 μέχρι σήμερα και από όλα τα είδη. Υπήρξε βραδιά που είχαμε ακούσει και Eurovision!», συμπληρώνει ο Δημήτρης.
Κάπου εκεί, γεννήθηκε η ανάγκη, αυτές οι βραδιές κάπως να αρχειοποιούνται. Κι έτσι, πιστοί εντελώς ακόμη στο κλίμα της παρέας, το 2011 ο Νίκος Κοντόπουλος αποφάσισε να δημιουργήσει ένα blog ονόματι from-the-basement.com, το οποίο αρχικά δεν είχε παρά κομμένες μπάρες του YouΤube με τους τίτλους των κομματιών από τις μουσικές λίστες που έφτιαχναν. Δεν υπολόγισαν όμως τους ευχάριστα απρόσκλητους στην ψηφιακή τους παρέα. «Είχαμε αρχίσει να βλέπουμε ότι έμπαιναν κι άλλοι άνθρωποι εκτός από εμάς. Και αρχίσαμε να λέμε “Ωπ, τι γίνεται;”». Και τότε αποφάσισαν να ομορφύνουν λίγο παραπάνω το ψηφιακό νεογνό, κι αγγλόφωνο κατά βάση τότε Υπόγειο, με φωτογραφικό υλικό και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα περίπου 700 «τρελοί» περνούσαν τις ψηφιακές του πόρτες κάθε μέρα.
Το blog με ραγδαίους ρυθμούς άρχισε να εξελίσσεται και σε επίπεδο περιεχομένου. Ο Μιχάλης Νικολίτσης, ψυχολόγος στο επάγγελμα, παραδέχεται ότι από μικρός είχε «την πετριά» με τη μουσική, την οποία ένιωθε ότι ακούει «πιο σοβαρά» από τους υπόλοιπους φίλους του και πάντα «τον έτρωγε» το ότι ήθελε να γράφει γι’ αυτή. Μικρόβιο που κόλλησε και στον κατά εννιά χρόνια μικρότερο αδερφό του Δημήτρη που μεγάλωσε με τον αδερφό του να ακούει Τρύπες και Blur, ενώ τον τοίχο του δωματίου τους κοσμούσε ένα μεγάλο κάδρο του Jim Morrison.
Έτσι το blog σιγά σιγά άρχισε να αποκτά κατηγορίες, ήρθαν και οι πρώτες συνεντεύξεις και μετά «το πράγμα πήγε μόνο του» όπως λένε τα δύο αδέρφια. Ο Δημήτρης Νικολίτσης κανόνισε και τις πρώτες τους web ραδιοφωνικές εκπομπές στο Flippin Radio που γίνονταν ζωντανά από το Υπόγειο και που στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο Εndoradio κι από εκεί στο Poplie Radio που θα αποτελεί το ραδιοφωνικό σπίτι του Υπογείου από την τρέχουσα σεζόν.
Καμιά φορά όμως τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα περιμένεις. Το 2013 το blog είχε μετατραπεί ουσιαστικά σε ένα κανονικό site με αποτέλεσμα να «πέσει» από τα πολλά plug ins. Για τα δύο επόμενα χρόνια έκλεισε το ψηφιακό σημείο συνάντησης. Όχι όμως και το φυσικό. Εκεί προστέθηκε στην πορεία και ο Φάνης Πουλημάς, με την παρέα να συνεχίζει ακάθεκτη τις μουσικές μυσταγωγικές συναντήσεις της μέχρι το 2015.
Η δισκοθήκη του Υπογείου έχει από αδερφές Καλουτά μέχρι Godspeed You! Black Emperor.
