Τα τελευταία χρόνια η σεζόν του χειμώνα δεν τελειώνει την Κυριακή των Βαΐων. Συνεχίζεται με αρκετές πρεμιέρες μέσα στο Μάιο και με παραστάσεις μέχρι τα μέσα Ιουνίου περίπου. Μ’ έναν τρόπο αρκετές από αυτές είναι οι άτυχες ή οι ριγμένες της σεζόν (ιδίως φέτος που βαδίζουν και πασχίζουν παράλληλα με την προεκλογική περίοδο), γιατί, κατ’ αρχήν, οι θεατές προτιμούν «τραπεζάκια έξω».
Γιατί είναι τόσες πολλές πρεμιέρες τον Μάιο όμως; Οι λόγοι είναι παραπάνω από ένας. Η πληθώρα θεατρικών σχημάτων και η επιθυμία όλων να παρουσιάσουν τη δική τους πρόταση είναι μια πρώτη, αρχική ερμηνεία. Η δεύτερη και ισχυρή αιτία είναι οι επιχορηγήσεις έτσι όπως άρχισαν να δίνονται από το 2017. Οι οποίες, πλέον, επιχορηγούν παραστάσεις κι όχι θέατρα, με προαπαιτούμενο το επιχορηγούμενο έργο να παρουσιαστεί σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Και κάπου εδώ μπαίνει και η υπερπληθώρα ηθοποιών. Οι οποίοι, έχουν μεν τη δική τους ομάδα, αλλά για να ζήσουν παίζουν σε άλλη μία, δύο ή περισσότερες παραστάσεις στη διάρκεια της σεζόν, με άλλους θιάσους. Οπότε, αναγκαστικά, Μάιος. Που είναι και πολύ περισσότερες οι διαθέσιμες θεατρικές αίθουσες.
Στην ουρά της σεζόν λοιπόν, αρκετές παραστάσεις, μερικές από τις οποίες έχουν κάτι να πουν, είναι πράγματι πρόταση. Οχι πολλές, αλλά πόσες πολλές είναι και οι καλές ανάμεσα στις 1.000 ετήσιες;
Με τέσσερις παραστάσεις θα ασχοληθώ, από τις πρεμιέρες του Μαΐου. Η μία ήταν η θεατροποίηση ενός κλασικού κειμένου της ελληνικής πεζογραφίας -Ο «Κατάδικος» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη· η άλλη ένα από τα σύγχρονα ξένα κείμενα της ξένης δραματουργίας -το «Γελώντας άγρια» του Αμερικανού Κρίστοφερ Ντουράνγκ· ακολούθησε ένα ακόμη σύγχρονο ελληνικό θεατρικό κείμενο -τα «Μελίσσια» του Αλέξη Σταμάτη. Και οι παραστάσεις του Μαΐου έκλεισαν με τη «Φαλακρή τραγουδίστρια» το έργο -σήμα κατατεθέν του θεάτρου του παραλόγου.
Κατάδικος
Ο Βασίλης Μαυρογεωργίου ανέλαβε να σκηνοθετήσει αυτό το συγκλονιστικό κείμενο, που ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης έγραψε το 1919, 100 χρόνια πριν ακριβώς, σκιαγραφώντας μέσα σε λίγες σελίδες χαρακτήρες, τοπία, καθημερινότητα, ήθη, αντιλήψεις, σχέσεις των φύλων, νοοτροπίες. Σ’ ένα κεκλυμμένο επίπεδο, που έγινε όλοι οι τόποι του έργου, ο Βασίλης Μαυρογεωργίου κατάφερε να μεταφέρει όλη τη συγκίνηση αλλά και το βάθος και την πλοκή του κειμένου, και να μας χαρίσει μερικές πολύ καλές ερμηνείες, με πρώτη εκείνη του Γιώργου Παπανδρέου (που υποδύθηκε τον Τουρκόγιαννο, τον καλόκαρδο και υποτακτικό «ζευγουλάτη», που άδικα κατηγορείται για έναν φόνο που δεν έκανε) και έμοιαζε να ξεπήδησε από τις σελίδες του Θεοτόκη, από τις αγροτικές περιοχές της Κέρκυρας των αρχών του 20ού αιώνα. Η Μαρίνα Καλογήρου απέδωσε με μεγάλη ευαισθησία την μπερδεμένη Μαργαρίτα, το αντικείμενο του πόθου, τη μοιχό, την ερωτευμένη γυναίκα.
