Σε χώρο και χρόνο απροσδιόριστο, «μαγικές» νότες δημιουργούν τη Χώρα της Φλογέρας και των κατοίκων της, του κακού Καρά Σεϊφί, φεουδάρχη άπληστου, βίαιου και δολοφονικού, αλλά και της συνετής, δίκαιης και γενναιόψυχης Αϊσέ. Ο Καρά Σεϊφί εποφθαλμιά το μικρό κομμάτι γης της Αϊσέ και καταφεύγει σε απάνθρωπα και εγκληματικά μέσα για να το αρπάξει: νυχτερινές επιθέσεις με το άλογό του, απειλές και εκβιασμούς. Ένα μεσημέρι, ενώ η Αϊσέ και οι σύντροφοί της, ο λαγός και το περιστέρι, απολαμβάνουν τον ήλιο, εμφανίζεται στον ουρανό ένα σύννεφο. Αντικρίζοντας τα όμορφα καθαρά μάτια της Αϊσέ, λαβώνεται από το βέλος του έρωτα και γίνεται ένα «ερωτευμένο σύννεφο». Τα συναισθήματα είναι αμοιβαία.
Η σθεναρή αντίσταση της Αϊσέ και των συντρόφων της αναγκάζουν τον Καρά Σεϊφί να συρθεί ύπουλα μια νύχτα στον κήπο της, όπου πυρπολεί όλα τα λουλούδια. Αρχίζει η τελική μάχη, που τους βρίσκει ενωμένους. Το «ερωτευμένο σύννεφο» παλεύει στον ουρανό ενάντια στους συμμάχους του Καρά Σεϊφί, τον άνεμο και το φίδι, και ταυτόχρονα βοηθάει τους υπόλοιπους στη γη εναντίον του Καρά Σεϊφί. Η έκβαση είναι νικηφόρα για την Αϊσέ. Όμως τα λουλούδια έχουν καεί. Το «ερωτευμένο σύννεφο» αποφασίζει να θυσιαστεί για να αναγεννηθούν, να συνεχιστεί η ζωή. Αφήνει τα δάκρυά του –δάκρυα από υψηλόφρονα συνείδηση– να πέφτουν σαν βροχή. Η λύπη της Αϊσέ και των υπόλοιπων συντρόφων της απαλύνεται στη σκέψη πως ο αγαπημένος της θυσιάστηκε για να δώσει καινούρια ζωή και πως θα μείνει για πάντα στις καρδιές τους.
H επιτυχημένη όπερα της Σοφίας Καμαγιάννη, πέρα της ίδιας της σύνθεσης, έχει μια δύναμη μέσα της που τη χρωστά σε πολλά. Στη σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου. Στο λιμπρέτο της Ελένης Ζαφειρίου, βασισμένο στο ομώνυμο παραμύθι του Ναζίμ Χικμέτ, στο outstanding σκηνικό και τα κοστούμια που υπογράφει η Ευαγγελία Κιρκινέ, στις μοναδικές χορογραφίες της Έλενας Γεροδήμου, στις μάσκες της Μάρθας Φωκά και στους φωτισμούς της Κατερίνας Μαραγκουδάκη. Ένα μπουκέτο από δημιουργικές γυναίκες, αν θέλεις να το δεις κι αλλιώς.
«Το μαγικό με αυτό το έργο είναι ότι, και μέσα από το κείμενο -που έχει τόσο αντιπολεμικό τόνο και προτροπή προς τη ζωή- αλλά κυρίως και μέσα από την βαθιά συγκινητική και μαγευτική μουσική του, έχει τη δύναμη να λυτρώσει και να κάνει τους θεατές να έχουν αισιόδοξες σκέψεις. Η αισιοδοξία αλλά και η λύτρωση, μέσα σε ένα τόσο σκοτεινό παρόν που βιώνουμε είναι κατά τη γνώμη μου όπλο ενδυνάμωσης απέναντι στην απάθεια και την αποδοχή της μιζέριας», μου λέει η σκηνοθέτρια, Ελένη Ευθυμίου.