«Τα δύο χρόνια χωρίς το site ήταν πολύ δύσκολα για μένα» παραδέχεται ο Μιχάλης Νικολίτσης. «Τη δεκαετία του 2000 είχε γίνει κάπως μοναχικό αυτό με το youtube, τα downloads, κλπ. κι έτσι αυτό που έγινε στο Υπόγειο ήταν κάτι υπέροχο». Έτσι, άρχισε να ψάχνει τρόπους για την αναγέννηση της ψηφιακής εκδοχής του. Την οποία ανέλαβε ο Γιώργος Ράπτης (weballey.gr) και το Υπόγειο πήρε τη μορφή site όπως το ξέρουμε σήμερα. Για περίπου ένα χρόνο βέβαια το έτρεχε μόνος ο Μιχάλης, με αρχικά απήχηση στους παλιούς φίλους, η οποία σταδιακά άρχισε να πυκνώνει και τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχει μπει σε σταθερή τροχιά. Πλέον είναι μόνο στα ελληνικά και το συγγραφικό δυναμικό αυξήθηκε είτε από μόνιμους συνεργάτες είτε από φίλους που συμβάλλουν περιστασιακά.
Όση ώρα μιλάμε, αναπόφευκτα η πορεία και η δομή του Υπογείου φέρνουν στο μυαλό τη fanzine λογική των 90s, εκσυγχρονισμένη υπό τους διαφορετικούς όρους της νέας εποχής. Τα δύο αδέρφια έχουν αναλάβει την «βρωμοδουλειά» του site όπως λένε, ενώ τα κείμενα και οι συντάκτες προκύπτουν σχεδόν φιλικά. Είτε από φυσικούς είτε από διαδικτυακούς φίλους που προσεγγίζουν το Υπόγειο. «Τη μία κοπέλα που έχει έρθει, τη γνώρισα το χειμώνα από ένα γνωστό που μου είπε “Σε ψάχνει μία να σε βρίσει” για ένα review που είχα κάνει. Και τη βρήκα στο facebook και της λέω “Πες μου, εγώ είμαι, βρίσε ελεύθερα”. Τελικά ήταν γαμώ τα άτομα και τα βρήκαμε και γράφει στο site τώρα» εξιστορεί γελώντας ο Δημήτρης Νικολίτσης.
Το Υπόγειο έχει γίνει για του αδερφούς Νικολίτση κάτι σαν δεύτερη δουλειά, αλλά ποτέ με το πρόσημο της όποιας υποχρέωσης ή αγγαρείας. «Δεν έχουμε πολύ αυστηρή δομή στο site και τη συχνότητα κλπ., γιατί όλοι μας έχουμε παράλληλη πραγματικότητα που τρέχει. Και οι δύο δουλεύουμε ένα 12ωρο σκέψου. Γράφουμε ή το πρωί πριν τη δουλειά ή στις 3 το βράδυ. Μπορεί να πούμε χίλια πράγματα, αλλά να πούμε “πω, έχουμε και το Υπόγειο”, δεν παίζει». Με ένα μόνο «διαγώνιο» ψάξιμο στο site, μπορεί κανείς να το διαπιστώσει αυτό. Κείμενα για τη μουσική που φαίνεται ότι έχουν προκύψει από κάποια εσωτερική ανάγκη των γραφιάδων τους κι όχι με το βλέμμα στραμμένο σε κάποιον στυγνό επαγγελματισμό – χωρίς να είναι κατώτερα αντίστοιχων «επαγγελματικών» κειμένων.
Τα παιδιά του Υπογείου γραφούν, πολύ απλά, άρθρα για τα πράγματα που γουστάρουν – «aπό την Αρλέτα ως τους King Gizzard and the Lizard Wizard». Και πάνω στην συζήτηση μου λένε πόσο τους έχει «ρουφήξει» η ελληνική σκηνή από το 2015 και μετά. Και δεν κρύβουν τις αδυναμίες τους: ο μεν Μιχάλης έχει μία όμορφη εμμονή με τον Φοίβο Δεληβοριά, αλλά ξεχωρίζει και πιο πρόσφατες μπάντες όπως τους Λάργκο, Λάμδα κι Αστρογόνο, ο δε Δημήτρης έχει τη δική του εμμονή με τον αστικό ποιητή της επόμενης γενιάς από αυτής του Δεληβοριά, δηλαδή τον The Boy, ενώ και οι δύο λένε ομόφωνα «Ναι» στους Bonnie Nettles. «Αν έλεγα, ζώντας στα 90s, ότι αυτή η δεκαετία δε θα ξαναυπάρξει, αυτό που συμβαίνει τώρα είναι καλύτερο. Είναι απίστευτη η ελληνική σκηνή. Θεωρώ άδικο ότι κάποιες μπάντες παίζουν και δεν γεμίζουν οι χώροι. Κάποια κομμάτια αν δεν τα είχε βγάλει η Χ ελληνική μπάντα, αλλά κάποια του εξωτερικού θα τα είχαν λατρέψει οι περισσότεροι» λέει με ενθουσιασμό αλλά κι ελαφρύ παράπονο ο Μιχάλης Νικολίτσης.
