Μπορείς να βάλεις και διάφορους ωραίους υπότιτλους: «Η ομορφιά που κρύβεται στα Δευτερότριτα». «Τα καλύτερα θεατρικά έργα είναι αυτά που δεν έχεις ανακαλύψει ακόμη». «Τα πρόσωπα που θα αγκαλιάσει ασφυκτικά αύριο η τηλεόραση, σήμερα κάνουν θέατρο». «Οι θεατρικές πρωτιές γίνονται κυρίως από ανθρώπους που έχουν άγνοια κινδύνου». Θα μπορούσες να βάλεις ότι θέλεις και το πιο πιθανό είναι να έπεφτες μέσα.
Στο πλούσιο και ποικιλόμορφο πρόγραμμα του φετινού προγράμματος του Θεάτρου του Νέου Κόσμου θα συναντήσεις «μεγάλες» και «μικρές» φωνές. Δίνουμε μια παραπάνω προσοχή στις δεύτερες. Και ρίχνουμε απόχη. Για θησαυρούς πολύτιμους και ατάραχους στον προσωπικό βυθό τους.
Αυτές που δεν προλάβατε
Η φεμινιστική κωμωδία της ομάδας b.p.m. (beats per minute), που κέρδισε στην πρώτη της παρουσίαση την άνοιξη του 2023 απανωτά sold out, επιθυμεί να πράξει το ίδιο και με τη δεύτερη αυτή εμφάνιση. Στα (πολύ) συν και η πρωτότυπη μουσική που συνέθεσε ο Φοίβος Δεληβοριάς αποκλειστικά γι αυτή.
Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην θεατρική σκηνοθεσία; Από όταν ήμουν στην Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, κατάλαβα ότι ενώ μου άρεσε η υποκριτική, με ενδιέφερε πιο πολύ το τι ιστορία θα πούμε, παρά να την πω εγώ η ίδια. Και έτσι έγραψα το πρώτο μου θεατρικό έργο, το «Hyperspace ή αλλιώς…». Βγαίνοντας από την σχολή, φτιάξαμε την ομάδα μας, την b.p.m. theater group και αφού τελείωσα το έργο αποφασίσαμε να το ανεβάσουμε. Σε αυτήν την πρώτη δουλειά, είδα ότι μου ταιριάζει η σκηνοθεσία, με συνάρπασε, μπήκα ολόκληρη στη δημιουργική διαδικασία. Μου θύμισε κάπως και τις σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική, αυτή η σύνθεση εικόνων, ήχων, κινήσεων, χρόνου και χώρου. Ωστόσο, η σκηνοθεσία και η συγγραφή είναι ακόμα πολύ συνδεδεμένα στη δουλειά μου. Δεν έχω δοκιμάσει να σκηνοθετήσω κάτι που δεν έχω γράψει ή έστω επεξεργαστεί δραματουργικά. Αλλά και ανάποδα, δεν έχω γράψει κάτι για να το σκηνοθετήσει κάποιος άλλος, προς το παρόν τουλάχιστον. Για μένα, το να κάνεις μια παράσταση περιλαμβάνει από την έρευνα, τη συγγραφή, την προετοιμασία, το φτιάξιμο της ομάδας, την πρόβα μέχρι και τις τεχνικές λεπτομέρειες. Πιο πολύ νιώθω δημιουργός μιας παράστασης παρά σκηνοθέτιδα ή συγγραφέας. Στα αγγλικά υπάρχει ο όρος «theater maker» που νομίζω ταιριάζει στον τρόπο δουλειάς μου, αλλά δεν ξέρω πώς θα το μεταφράζαμε. Δημιουργός θεάτρου;
Αν σας ρωτούσε κάποιος για το έργο, κάποιος που δεν έχει διαβάσει απολύτως τίποτα γ’ αυτό, ποια είναι αυτά τα δύο τρία λόγια που θα του λέγατε; Μου αρέσει να περιγράφω το έργο ως μια «φεμινιστική κωμωδία για τη γυναικεία φιλία». Θα έλεγα ότι είναι μια ιστορία για τέσσερις φίλες που φτάνουν στα όριά τους από τις ιστορίες καθημερινού σεξισμού που βιώνουν και, ενδυναμωμένες από την μεταξύ τους σχέση, αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Θα έλεγα επίσης ότι είναι ένα αφηγηματικό έργο, που δανείζεται κομμάτια από την πραγματικότητα αλλά έχει μέσα και στοιχεία φαντασίας, ονείρου και αρκετό χιούμορ.