Η παράσταση ήταν μια συνεργασία του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης με τα Αθηναϊκά Θέατρα και παρουσιάστηκε για λίγες μέρες στο θέατρο «Αποθήκη». Δεν ξέρω πόσοι πρόλαβαν να το δουν αλλά άξιζε μιας καλύτερης «θέσης» στη διάρκεια της σεζόν αυτή η παράσταση που είχε τη γοητεία του χειροποίητου, είχε καλές ερμηνείες, είχε ατμόσφαιρα, και, φυσικά, αυτό το συγκλονιστικό κείμενο.
«Γελώντας άγρια»
Δεν ήταν κάποιο εξαιρετικά πρωτότυπο θεατρικό κείμενο το «Γελώντας άγρια». Δύο νέοι άνθρωποι, εγκλωβισμένοι στη μοναξιά τους, κάπου μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, κάπου ανάμεσα στις ταινίες που βλέπουν, κάπου ανάμεσα στις φοβίες και τις επιθυμίες του, και πάντα «γελώντας άγρια εν τω μέσω αδυσώπητης θλίψης». Δύο νέοι άνθρωποι που θέλουν να συναντηθούν, αλλά δεν συναντούνται. Εχουμε δει πολλά έργα με αυτό ακριβώς το περιεχόμενο και το διακύβευμα. Οπως έχουμε δει και πολλές παραστάσεις, ειδικά τα τελευταία χρόνια, με ελάχιστα μέσα. Στην προκειμένη περίπτωση ήταν τρεις καρέκλες κινηματογράφου, ένα κορίτσι του θεάτρου (η Μάρα) που κρατούσε τον γνωστό δίσκο με τα τσιπς, σάμαλι, κοκ και αποσπάσματα από κάποιες ταινίες που προβάλλονταν στην οθόνη του Κάτω Χώρου του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Τα κοστούμια ήταν από ένα ζευγάρι πιτζάμες για τους δύο πρωταγωνιστές, ενώ οι ίδιοι έκαναν και την περισσότερη δουλειά πίσω από τη σκηνή. Σχεδόν μηδενικό κόστος παραγωγής δηλαδή. Με αυτά τα εφόδια, δύο νέοι ηθοποιοί θέλησαν να καταθέσουν τη δική τους πρόταση. Ηταν μια καλοφτιαγμένη δουλειά, με χιούμορ και ρυθμό, κυρίως, όμως, είχε την ερμηνεία του Πάνου Παπαδόπουλου. Ηταν το βασικό ατού της.
Μελίσσια
Είναι η τρίτη παράσταση της Νέας Σκηνής στο Εθνικό Θέατρο, που φέτος έχει φιλοξενήσει δύο μεγάλες επιτυχίες: το «Ξύπνα Βασίλη» και την «Απλή μετάβαση». Για το κλείσιμο της σεζόν στη Νέα Σκηνή επελέγη ένα νέο θεατρικό κείμενο του συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη, με πολλούς ψυχαναλυτικούς υπαινιγμούς, με ανατροπές, με σασπένς και με υλικό τα κρυμμένα μυστικά και τους ανταγωνισμούς των μελών μιας οικογένειας. Μια ιστορία που εκτυλίσσεται σ’ ένα αστικό σπίτι στα Μελίσσια, μια κατάκοιτη, ετοιμοθάνατη και πάντα χειριστική μητέρα που είναι και συγγραφέας (και ταυτοχρόνως είναι και η περσόνα του συγγραφέα του κειμένου σε πολλά σημεία) και οι σχέσεις μιας οικογένειας που έχει τους κινδύνους ενός μελισσιού. Αυτό είναι το έργο του Αλέξη Σταμάτη, που ανέλαβε να σκηνοθετήσει ο Γιώργος Παλούμπης, που υπέγραψε σκηνοθετικά μερικές από τις παραστάσεις σύγχρονων νεοελληνικών έργων που εντυπωσίασαν μόλις τα δύο τελευταία χρόνια («Χαρτοπόλεμος», «Εθνικός Ελληνορώσων», «170 τετραγωνικά»), και επιμένει στη ρεαλιστική προσέγγιση. Στην προκειμένη περίπτωση σκηνοθέτησε με ρεαλιστική γλώσσα, ένα έργο που ισορροπεί ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, άρα μ’ έναν τρόπο το έκανε περισσότερο γήινο. Ο Γιώργος Παλούμπης επέλεξε μερικούς πολύ καλούς ηθοποιούς: εξαιρετικός ο Νίκος Χατζόπουλος, στον ρόλο-κλειδί του έργου ενώ η Μαρία Κεχαγιόγλου εμφανίζεται όπως δεν την έχουμε δει ποτέ ξανά, αποδεικνύνοντας τη γκάμα της. Εύστοχοι στους ρόλους τους και ο Νίκος Αρβανίτης, o Κώστας Βασαρδάνης και η Νεφέλη Κουρή. Η Μπέττυ Αρβανίτη στο ρόλο της δεσποτικής και πανέξυπνης Αγάπης έδωσε τους τόνους του ναρκισσισμού, της κυριαρχικότητας και του λεπτού χιούμορ. Ισως θα έπρεπε να τονιστεί περισσότερο η αδυναμία μιας ασθενούς, έστω και μιας ασθενούς που δεν σταματά ποτέ να είναι κοκέτα αλλά και κυριαρχική.
