Να βρίσκεσαι στην Αλβανία. Στο βορειοδυτικό της άκρο, δίπλα στο Μαυροβούνιο, στην ιστορική, πανέμορφη Σκόδρα, πόλη έκπληξη για τον επισκέπτη, και να συναντάς ξαφνικά ένα ensemble ηθοποιών που παρακαλάς να ήταν σε σκηνή στη χώρα σου; Να μην περισσεύει τίποτα. Κανένας. Ταλέντο εκρηκτικό, τεχνική υψηλή και δουλεμένη, απόλυτος συγχρονισμός. Μια ωρολογιακή θεατρική βόμβα κατάφερε και έφτιαξε ο Ένκε Φεζολάρι, ο αλβανικής καταγωγής ταλαντούχος σκηνοθέτης που εργάζεται στην Ελλάδα, στη μητρική του αυτή τη φορά γλώσσα, με το ξέφρενο «Το Σώσε» του Μάικλ Φρέιν και την ομάδα των ηθοποιών όλων των γενεών στο Δημοτικό Θέατρο Migjeni , στο κτήριο- κόσμημα, κατάλοιπο της μισητής σε αυτό το κομμάτι της Αλβανίας περιόδου Χότζα κι από τις πρώτες σκηνές στην Αλβανία.
Είναι εμφανές ότι μεγάλο budget δεν μπορούσε να υπάρξει για την παραγωγή σε μια χώρα με τιμές πετρελαίου και ειδών πρώτης ανάγκης -αυτό κι αν ήταν σοκ για έναν ‘Ελληνα- αντίστοιχες με της Ελλάδας και βασικούς θεατρικούς μισθούς 300-400 ευρώ.
Η σχεδόν χειροποίητη λοιπόν παραγωγή μπορεί να μην διέθετε τα πολυτελή φανταχτερά σκηνικά των εμπορικών σκηνών της χώρας μας ή τα υπερσύγχρονα φώτα, αλλά είχε κάτι το συγκινητικά χειροποίητο, το αμιγώς θεατρένιο και κυρίως τους γερούς καρατερίστες θεατρίνους της σκηνής με την ξέφρενη διάθεση και τη σκηνική «χημεία», που βάζουν φωτιά στον γερό μηχανισμό του κειμένου του Φρέιν, απογειώνοντας σκηνή και πλατεία.
Το είδα να συμβαίνει στην πρεμιέρα στην αλβανική πόλη, όπου το κοινό της πόλης, έχοντας μακρά παράδοση ειδικά στην κωμωδία, όπως έμαθα εκ των υστέρων, διαθέτοντας ακόμη και ομάδες ερασιτεχνικές, με το σταθερό κοινό τους, σπαρταρούσε ενώπιον των ξέφρενων καταστάσεων που ξεδιπλώνονταν στη χορογραφία της σκηνής.
Γιατί μια φρενήρης, χειρουργικά στημένη, χειρουργικά εκτελεσμένη χορογραφία είναι η νέα δουλειά του Φεζολάρι, όπου τα σώματα σαν ελατήρια και λάστιχα μπαινοβγαίνουν από επτά πολύχρωμες πόρτες, ανεβοκατεβαίνουν σκάλες (πολύ εύστοχα και λειτουργικά τα σκηνικά του Divni Gushta), κατεβάζουν παντελόνια, ερωτοτροπούν, αυθαδιάζουν, εκτροχιάζονται, παθαίνουν αμόκ, τσακώνονται, απειλούν με μαχαίρια, μεθοκοπούν στα παρασκήνια ενός θεάτρου, όπου μεσάνυχτα, πριν την πρεμιέρα, ο θίασος των κακομαθημένων νάρκισσων ηθοποιών ακόμη μπερδεύει τις εισόδους και τα πάντα προεξοφλούν το βατερλό της συνέχειας. Ξεκαρδιστικό σκηνικό κομφούζιο.