«Μέσα στο Ερωτευμένο Σύννεφο βρήκα ένα γυναικείο σώμα συντελεστριών, που μαζί ενωθήκαμε σε έναν κοινό στόχο και προσηλωθήκαμε με έναν υπέροχο τρόπο που περιελάβανε πέρα από επαγγελματισμό και πολλή αγάπη τόσο για το έργο, όσο και για τα παιδιά που παίζουν σε αυτό. Βρήκα κάποια μαγικά παιδιά (αυτά της χορωδίας) που μπορούν και κάνουν κάτι πραγματικά όχι αυτονόητο για την ηλικία τους και για τη γενιά τους, ακριβή μουσικά, προσηλωμένα, ταγμένα, δυνατά, κάτι το οποίο σίγουρα οφείλεται και στη δουλειά της μαέστρο τους, την καταπληκτική Ρόζη Μαστροσάββα. Και βρήκα χαρά και συγκίνηση τόσο μέσα από το υπέροχο λιμπρέτο, όσο και μέσα από το αποτέλεσμα της πολύ σκληρής δουλειάς που ρίξαμε».
Η σκηνοθέτις Ελένη Ευθυμίου © Γιώργος Καλκανίδης
Στην παράσταση συμμετέχουν συνολικά 57 μέλη της παιδικής και νεανικής χορωδίας Rosarte σε δύο διανομές, που ίδρυσε και διευθύνει η Ρόζη Μαστροσάββα. Επιστέγασμα της πορείας της, τα τέσσερα χρυσά μετάλλια από τις τρεις Χορωδιακές Ολυμπιάδες όπου συμμετείχε (Γκρατς 2008, Ρίγα 2014, Τσουάνε Νότιας Αφρικής 2018), καθώς και η βράβευσή της από την Ακαδημία Αθηνών για την υψηλότατη προσφορά στο καλλιτεχνικό στερέωμα της χώρας μας.
Αναρωτιέμαι πόσο δύσκολο είναι να «μαζευτεί» όλος αυτός ο κόσμος επί σκηνής. Πόσες άλλες δυσκολίες που «δεν φαίνονταν» μπορεί να κρύβει περίτεχνα αυτή η παραγωγή; «Αυτό το έργο έχει περάσει από πολλές πρακτικές δυσκολίες και έχει νικήσει, με τον τρόπο του», μου λέει η σκηνοθέτρια. «Φέτος είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει όπως πρωτοσχεδιάστηκε, να φανταστείτε. Την πρώτη χρονιά μας βρήκε ο covid μια εβδομάδα πριν το ανέβασμα του έργου! Ένα χρόνο μετά -και ακόμα μέσα στην πανδημία, σε συνθήκες οριακές- η υπέροχη μεσόφωνος, Μιράντα Μακρυνιώτη, βρέθηκε τελευταία στιγμή εκτός λόγω ενός θέματος υγείας και χρειάστηκε την πραγματικά τελευταία στιγμή να αντικατασταθεί. Φέτος, ευτυχώς, ήταν η πιο ήρεμη και αναίμακτη μας απόπειρα και ήδη πάει ανέλπιστα καλά!».
Τι την τράβηξε όμως σε αυτό; «Η ίδια η Σοφία Καμαγιάννη», τονίζει. «Με προσέγγισε για να συνεργαστούμε και με ενέπνευσε βαθιά. Άκουσα τότε, θυμάμαι, ένα τραγούδι σε σύνθεση δική της που ερμήνευε η χορωδία Rosarte – που είναι και πρωταγωνίστρια στο έργο μας. Συγκινήθηκα αληθινά και χάρηκα για την επερχόμενη συνεργασία. Επιπλέον, ήθελα πολύ να ασχοληθώ με την όπερα, καθώς μέρος των σπουδών μου είναι το λυρικό τραγούδι, και αισθάνθηκα ότι θα ήταν μια υπέροχη ευκαιρία για να δοκιμαστώ στο είδος αλλά και να μάθω πράγματα καινούργια».