Ποια είναι τα στοιχεία με τα οποία, μέσα από τις δουλειές σας, συστήνεστε στο κόσμο; Το πρώτο μου έργο, το «Hyperspace ή αλλιώς…» είχε να κάνει με την οικονομική κρίση και την μετανάστευση των νέων στο εξωτερικό. Μετά έκανα δύο δουλειές πιο ακτιβιστικές θα μπορούσαμε να πούμε, το «Με τις μέλισσες ή με τους λύκους», μια παράσταση για την δίκη της Χρυσής Αυγής που έγινε ακριβώς τις μέρες της εκδίκασης της υπόθεσης, και μια παράσταση για τους Ζαπατίστας με αφορμή το ταξίδι τους στην Ευρώπη. Και τώρα το «Αυτές που δεν προλάβατε», ένα έργο κατά βάση αντισεξιστικό. Όλες μου οι δουλειές μέχρι τώρα έχουν κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο, αλλά σε όλες προσπαθώ να βρω τον ανθρώπινο παράγοντα, την προσωπική ματιά, το χιούμορ, τη φαντασία. Προσπαθώ να βρω έναν τρόπο να κάνω πολιτικό θέατρο χωρίς να καταφεύγω στην προπαγάνδα και αποφεύγοντας τον διδακτισμό. Προσπαθώ να μιλήσω για πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας τώρα και διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας και το μέλλον μας, με ευαισθησία, και χωρίς εν τέλει να παίρνω τον εαυτό μου και τόσο στα σοβαρά.
Πώς είναι αυτή η στιγμή που η δουλειά συναντά το κοινό της; Η στιγμή που μια δουλειά συναντάει το κοινό είναι πάντα συναρπαστική και έντονη. Ειδικά όταν είσαι στη θέση του σκηνοθέτη, εκείνη τη στιγμή λες «εδώ τελειώνει ο ρόλος μου, ό,τι έκανα, έκανα, τώρα αυτή η δουλειά είναι των ηθοποιών και του κοινού». Το έργο μας «Αυτές που δεν προλάβατε» ξεκίνησε τον περασμένο χρόνο σε άλλον χώρο, στο Θέατρο Πλύφα και συνεχίζει φέτος ανανεωμένο στο Θέατρο Χώρα. Αυτό το έργο είναι μια πολύ προσωπική δουλειά για μένα. Η ανάγκη για αυτή την παράσταση ξεκίνησε ουσιαστικά από τα sleepovers που έκανα με τις παιδικές μου φίλες στα παιδικά μας δωμάτια, συνέχισε σε άπειρα ποτά, καφέδες και θυμωμένες και τρυφερές συζητήσεις με τις φίλες μου στην ενήλικη ζωή μου και γράφτηκε ενώ ήμουν στην Λειψία, σοκαρισμένη από την αλλαγή του νομικού πλαισίου για τις εκτρώσεις στις ΗΠΑ. Η στιγμή που όλη αυτή η προσωπική ανάγκη γίνεται ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης και φεύγει από τα χέρια σου και μοιράζεται με το κοινό, έχει μέσα της και κάτι λυτρωτικό, κάτι θεραπευτικό με έναν τρόπο. Το σκοτάδι που μπορεί να έχει η ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση, επικοινωνείται, αφορά περισσότερους, εκφράζει και άλλους και αποκτά έτσι περισσότερο φως.