Είναι η πρώτη κωμωδία του Ένκε Φεζολάρι, τον οποίο παρακολουθώ από τα πρώτα θεατρικά του βήματα στην Ελλάδα -στην Αλβανία έχει σκηνοθετήσει και «Άμλετ». Και φαίνεται ότι διαθέτει το οπλοστάσιο για να αποκωδικοποιήσει τον μηχανισμό μιας φάρσας που θέλει τον δεξιοτέχνη του και τον αυτοσαρκασμό για να εκραγεί. Δεν λείπει ποτέ όμως και το δεύτερο επίπεδο στη δουλειά του. Έτσι και εδώ, μπόρεσε και μπόλιασε τον Φρέιν με σχόλια για την πολιτική της χώρας του αλλά και το θέατρό της, που κάνανε το κοσοβάρικο κοινό στην πρώτη πρεμιέρα στη δημοτική σκηνή της Μιτρόβιτσα να σηκώνεται όρθιο και να χειροκροτάει αφηνιασμένο στα μισά της παράσταση.
Η απολαυστική, σαρωτική πρωταγωνίστρια και διευθύντρια του δημοτικού θεάτρου Migjeni στη Σκόδρα Ρίτα Γκέκα-Κατσαρόσι (Rita Gjeka Kacarosi), αυθεντικό θεατρικό κύτταρο που ελέγχει απόλυτα τα μέσα της, σε ένα από τα δεξιοτεχνικά σκηνικά της ντελίρια περιγράφει στο πρόσθετο κείμενο του Φεζολάρι με τα δοκιμασμένα πολιτικά αντανακλαστικά, πώς ο Χότζα απαγόρευσε την γκέγκικη αλβανική διάλεκτο. «Το ’72, στα δέκα μου, με βιάσανε να μιλώ μια άλλη γλώσσα, θα μιλώ εγώ όμως γκέγκικα», ουρλιάζει, κεντώντας «σκηνικά».
Οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί στον τεταρτοκλασάτου θίασου του «Το Σώσε» εκτινάσσονται, όταν ενώπιον του Αλβανικού κοινού στην έτερη δεξιοτεχνική προσθήκη του Φεζολάρι, η Μερίτα Σμάζα (Merita Smaja), μια παθιασμένη ηθοποιός κι εκτός σκηνής που σε κάνει να γελάς και να κλαις μόνο με τις εκφράσεις της, λέει «Το βραβείο αυτό το πήρα με τον ιδρώτα μου»,και η συνάδελφός της χωρίς ίχνος τακτ ακαριαία την «καρφώνει» «το βραβείο το πήρες επειδή ήσουν γραμματέας της Νομενκλατούρας, του Κόμματος , τώρα ανοίγουν οι φάκελοι και θα λάμψει η αλήθεια!».
Ρίτα Γκέκα (Δ) και Μερίτα Σμάτζα, οι απολαυστικές πρωταγωνίστριες του έργου, που ο Φεζολαρι ονειρεύεται να ανεβάσει Αλμοδοβάρ μαζί τους στη σκηνή.