Family Business: Μιχάλης Νικολίτσης (αριστερά) και Δημήτρης Νικολίτσης (δεξιά).
Το ψηφιακό Υπόγειο.
Αυτό το δούναι και λαβείν ανθρώπων και απόψεων πάνω στα μουσικά «κολλήματα» που ήθελαν να μοιραστούν τόσο τα παιδιά του Υπογείου, όσο και όσοι τους χτύπαγαν την «πόρτα» έμελλε να σταθεί ανέλπιστα τυχερό σε μία των περιπτώσεων. Ο Μιχάλης Αποστολίδης δουλεύοντας ήδη στα fm στη Θεσσαλονίκη, άκουσε τα ραδιοφωνικό Υπόγειο και προσέγγισε τα παιδιά κι εν τέλει όπως λένε «έγινε η φωνή του Υπογείου στη συμπρωτεύουσα». Αλλά πέραν αυτού, ήταν ο άνθρωπος που έριξε πρώτη φορά στο τραπέζι την ιδέα για το ίσως πιο φιλόδοξό τους εγχείρημα: για τις δύο μουσικές συλλογές σε CD ονόματι -τι άλλο;- Music From The Basement.
Όπως λένε τα δύο αδέρφια, η επαφή τους με τον Μιχάλη Αποστολίδη είχε γίνει σαν «σχέση εξ’ αποστάσεως», μέσω facebook και τηλεφώνου. Την πρώτη φορά που «η φωνή του Υπογείου της συμπρωτεύουσας» κατέβηκε στην πρωτεύουσα πέταξε στα παιδιά την ιδέα για την κυκλοφορία μίας μουσικής συλλογής. «Μας πόρωσε και είπαμε εντάξει, ναι. Αλλά δεν το πίστευα ότι θα το κάνουμε όταν έλεγα το ναι. Ήξερα βέβαια ότι μιλάει σοβαρά, δεν τον πήρα στο ψιλό, απλά είπα ναι. Ο Μιχάλης όμως πραγματικά το εννοούσε και άρχισε να μιλάει με κάποιες μπάντες, άρχισα κι εγώ το ίδιο. Συνειδητοποιήσαμε ότι σε τρεις μήνες είχαμε 17 κομμάτια» λέει ο άλλος Μιχάλης. Και κάπως έτσι, γεννήθηκε η πρώτη συλλογή Music From The Basement που κυκλοφόρησε από την G.O.D. Records το 2015 σε 500 αντίτυπα, από τα οποία δεν έχουν μείνει πλέον περισσότερες από 30 κόπιες.
Μουσικά, η πρώτη συλλογή κινείται στον ευρύτερο χώρο της νεο-ψυχεδέλειας και περιλαμβάνει αποκλειστικά ξένες μπάντες (The Soundcarriers, The Liminanas, Blossoms, The Electric Magpie, ενδεικτικά) και κομμάτια που επιλέχθηκαν και αποφασίστηκαν από τον αρχικό πυρήνα του Υπογείου. Ένας από τους fans της συλλογής ήταν ο άνθρωπος που θα βοηθούσε να γεννηθεί και το «αδερφάκι» της, δηλαδή το vol. II. Ο λόγος για την Κατερίνα Καφεντζή (Kafka) που συμπεριέλαβε το πρώτο Music From The Basement στους καλύτερους δίσκους της χρονιάς πριν δύο χρόνια. Έτσι, όταν η ιδέα της επόμενης συλλογής άρχισε να ζυμώνεται, τα παιδιά απευθύνθηκαν στην Kafka για υποστήριξη. Ο πυρήνας της επιλογής των κομματιών ήταν οι δύο «Μιχάληδες» και ο Φάνης Πουλημάς, ενώ στη συλλογή αυτή τη φορά συμπεριλήφθηκαν και ελληνικά κομμάτια (από τους Echo Train και τους Cyanna Mercury).