Ποιο είναι αυτό που νιώθετε πως θα κρατήσετε στο μέλλον ως παρακαταθήκη, από αυτή σας την «εργασία»; Από όλες τις δουλειές κάτι μαθαίνουμε νομίζω. Από αυτή, στο πρακτικό κομμάτι έμαθα πολλά στο πώς να διαχειρίζομαι τη σχέση αφήγησης και δράσης σε ένα έργο, που νομίζω θα το ξαναδοκιμάσω στο μέλλον. Επίσης, κρατάω το πώς μπορεί να επικοινωνήσει με το κοινό ένα έργο που μας αφορά τόσο πολύ σήμερα. Και τέλος, πώς μπορώ να φτιάξω ουσιαστικές γέφυρες ανάμεσα στο «προσωπικό» και το «πολιτικό» σε μια θεατρική παράσταση.
Δε φάιναλ θολούθιον – Βασισμένο σε κείμενα των Κωστάκη Ανάν και Suyako
Επτά άνθρωποι σταματούν πάνω στις γραμμές ενός τρένου. Αναμένοντας τον επικείμενο θάνατό τους, επιδίδονται σε μια επείγουσα ενδοσκόπηση. Την ώρα που όλη η ζωή τους περνάει μπροστά από τα μάτια τους, ανακαλύπτουν τις αλήθειες τους και κατανοούν τις ψευδαισθήσεις τους. Μια δραματουργική συνθήκη που δημιουργεί μια άκρως σουρεαλιστική σκηνική σύνθεση.
Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην θεατρική σκηνοθεσία; Συνέβη, μάλλον, τυχαία. Σπούδασα σκηνοθεσία στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., εκεί όπου πήρα τις γενικότερες βάσεις της θεατρικής μου παιδείας. Το πρόγραμμα του τμήματος προσφέρει διάφορες καλλιτεχνικές κατευθύνσεις στις οποίες δίνεις εξετάσεις για να μπεις. Αρχικά δεν σκεφτόμουν τη σκηνοθεσία και έτσι ακολούθησα την κατεύθυνση της υποκριτικής. Στην πορεία, εφόσον είχα τη δυνατότητα, έδωσα εξετάσεις και για σκηνοθεσία, περισσότερο από φιλοδοξία ομολογώ. Ήθελα να αποδείξω ότι μπορώ να τα κάνω όλα. Τελικά, ολοκλήρωσα και τις δύο κατευθύνσεις, που κατά την άποψή μου είναι απόλυτα συμπληρωματικές. Επίσης, παρακολούθησα και τον κύκλο μαθημάτων του θεατρικού φωτισμού. Και αισθάνομαι πολύ τυχερός που εργάζομαι στο θέατρο και με τις τρεις αυτές ιδιότητες – ηθοποιός, σκηνοθέτης, σχεδιαστής φωτισμών – διότι καλύπτουν πολύ διαφορετικές δημιουργικές μου ανάγκες. Η σκηνοθεσία με γεμίζει ιδιαίτερα, διότι, όντας αρκετά ονειροπόλος και υπερκινητικός, εκτονώνει με τον καλύτερο τρόπο τη φαντασία και την ενέργειά μου. Επίσης, αποτελεί έναν υπέροχο δίαυλο για να μοιραστώ με άλλα άτομα ιδέες και συναισθήματα που με συγκινούν. Αν και δεν θεωρώ ότι είμαι αντικοινωνικός, εντούτοις είμαι κάπως κλειστός χαρακτήρας, οπότε μέσα από τη σκηνοθεσία μπορώ να αποκαλύπτω κρυφές πτυχές του εαυτού μου, οι οποίες ξαφνιάζουν ακόμα κι εμένα.
Αν σας ρωτούσε κάποιος για το έργο, κάποιος που δεν έχει διαβάσει απολύτως τίποτα γι’ αυτό, ποια είναι αυτά τα δύο τρία λόγια που θα του λέγατε; Ότι πρόκειται για μερικές ιστορίες γραμμένες από τον Κωστάκη Ανάν (άγνωστη η ταυτότητά του) και τον Suyako (συγγραφικό ψευδώνυμο του ηθοποιού Βασίλη Μαγουλιώτη), δύο συγγραφείς με πολύ ενδιαφέρουσα γραφή και μοναδικό ύφος, οι οποίες αποτυπώνουν με τρελό χιούμορ αλλά και με γλυκιά ευαισθησία τον σουρεαλισμό την σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Μια περιπετειώδης ανασκόπηση της ζωής του «νεοέλληνα»!