Το έργο, ανατομία της σκηνής και των θεατρανθρώπων, στην γκροτέσκα βερσιόν του βρετανού μέτρ της φάρσας, με ένα τρόπο, μαζί με τις «ενέσεις» του Φεζολάρι σχολιάζει και την κατάσταση του αλβανικού θεάτρου σήμερα αλλά και όσων συμβαίνουν τελικά κι εκτός σκηνής τους δρόμους της Σκόδρα, θέτοντας έναν καθρέφτη απέναντί τους. Ανακάλυψα υπέροχους ηθοποιούς. Τους ρώτησα. Όλοι τους απόφοιτοι της Ακαδημίας Θεάτρου των Τιράνων. Οι συνθήκες διαβίωσή τους δύσκολες, παρότι ανήκουν σε δημοτική σκηνή με σταθερό μισθό. Ο Ζόζεφ Σιρόκα (Jozef Shiroka), από τα ανερχόμενα ταλέντα του αλβανικού θεάτρου, που λάμπουν στη σκηνή, είναι καίριος, γοητευτικός κι απολαυστικός στο ρόλο του σκηνοθέτη. Εξίσου εξαιρετική και η νέα ηθοποιός Κρίστ Λέσι (Christ Lleshi), που διολισθαίνει με κομψότητα στο γελοίο. Αυτή την λεπτή ισορροπία προς το γελοίο, θυμίζοντας φιγούρες βγαλμένες κάποιες στιγμές ακόμη κι από την commedia del’ Arte ή το βουβό σινεμά του Μπάστερ Κήτον, υπηρέτησαν, με τεχνική και σκηνικό αυτοσαρκασμό, οι Φρίτζ Σελμάνι (Fritz Selmani),Νικολίν Φερκέτα (Nikolin Ferketa), Σίμον Σκρέλι (Simon Shkreli) και Αλεξάντερ Πρέγκα (Aleksander Prenga). Σαν να είναι και μην παίζει το ρόλο της και η «γερή» καρατερίστα Ραϊμόντα Μάρκο (Rajmonda Marko).
Οι παραμορφωτικοί υπαρξιακοί καθρέφτες που δημιουργεί μέσα από το μηχανισμό της φάρσας το έργο και υπογραμμίζει η σκηνοθεσία συνομιλούν με τη ζωή της πόλης εκτός σκηνής, όπου, διαπίστωσα, συνεχίζεται σε πολλές πράξεις, με πολλούς πρωταγωνιστές, το έργο του Φρέιν… Σε ποια άλλη χώρα ο αμπιγιέρ του δημοτικού θεάτρου το βράδυ θα ξενυχτούσε τραγουδώντας ακόμη και με playback Καζαντζίδη στα μπουζούκια -η Σκόδρα διαθέτει απρόσμενη νύχτα;
Ο Ένκε Φεζολαρι με τον πρωταγωνιστή του Γιόχαν Σιρόκα στην ομώνυμη λίμνη Σιρόκα της Σκόδρα, συζητώντας για ένα πρότζεκτ που πιθανώς υλοποιήσουν στην Ελλάδα.
Το ερώτημα για όλους, υπερβαίνοντας τον διάλογο σκηνής-αληθινής ζωής, είναι ωστόσο ένα. Θα καταφέρει να δει αυτή την εκπληκτική θεατρένια παράσταση με τους σκληρά εκπαιδευμένους ηθοποιούς και το Ελληνικό κοινό; Η νέα δουλειά του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου της Σκόδρα, πόλη όπου ξεκίνησαν οι πρώτες παραστάσεις και όπερες στην Αλβανία, μετά την πρεμιέρα της στο Κόσοβο (στις 28 Οκτωβρίου), μετά την πορεία της στη Σκόδρα και μετά την μετάκληση και στα Σκόπια, θα παρουσιαστεί και στην Ελλάδα; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Γίνονται ήδη σοβαρές συζητήσεις με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, καθώς ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Αστέρης Πελτέκης παρακολούθησε την δουλειά και ενθουσιάστηκε.
Ακόμη ένα ερώτημα: Θα ξανακάνει ο Ένκε Φεζολάρι νέα παράσταση με αυτή την φοβερή ομάδα παράγοντας εκ νέου γενναία αποθέματα σκηνικής τρέλας και βαλκανικού σουρεαλισμού, που οδήγησε σε πρωτόγνωρα επίπεδα το βρετανικό φλέγμα; Η απάντηση της διευθύντριας της σκηνής και «μάνας» του λόχου των ηθοποιών της, σε όλα τα επίπεδα, Ρίτα Γκέκα, ήταν καθησυχαστική. Την Άνοιξη ο σκηνοθέτης με έδρα την Αθήνα θα σκηνοθετήσει και τη νέα παράσταση του Δημοτικού Θεάτρου. Το έργο αναζητείται. Αδημονούμε…