Η μουσική του Νίκου Κυπουργού, που παρέπεμπε σε ταινίες θρίλερ, απολύτως ταιριαστή με το κλίμα. Μια καλοφτιαγμένη παράσταση με προσεγμένα τα τρία βασικά συστατικά της: έργο, σκηνοθεσία, ερμηνείες.
Η φαλακρή τραγουδίστρια
Είναι το έργο που αυτομάτως μας κάνει να σκεφτούμε το θέατρο του παραλόγου. Είναι το πρώτο έργο που έγραψε ο Ευγένιος Ιονέσκο το 1948 και πρωτοπαρουσιάστηκε στο Θέατρο Τέχνης το 1961. Στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου τώρα, μια σκηνοθέτιδα της νέας γενιάς, που έχει αποδείξει ότι έχει ιδέες, μεθοδικότητα και ταλέντο, η Σοφία Μαραθάκη, επέλεξε να το παρουσιάσει ξανά με την ομάδα της, την Ομάδα Θεάτρου ΑΤΟΝΑΛ. Και έστησε στη σκηνή της Φρυνίχου ένα ανάλαφρο σύμπαν, με διακόσμηση εγγλέζικής εξοχής, με τους Sunday Times ξεχασμένους πάνω στις πολυθρόνες, και με τρία ζευγάρια που μιλούν διαρκώς χωρίς να λένε τίποτα. Που δήθεν ζουν, που δήθεν συζητούν, που δήθεν σχολιάζουν, και δήθεν σκέφτονται. Οι κοινωνικές συμβάσεις, η επίπλαστη επικοινωνία, οι κοινότοπες συζητήσεις και η αποξένωση πρωταγωνιστούν στο έργο του Ιονέσκο. «Ο αυτοματισμός της γλώσσας, η συμπεριφορά των ανθρώπων, το “να μιλάμε για να μη λέμε τίποτα”, να μιλάμε γιατί δεν έχουμε τίποτα να πούμε προσωπικό, μου αποκάλυπτε την έλλειψη εσωτερικής ζωής, το μηχανισμό του καθημερινού, τον άνθρωπο που πλέει μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον… Οι Στιβ και οι Μάρτιν δεν ξέρουν πια να μιλούν γιατί δεν ξέρουν πια να συγκινούνται…» έγραφε ο Ιονέσκο το 1982, εξιστορώντας τη διαδικασία γραφής της «Φαλακρής τραγουδίστριας».
Με φαντασία, ευφυΐα, ευστοχία και κυρίως χιούμορ έστησε μια παράσταση μοντέρνα, έξυπνη, γοργή, υπαινικτική. Ηταν κι αυτή μια παράσταση που ελαχιστοποίησε όσο γινόταν τα έξοδα παραγωγής, όχι όμως σε βάρος των υπόλοιπων στοιχείων της παράστασης. Ετσι, δόθηκε βάρος, τεράστιο βάρος, στην κίνηση, αλλά και στη μουσική, στα κοστούμια, στη δραματουργία, στις ερμηνείες. Οπωσδήποτε στις ερμηνείες. Ολοι οι ηθοποιοί, της Σοφίας Μαραθάκη περιλαμβανομένης, λειτούργησαν με συγχρονισμό και ακρίβεια ορχήστρας. Ξεχώρισαν ιδιαιτέρως ο Μάριος Παναγιώτου και η Φωτεινή Παπαχριστοπούλου.
Είναι απο τις παραστάσεις που αξίζει πραγματικά να συνεχιστούν και την ερχόμενη σεζόν, γιατί είναι μια διαφορετική και ουσιαστική ματιά σ’ ένα κλασικό σύγχρονο έργο, ιδιαίτερα απαιτητικό.