Με υποδέχεται στο γραφείο του πάνω από το θέατρο «Άττις», ένα γραφείο που μοιάζει περισσότερο με σπίτι αφού και ο ίδιος παραδέχεται ότι περνάει ατελείωτες ώρες εκεί, μόνος του ή μαζί με τους συνεργάτες του. Είναι η επομένη της βραδιάς που ο Αλέξης Τσίπρας έβγαλε τη γραβάτα αλλά αρνείται να το σχολιάσει παρότι όλοι γι’ αυτό μιλούν. Αποφεύγει τον πολιτικό σχολιασμό; Κάθε άλλο.
Κάθε κουβέντα του Θεόδωρου Τερζόπουλου επιβεβαιώνει τη βαθιά αγωνία του για την εξέλιξη μας ως κοινωνία, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο τον πλανήτη. Άλλωστε θεωρεί πατρίδα του τα ταξίδια και γι’ αυτό ακριβώς ασκεί κριτική στην παγκοσμιοποίηση στο πλαίσιο του φιλελευθερισμού. «Δεν χρειάζεται να εστιάσουμε στο αφιέρωμα στους Δελφούς, μια συζήτηση περί ψεύδους και αλήθειας είναι πιο σημαντική», λέει και συμφωνώ μαζί του.
«Πιστεύω ότι όταν αρχίζει η τέχνη σταματάει η αυτοβιογραφία. Δεν πρέπει να μεταφέρουμε την ψυχοπαθολογία μας στη σκηνή, να την κάνουμε στιλ, να την πουλάμε και να ζούμε από αυτό.»
Οι Δελφοί είναι ένας τόπος ιερός, εκεί συναντήθηκε ο Διόνυσος με τον Απόλλωνα. Είναι ένας χώρος με πολύ υψηλό, ανώτατο συμβολισμό. Είναι η γενέθλια γη μου. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής από το ’84-’85 των Διεθνών Συναντήσεων Αρχαίου Δράματος αποφάσισα εκεί να ασχοληθώ με την αρχαία ελληνική τραγωδία, εκεί έκανα και την πρώτη ακρόαση, το πρώτο κατά κάποιο τρόπο workshop, εκεί και τους ηθοποιούς μου, εκεί και την τραγωδία, τις Βάκχες.
Τώρα είμαι βουτηγμένος μέσα στο γεγονός. Όταν τελειώσει, θα χρειαστώ κάποιες μέρες για να πάρω απόσταση και να καταλάβω τι έγινε. Συνήθως ένα αφιέρωμα σημαίνει και την επισφράγιση μιας πορείας. Εγώ θα ήθελα το αφιέρωμα να ανοίξει μια ρωγμή μέσα μου για να αυτό-αμφισβητηθώ, ίσως αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν νέο δρόμο.
Η αμφισβήτηση υπάρχει πάντα στον καλλιτέχνη. Όταν όμως κατά διαστήματα τα πράγματα πάνε πολύ καλά και η επιτυχία είναι παντού μετά κανείς δεν μπορεί να «κοιμηθεί», να εφησυχάσει. Την ασφάλεια και την ηρεμία δεν τις αποζήτησα ποτέ. Αν είχα αυτή την ανάγκη θα ήμουν σε θέσεις ασφαλείς και τις αρνήθηκα, δηλαδή διευθυντής σε κάποιο από τα κρατικά ιδρύματα ή τα εθνικά φεστιβάλ.
Η αμφισβήτηση είναι προσωπικό θέμα, μια ρήξη με τον ίδιο μου τον εαυτό, μια διαφωνία ακόμη και με αυτό που συμφωνώ. Αυτό μπορεί να αφορά και τους συνεργάτες μου αλλά και τους θεατές. Μπορεί να βλέπουν κάτι με το οποίο διαφωνούν και αυτό είναι εξαιρετική θέση. Μπορεί να συμφωνούν, να διαφωνούν ακόμη και να νιώθουν ότι αυτό που βλέπουν τους απωθεί. Αυτή είναι η ζύμωση, αυτή είναι η εξέλιξη, αυτή είναι η παιδεία.