Γιατί διαλέξατε αυτό το έργο για να «συστηθείτε» στο κόσμο; Θα έλεγα ότι το έργο με «διάλεξε», πάλι τυχαία. Είχε γίνει ένα ανοιχτό κάλεσμα από το Εθνικό για προτάσεις προσανατολισμένες στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία, ώστε να επιλεχθούν κάποιες για τον προγραμματισμό της Πειραματικής Σκηνής. Έψαχνα για αρκετό καιρό κάτι για να προτείνω, ώσπου, δύο μέρες πριν λήξει η προθεσμία υποβολής, εντόπισα τυχαία σε ένα βιβλιοπωλείο ένα βιβλιαράκι του Κωστάκη Ανάν με τίτλο Η Τελική Λήθη (Δε Φάιναλ Θολούθιον) και, με το που διάβασα δύο σελίδες, έγινε το κλικ! Έτρεξα σπίτι, το διάβασα ολόκληρο μέσα σε μια μέρα, έστειλα την πρόταση και τα υπόλοιπα ήρθαν μόνα τους. Η παράσταση ξεκίνησε πέρυσι στην Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών του Εθνικού Θεάτρου, ωστόσο παίχτηκε ελάχιστες φορές λόγω των επί μακρόν καταλήψεων των σκηνών του Εθνικού. Αυτό που με κέρδισε σε αυτά τα κείμενα είναι ο αυθορμητισμός και ο εκρηκτικός τρόπος αφήγησης, στοιχεία που προσπαθήσαμε να φέρουμε και στη σκηνική τους απόδοση. Καταλήγοντας, δεν μπορώ να πω ότι διάλεξα αυτά τα κείμενα με σκοπό να «συστηθώ» ως σκηνοθέτης, ούτε ότι αντικατοπτρίζουν ολοκληρωτικά το γούστο μου. Σίγουρα όμως, έχουν μια δυναμική και μια ζωντάνια που με εκφράζει και χαίρομαι που αποτελούν μια φρέσκια πρόταση ως πρώτη μου γνωριμία με το κοινό της Αθήνας.
Πώς είναι αυτή «η πρώτη φορά», από τη στιγμή που η δουλειά συναντά το κοινό της; Κάθε πρώτη συνάντηση μιας παράστασης με το κοινό είναι μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή και βιώνω μια εξαιρετικά έντονη πύκνωση συναισθημάτων. Είναι μια περίεργη αίσθηση μεταξύ φρικτής αγωνίας και ανακουφιστικής απελευθέρωσης. Πάντως, βρίσκω τρομερά ενδιαφέρουσα και αναζωογονητική την επαφή με το κοινό και μου αρέσει να συζητώ για την παράσταση, καθώς, είτε θετικό είτε αρνητικό, κάθε σχόλιο με βοηθάει να βελτιωθώ και πολλές φορές μου αποκαλύπτει πτυχές της παράστασης που ούτε εγώ ο ίδιος δεν είχα συνειδητοποιήσει ή φανταστεί. Το να βλέπεις την δουλειά σου «μέσα από τα μάτια των άλλων» είναι συναρπαστικό.
Ποιο είναι αυτό που νιώθετε πως θα κρατήσετε στο μέλλον ως παρακαταθήκη, από αυτή την πρώτη σας «εργασία»; Όλα αυτά που έμαθα κατά τη διαδικασία της δημιουργίας και του στησίματος της παράστασης, την υπέροχη ομαδικότητα που μοιραζόμαστε με τους συνεργάτες και τους ηθοποιούς, την απόλαυση της κάθε συνάντησης με τους θεατές και την ανεπανάληπτη αίσθηση του να ακούς ένα μεγάλο θέατρο να τραντάζεται από τα γέλια.