Οι δύο συλλογές “Music From The Basement”.
«Ο Μιχάλης (Αποστολίδης) νομίζω είχε πιο συνειδητά στο μυαλό του την έννοια της ραδιοφωνικότητας μιας και δουλεύει χρόνια στα fm, κάτι που εγώ δεν είχα. Έτσι την ανοίξαμε, βγήκε πιο φωτεινή» εξηγεί ο Μιχάλης Νικολίτσης για τη δεύτερη συλλογή που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι από την θεσσαλονικιώτικη Music Kitchen που ανέλαβε την φυσική κυκλοφορία της συλλογής και την Mellotron Recordings που ανέλαβε την Bandcamp κυκλοφορία. Παρατηρώντας και μόνο τα εξώφυλλα των συλλογών υποψιάζεσαι αυτή τη διαφορά: το ονειρικό μωβ και κάπως πιο ταιριαστό στην σκοτεινή ψυχεδέλεια της πρώτης συλλογής, δίνει τη θέση του σε ένα λουλουδάτο κεφάλι σε παστέλ χρώματα, εξώφυλλα σχεδιασμένα από τον γραφίστα Ανέστη Νείρο κι έτερον ήμισυ των Gioumourtzina.
Γιατί όμως κάποιος εν έτει 2017, στην εποχή του streaming και της διάχυτης χαοτικής πληροφορίας να επιλέξει να βγάλει μία μουσική συλλογή και μάλιστα σε CD; «Ίσως δεν έχει να πει και πολλά σήμερα μία συλλογή σε CD. Αλλά το νόημα που έχει για μένα είναι τελείως προσωπικό. Φαντάσου ότι έγραφα κασέτες μικρός. Μετά έφτιαχνα συλλογές γράφοντας από βινύλιο σε CD, έκανα εξώφυλλα και τα τύπωνα» μου λέει ο Μιχάλης Νικολίτσης, ενώ συγχρόνως μου εξηγεί τη διαδικασία εγγραφής στο πικ απ από βινύλιο σε CD. «Το νόημα για μένα είναι ότι αυτό που έκανα από μικρός, έγινε επίσημη κυκλοφορία. Ένα απωθημένο, όπως και το Υπόγειο, που έγινε πραγματικότητα. Δεν ξέρω πως θα εξελιχθεί σε επίπεδο πωλήσεων και αναγνωρισιμότητας, αλλά μόνο και μόνο που έχω εδώ τις κόπιες και τις δυο αφίσες, έχω να θυμάμαι ότι έγινε αυτό. Έχει νόημα το αποτύπωμα» συμπληρώνει και σκέφτομαι ότι ίσως τα Music From The Basement γίνουν οι δικές τους C81 και C86 σε όσους «μιλήσουν», όπως ακριβώς και οι αντίστοιχες κασέτες του NME, 3 και βάλε δεκαετίες πίσω.
Τα εξώφυλλα των δύο συλλογών “Musiv From The Basement” που σχεδιάστηκαν από τον γραφίστα Ανέστη Νείρο κι έτερον ήμισυ των Gioumourtzina.
Το Υπόγειο δηλαδή, πρεσβεύει αυτό που καθιερώθηκε ως indie, με την κυριολεκτική έννοια του «ανεξάρτητου», πίσω στα 80s. Μουσική από το Υπόγειο για άλλα «υπόγεια». Ανεβαίνοντας τις σκάλες του εξακολουθούσαμε μάταια να θυμηθούμε πότε ήρθαν τελευταία φορά οι Godspeed You! Black Emperor. Δεν τα καταφέραμε. Αλλά δεν πειράζει. Πήγαμε στοίχημα ότι τώρα που έβγαλαν καινούργιο δίσκο θα μας ξανάρθουν. Για κάποιο λόγο ήμασταν πεπεισμένοι. Δεν ξέρω γιατί. Αλλά γιατί όχι;