Αρνούμαι την εξουσία γιατί δεν μου πάει ψυχολογικά. Έχω δουλέψει πάρα πολύ σκληρά για να αποκτήσω την ελευθερία μου, από μικρό παιδί. Με αυτή την έννοια όλο μου το έργο είναι το προϊόν αυτής της ελευθερίας. Δεν μπορώ δηλαδή να μαντρωθώ, να μπω μέσα έναν κρατικό φορέα και να κάνω -τις περισσότερες φορές- τις δουλειές της εξουσίας, τον εκάστοτε κυβερνώντων. Το κράτος αυτό, δεν αφήνει ελεύθερο τον δημιουργό να εκφραστεί. Δε συμβαίνει μόνο εδώ αυτό αλλά σε πολλά σημεία του κόσμου.
Και με τις ιδανικότερες συνθήκες δε θα προτιμούσα να μείνω εδώ αν δεν μπορούσα να ταξιδέψω και να εργαστώ έξω. Από μικρός αυτός ήταν ο προορισμός και η πατρίδα μου: το ταξίδι. Γνώρισα πολλούς πολιτισμούς, θεατρικές σχολές, γλώσσες και παραδόσεις και αυτή ήταν η επιδίωξη μου. Αυτός είναι ο δικός μου παράδεισος. Δεν θα μπορούσα να τον θυσιάσω για οποιαδήποτε θέση ή υποτιθέμενη ελευθερία στα πάτρια εδάφη.
Δεν είναι εύκολο να γίνεις αποδεκτός σε μια ξένη χώρα. Είναι κλειστές οι ομάδες, πρέπει να έχεις προσωπική αισθητική και σκηνική γλώσσα. Αν το πετύχεις αυτό τότε ανοίγουν οι δρόμοι. Η γλώσσα πηγάζει από αυτό που είσαι, από το ταλέντο, την ελευθερία, τη θέαση των πραγμάτων, τη μελέτη και τη δική σου, την ιδιαίτερη ματιά.
Η ωραιοπάθεια είναι ό,τι χειρότερο. Ο ναρκισσισμός είναι ένα φρένο στην εξέλιξη.
Η εποχή της παγκοσμιοποίησης σε συνθήκες φιλελευθερισμού καταργεί τη μνήμη. Καταργώντας τη μνήμη καταργούμε τις σχολές, τα ιδιώματα, τις γλώσσες, την τοπικότητα, ξεριζώνουμε τη μνήμη και δουλεύουμε για τη λήθη. Αυτό το δουλεύουμε για τη λήθη είναι το γνώρισμα του μετα-μοντερνισμού της παγκοσμιοποίησης και του φιλελευθερισμού που σε προστάζει «ξέχνα, είσαι τώρα». Είναι βαθύτατα πολιτικό αυτό το «ξέχνα, σκλάβε» γιατί η ρίζα και η γνώση είναι επικίνδυνη.
Ζούμε την εποχή του θριάμβου της τεχνολογίας. Ακόμη και τα αισθήματα μας εγκλωβίζονται στην οθόνη του λάπτοπ και του κινητού. Παρακολουθούμε τις οθόνες και γινόμαστε και εμείς ένα σημείο της εικονικής πραγματικότητας. Νομίζω η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι το τέλος του ανθρώπινου είδους.
«Δεν μπορούμε να δούμε τη διαφορετικότητα, τον ξένο, τον άλλον γιατί έχει καλλιεργηθεί τόσο αυτό το ψέμα με τα εθνοσύμβολα, με την αρχαιότητα, με τα λάβαρα και τις σημαίες, με τον ρόλο της θρησκείας.»