Το Διαβατήριο του Γουσταύο Οτ
Πριν από αρκετά χρόνια, ο Βενεζουελάνος συγγραφέας Γουσταύο Οτ ταξίδεψε στα Βαλκάνια, όπου, όπως λέει ο ίδιος, αισθάνθηκε ότι οι χώρες, οι άνθρωποι και οι γλώσσες έμοιαζαν τόσο, που ξέχασε από πού ξεκίνησε και πού έφτασε. Η εμπειρία του αυτή στάθηκε έμπνευση να γράψει Το Διαβατήριο, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ.
Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην θεατρική σκηνοθεσία; Η ζωή μας δεν βγάζει και πολύ νόημα. Ή τουλάχιστον εγώ τη βλέπω έτσι. Το θέατρο, ευτυχώς, σου δίνει την ελευθερία να την ονειρευτείς και να την ξαναφτιάξεις, ή να την γκρεμίσεις, με νέους όρους και με καινούργιους ανθρώπους. Λειτουργεί ως ένας τόπος φαντασίας, πόνου, λύτρωσης και διαρκούς διαπραγμάτευσης. Τίποτα δεν είναι προκάτ. Όλα κινούνται, χάνονται και ξαναγεννιούνται σε κάθε λεπτό. Η ζωντάνια αυτή, που επιβάλλει κατάργηση βεβαιοτήτων, με κάνει να νιώθω καλά, όσο αποσταθεροποιητική κι αν είναι.
Αν σας ρωτούσε κάποιος για το έργο, κάποιος που δεν έχει διαβάσει απολύτως τίποτα γι’ αυτό, ποια είναι αυτά τα δύο τρία λόγια που θα του λέγατε; Θα τους παρέθετα ίσως έναν από τους αγαπημένους μου διαλόγους:
«-Αν εγώ ταξίδευα, δεν θα ξεχνούσα ποτέ τον δρόμο μου.
-Αν μπορούσες να ταξιδέψεις, θα ξεχνούσες ακόμα και τον εαυτό σου».
Ή απλώς θα τους έλεγα πως πρόκειται για μία αλληγορία, οπότε είναι στο χέρι τους πώς θα την εκλάβουν και θα τη μεταπλάσουν φεύγοντας για το σπίτι.
Γιατί διαλέξατε αυτό το έργο για να «συστηθείτε» στο κόσμο; Το θέμα των κρατικών θεσμών και του ανθρώπου που προσπαθεί να ξεφύγει είναι διαχρονικό, και έχουν γραφτεί ντάνες λογοτεχνικών αριστουργημάτων. Είναι ένα θέμα που με απασχολεί, είναι αδιανόητα επίκαιρο -και πάντα θα είναι- και στο Διαβατήριο (του Οτ) βρήκα την ελευθερία να γίνω προσωπική, επειδή το κείμενο είναι αρκετά ανοιχτό. Η αλήθεια είναι πως με έλκουν περισσότερο τα λογοτεχνικά ανεβάσματα, αλλά όλα τα παραπάνω με έκαναν να θελήσω να μπω σε έναν κόσμο ήδη δομημένο και να συνομιλήσω με μία γλώσσα άγνωστη σε εμένα.
Πώς είναι αυτή «η πρώτη φορά», από τη στιγμή που η δουλειά συναντά το κοινό της; Παντελώς πρωτόγνωρη και γεμάτη αγωνία. Κάθε παράσταση θα είναι ευτυχώς άλλη, και η καλλιτεχνική αναζήτηση θα συνεχίζεται.
Ποιο είναι αυτό που νιώθετε πως θα κρατήσετε στο μέλλον ως παρακαταθήκη, από αυτή την πρώτη σας «εργασία»; Η διεκδίκηση ποτέ δεν είναι προσωπική και δεν πρέπει να ξεχνάει να δίνει το χέρι της στη συνύπαρξη.