Ρωτώ την Ελένη Ευθυμίου τι είναι γι’ αυτήν το θέατρο. Μου απαντά: «Ένας τόπος συνάντησης ιερός. Και θα εξηγηθώ: Έχει χαθεί η μαγεία στον κόσμο μας όπως τον έχουμε φτιάξει και όπως εξελίσσεται. Έχει χαθεί επίσης κατά πολύ η έννοια της κοινότητας, οι άνθρωποι είμαστε μονάδες έρημες που παλεύουν απέναντι σε ένα σύστημα σκληρό και άδικο. Το θέατρο -ακόμα- δίνει χώρο στη συνάντηση των ανθρώπων στην κοινή περισυλλογή, στην συνεργασία και ενίοτε στον κοινό στόχο – αυτό για τους δημιουργούς. Αντίστοιχα, για το κοινό, το θέατρο δίνει χώρο σε μία ζωντανή συλλογική αλληλεπίδραση, σε έναν «ανοιχτό» διάλογο, σε ένα συμβάν που μπορεί να συμβεί μόνο εδώ και τώρα μεταξύ συγκεκριμένων ανθρώπων και που αποτελεί μία κοινή συλλογική εμπειρία, μία ένωση επάνω σε κάτι κοινό. Αυτό για μένα είναι ιερό και πολύτιμο».
Η σκηνοθέτρια ενός σύννεφου που ξέρει από πρώτο χέρι τον έρωτα, πέρα από την αγάπη της στο θεατρικό σανίδι, είναι και προσηλωμένη σταθερά σε μια ξεχωριστή μορφή του. Αυτής του συμπεριληπτικού. Αναρωτιέμαι τι είδους νέα πνοή ίσως νιώθει πως αυτό προσφέρει; «Πιστεύω γενικά σε μια συμπεριληπτική κοινωνία», μου λέει, «και κατ’ επέκταση σε ένα συμπεριληπτικό θέατρο. Δεν θα ήθελα να σταθώ στο πόσο πλούτο καλλιτεχνικό μπορεί να έχει μια παράσταση που συμπεριλαμβάνει ανθρώπους που βιώνουν ή/και αντιλαμβάνονται την καθημερινότητα με διαφορετικούς και πολλές φορές μη συμβατικούς τρόπους, καθώς αυτό αποτελεί μια αντίληψη «χρήσης» των όποιων διαφορετικών ανθρώπων προκειμένου να εμπλουτίσουν ένα θέαμα. Θα ήθελα να σταθώ στο αυτονόητο: ότι η ζωή και η καθημερινότητα είναι πιο πλούσια, όσο τη μοιραζόμαστε και δεν δημιουργούμε ποικίλα γκέτο μεταξύ μας. Πιστεύω πως αυτό που μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω μέσα από τη δουλειά με τους Εν Δυνάμει (μία κολεκτίβα νέων καλλιτεχνών με και χωρίς αναπηρία), αλλά και άλλες συμπεριληπτικές -όπως ονομάζονται- δουλειές, θα έπρεπε να είναι το αυτονόητο και όχι κάτι το ξεχωριστό».
Άρα μιλάμε για μια νέα θεατρική γλώσσα; «Στη δουλειά μου θα συναντήσει κανείς πολύ συχνά τη μουσική ως δραματουργικό υλικό και θα δει παραστάσεις που δεν στοχεύουν μόνο στην τέρψη αλλά και στη δημιουργία ερωτημάτων πάνω σε κοινωνικά/πολιτικά ζητήματα. Δεν θεωρώ ότι κάνω κάτι «νέο», τα πάντα είναι εμπνεύσεις και ανακυκλώσεις από παλαιότερα έργα τέχνης, ωστόσο σίγουρα θα έλεγα πως, σε ότι κάνω, προσπαθώ να εμπλέκομαι προσωπικά και να εκτίθεμαι όσο το δυνατόν περισσότερο».