Η τέχνη βγαίνει μέσα από δύσκολα μονοπάτια. Δε γίνεται χωρίς πόνο, χωρίς προσπάθεια, δεν γίνονται ξαφνικά τα πράγματα από την έμπνευση που σου στέλνει ο Θεός. Θέλει μόχθο. Ο μόχθος δημιουργεί νέα πεδία, νέες προϋποθέσεις. Η τεμπελιά και η οκνηρία δεν σε πάνε πουθενά.
Φτάνει πια αυτή η κατάσταση με τα σκοτάδια που έχουμε μέσα μας. Χρειαζόμαστε περισσότερο φως. Όσο περισσότερο φως στα σκοτάδια μας σημαίνει καλύτερη επικοινωνία.
Πιστεύω ότι όταν αρχίζει η τέχνη σταματάει η αυτοβιογραφία. Δεν πρέπει να μεταφέρουμε την ψυχοπαθολογία μας στη σκηνή, να την κάνουμε στιλ, να την πουλάμε και να ζούμε από αυτό.
Όσο πιο βαθιά πάμε τότε αντικρίζουμε πολλές αλήθειες, πολλά πράγματα που μας αφορούν. Εγώ το βλέπω από τα σεμινάρια και την περιπέτεια με τους ηθοποιούς, πώς αλλάζει το concept γιατί σιγά σιγά αλλάζουν κι αυτοί, αλλάζουν όλα. Φτιάχνουμε μια κατασκευή επιβίωσης. Έχουμε γίνει κατασκευές και μέσω της εικονικής πραγματικότητας θα γίνουμε η απόλυτη κατασκευή.
Δεν βρίσκονται όλα στο μυαλό. Ακόμη και το μικρό μας δαχτυλάκι έχει τη σημασία του. Περιποιούμαστε πάρα πολύ το κεφάλι, είμαστε υπό την κατοχή και περιφρονούμε τελείως το υπόλοιπο σώμα. Αυτό είναι το μοντέλο του δυτικού ανθρώπου, από το στήθος και πάνω, άντε και μέχρι την καρδιά.
Ο άνθρωπος που ξέρει μόνο να καταναλώνει και να παράγει σκουπίδια στο τέλος καταντάει ο ίδιος σκουπίδι.
Έχω ισχυρό ένστικτο ζωής γι’ αυτό και δημιουργώ εδώ και σχεδόν 50 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαι απαισιόδοξος αλλά θέλω να έχω μια κριτική θέση στα πράγματα, μια πολιτική θέση. Αυτό με ενδιαφέρει. Δεν μπορώ δηλαδή να μη μελετώ αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα. Ο νεοέλληνας έχει εθιστεί στο ψεύδος και το εκλαμβάνει ως αλήθεια. Αυτό το fake εκπέμπεται από τους από τους πολιτικούς, από τα ΜΜΕ, από τη γειτονιά. Το ψεύδος έχει πάρει τη θέση της αλήθειας, έχει γίνει θεσμός. Ένας πολιτικός μπορεί να ψεύδεται ξανά και ξανά και να έχει οπαδούς σχεδόν το σύνολο του ελληνικού λαού. Αυτό είναι διαστροφή. Για τι να παλέψουμε; Αυτό συμβαίνει και εκτός Ελλάδας αλλά εδώ έχει πια καταντήσει γραφικό, είμαστε ένας λαός σαν ανώριμο παιδί.
Δεν μπορούμε να δούμε τη διαφορετικότητα, τον ξένο, τον άλλον γιατί έχει καλλιεργηθεί τόσο αυτό το ψέμα με τα εθνοσύμβολα, με την αρχαιότητα, με τα λάβαρα και τις σημαίες, με τον ρόλο της θρησκείας. Η άγνοια φταίει γι’ αυτό. Κάποιος που δεν γνωρίζει είναι εύκολο χειραγωγηθεί και να μετατραπεί σε λούμπεν. Βλέπω πληθυσμούς ολόκληρους, όχι μόνο στην Ελλάδα, να λουμπενοποιούνται και αυτό είναι τραγικό.