Η Ελένη Ευθυμίου, μια από τις πιο καταξιωμένες σκηνοθέτριες της νέας γενιάς, στην πρώτη της συνεργασία με την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, «δημιουργεί μια ατμοσφαιρική παράσταση ανάλογη του επαναστατικού λυρισμού του πρωτοτύπου, τόσο μυστηριακή όσο και δυναμική, που στρέφεται προς τους νέους θεατές με γενναιοδωρία, ελπίδα και πίστη στο μέλλον».
Πόσο δύσκολο είναι όμως για μια γυναίκα να βρίσκει τη θέση της σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον; Την ρωτώ αν πιστεύει πως το ελληνικό θέατρο έχει καταφέρει να κάνει κάποια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση; «Η πατριαρχία έχει τις ρίζες της πολύ βαθιά χωμένες», λέει. «Από τον τρόπο που ξεχωρίζουμε τις γυναίκες σκηνοθέτριες, σαν να είναι κάτι εξωτικό, από τον τρόπο που οι κριτικοί γράφουν για αυτές πολλές φορές εν αντιθέσει με το πώς γράφουν για τους άντρες συναδέλφους τους, από τον τρόπο που αντιμετωπίζονται από εργοδότες ή από τεχνικούς, και άλλα πολλά. Ακόμα και μια θετική διάκριση αποτελεί διάκριση, άλλωστε. Κάποια βήματα λοιπόν ίσως να έχουν γίνει – κυρίως, όμως, για λόγους ορατότητας και πολιτικής ορθότητας. Ωστόσο, είμαστε ακόμα σε κάποια απόσταση για να μιλήσουμε για ισότητα». Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως η ελληνική κοινωνία παραμένει μια βαθιά συντηρητική κοινωνία. Το ασπάζεται; «Ναι, το πιστεύω», απαντά. «Και, δυστυχώς, σε ένα μέρος της, λόγω των κοινωνικών ανισοτήτων, της φτωχοποίησης και της προπαγάνδας, έχει γίνει ακόμα πιο συντηρητική. Και μόνο το γεγονός ότι έχουμε ξανά άνοδο ακροδεξιών μορφωμάτων το φανερώνει αυτό…Είναι αυτονόητο, όσο και θλιβερό».
Το ερωτευμένο σύννεφο
Ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ • Αναβίωση
Σοφία Καμαγιάννη
Λιμπρέτο: Ελένη Ζαφειρίου, βασισμένο στο ομώνυμο παραμύθι του Ναζίμ Χικμέτ
Μουσική διεύθυνση: Σοφία Καμαγιάννη
Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου
Σκηνικό, κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ
Χορογραφία: Έλενα Γεροδήμου
Μάσκες: Μάρθα Φωκά
Σχεδιασμός φωτισμών: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Διδασκαλία χορωδίας: Ρόζη Μαστροσάββα
Ερμηνεύουν: Μιράντα Μακρυνιώτη (Αϊσέ), Γιάννης Φίλιας (Σύννεφο), Βασίλης Δημακόπουλος (Καρά Σεϊφί)
Συμμετέχει η παιδική και νεανική χορωδία Rosarte
Μουσικοί: Στέφανος Χατζηαναγνώστου (φλάουτο), Φίλανδρος Κάρρας (κλαρινέτο / μπάσο κλαρινέτο), Βαγγέλης Χαμρίστσακ (τρομπόνι), Γιώργος Μπουκαούρης (κρουστά), Έλενα Λαζαρέτου (πιάνο), Κωνσταντίνος Λούστας (βιολί), Δημήτρης Κοτταρίδης (βιολοντσέλο)
Νέυ (προηχογραφημένο): Φώτης Μυλωνάς