Η σύγχρονη τέχνη μας έχει συνηθίσει σε ιδιόρρυθμα installations, τα περισσότερα εκ των οποίων εκτίθενται σε γκαλερί ή χώρους διαμορφωμένους έτσι ώστε να φιλοξενούν τέτοιου είδους εμπνεύσεις. Έχουν υπάρξει όμως κατά περιόδους ποικίλοι προσδιορισμοί για την τέχνη: Είναι στρατευμένη, είναι η τέχνη για την τέχνη, είναι αφηρημένη, είναι της υψηλής διανόησης. Ωστόσο υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν στοχεύουν στο να χαρακτηριστεί το έργο τους κατά τέτοιο τρόπο, δεν αρέσκονται σε γυάλινες βιτρίνες με την ένδειξη «Παρακαλώ, μην αγγίζετε» και μάλλον δεν θέλουν να δουν την επωνυμία τους να πωλείται σε δημοπρασίες έναντι αμύθητων ποσών.
Tino Sehgal
Προσκεκλημένος του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, ο πολυβραβευμένος Tino Sehgal δημιουργεί με φόντο τον αρχαιολογικό χώρο της Αθήνας δύο έργα που σε προσκαλούν να τα ανακαλύψεις. Μέχρι τις 28 Οκτωβρίου, στη Ρωμαϊκή Αγορά στους Αέρηδες της Πλάκας – σε μια αγαπημένη συνοικία των εραστών του κέντρου και των τουριστών που κάνουν τον ταξιδιωτικό οδηγό προέκταση του χεριού τους – οι επισκέπτες βιώνουν μια ιδιαίτερη εμπειρία τέχνης.
Tino Sehgal και Asad Raza.
Όταν κάθε μήνα ξεφυτρώνει και ένα νέο σόσιαλ μίντια προκειμένου να εξυπηρετήσει τους νέους όρους της αναμεταξύ μας επικοινωνίας, ο Βερολινέζος καλλιτέχνης επαναφέρει την τέχνη του διαλόγου πρόσωπο με πρόσωπο σε έναν χώρο του κέντρου που βίωσε κάποτε το απόγειο της δημοκρατίας. Eντός της Ρωμαϊκής Αγοράς λοιπόν, θα δεις κόσμο να μετακινείται, να συζητά, να παρατηρεί τους διασωθέντες κίονες της. Διαβάζοντας την συνέντευξη του σκηνοθέτη και παραγωγού του έργου «This progress», Asad Raza, στην Popaganda αναρωτήθηκα πώς θα είναι να γίνεσαι μέρος μιας έκθεσης που μέσω της περιπατητικής και της διαλεκτικής συνδυάζει την φιλοσοφία με το αστικό τοπίο, από τη στιγμή που η επαφή μου με την σύγχρονη τέχνη έχει περιοριστεί σε αίθουσες μουσείων του εξωτερικού που συχνά έμοιαζαν ακατανόητες και ελιτίστικες για έναν μέσο θεατή που προσπαθεί να ερμηνεύσει τα εκάστοτε εκθέματα.
Αποφάσισα λοιπόν να κατευθυνθώ με την έτερη συντάκτρια του site, Λήδα Αδαμάκη – Τράντου, προς το κοντινό στο γραφείο μας αρχαίο μνημείο, έχοντας κατά νου πως θα βιώσουμε επιτέλους την τεχνική της σωκρατικής διαλεκτικής που διδαχθήκαμε ως μαθήτριες. Αρχικά, μας έκανε εντύπωση το ότι οι επισκέπτες δεν καλούνται να πληρώσουν κάποιο επιπλέον αντίτιμο, εκτός από το ήδη φτηνό εισιτήριο για το πέρασμα τους στην αγορά. Μπαίνοντας λοιπόν, μας καλωσόρισε ένα μικρό κορίτσι, ρωτώντας μας τι πιστεύουμε εμείς πως είναι πρόοδος. Η αλήθεια είναι πως αιφνιδιαστήκαμε με την ερώτηση, βήμα στο βήμα όμως καταλήξαμε πως το πιο οφθαλμοφανές δείγμα προόδου είναι η τεχνολογική έξαρση που συναντάμε και έχουμε ασπαστεί σαν κομμάτι της καθημερινότητάς μας, λίγο έως πολύ, όλοι. Από την εφεύρεση του τηλεφώνου, τον Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ και την λιλιπούτεια συνομιλήτρια μας που μας παρακολουθεί γεμάτη ενδιαφέρον καταλήγουμε να συζητάμε για την ακαδημαϊκή μας μόρφωση και τις εμπειρίες μας από τα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, με την συνομήλικη κοπέλα που ξεπροβάλει μπροστά μας για να πάρει τη σκυτάλη του διαλόγου και να μας κάνει να αναρωτηθούμε αν τελικά βιώσαμε κάποια προσωπική πρόοδο κατά τη διάρκεια των φοιτητικών μας χρόνων. Στο οπτικό μας πεδίο πλησιάζει το Ωρολόγιου του Κυρρήστου και η κοντινή Ακρόπολη. Ένας άνδρας κοντά στα σαράντα παρεισφρύει στην κουβέντα μας ρωτώντας μας αν κάνουμε όνειρα για το μέλλον. Κοιταζόμαστε και συμφωνούμε βουβά αυτή τη φορά πως μια τόσο κοινότυπη ερώτηση μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη στο να απαντηθεί. Συλλογιζόμαστε και καταθέτουμε η καθεμία ξεχωριστά ενδότερες σκέψεις και φιλοδοξίες. Η Λήδα ρωτάει τον ερμηνευτή με τι ασχολείται και εκείνος της απαντά «Αυτή τη στιγμή είμαι μέρος ενός έργου, όπως και εσείς άλλωστε». Χαμογελάμε συνειδητοποιώντας πως οι προσδοκίες μας δεν πήγαν στράφι, την στιγμή που ένας γηραιότερος άντρας κατευθύνεται προς το μέρος μας με διάθεση να αναλύσει μαζί μας το αν υπάρχουν ευκαιρίες ανέλιξης και πρόσφορο έδαφος για τους νέους που δημιουργούν μεσούσης της κρίσης. Πάνω στην κουβέντα ανακαλύπτουμε πως ο συμπαθής κύριος διδάσκει ιστορία της τέχνης και στην προσπάθεια του να ξεδιαλύνει τις απορίες μας πάνω στον τομέα του, μας καθησυχάζει λέγοντάς μας πως τίποτα δεν είναι ακατανόητο αν ο θεατής είναι πρόθυμος να βρει τον εαυτό του μέσα σε ένα έργο, απαλλαγμένος από κλισέ όπως «Τι θέλει να πει ο ποιητής». Μας συνοδεύει μέχρι την έξοδο και καθώς τον αποχαιρετάμε και τον ευχαριστούμε για την πολύτιμη συμβουλή του εκείνος μας εύχεται εγκάρδια «Καλή πρόοδο».
Στη συνέχεια ανηφορίσαμε το πλακόστρωτο παράλληλα της αγοράς προκειμένου να φτάσουμε στο κτίριο της Μάρκου Αυρηλίου 5. Δίπλα ακριβώς στο info point του ΝΕΟΝ κάναμε μια στάση για να βιώσουμε μια άλλου είδους εμπειρία με την υπογραφή του Sehgal. Υπό τον τίτλο, «This variation» το δεύτερο έργο του τοποθετείται σε ένα κλειστό, σχεδόν σκοτεινό δωμάτιο. Είχαμε την αίσθηση πως σε αντίθεση με ό,τι είδαμε πριν, αυτή την φορά δεν καλούμασταν να κοινωνικοποιηθούμε, παρά να νιώσουμε τις δυσδιάκριτες στο μάτι ανθρώπινες παρουσίες που βρισκόντουσαν εκεί. Παρότι δεν συμφωνήσαμε τελικά για το πόσα άτομα μπορεί να κινούνται σε απόσταση αναπνοής από εκεί όπου στεκόμασταν, από κοινού παραδεχτήκαμε πως η αθέατη παρουσία τους μας συνεπήρε τελικά με το τραγούδι, τις φωνές, τις ανάσες και τους ήχους των ρούχων που προκαλούνταν σε κάθε κίνηση των ερμηνευτών. Τα στόματά μας αυτή τη φορά παρέμειναν κλειστά, οι αισθήσεις μας όμως λειτούργησαν στο έπακρο.
*Ο ΝΕΟΝ παρουσιάζει την έκθεση του Tino Sehgal στη Ρωμαϊκή Αγορά από τις 25 Σεπτεμβρίου ως τις 28 Οκτωβρίου 2014. Η έκθεση διαρκεί από τις 8 το πρωί ως τις 8 το βράδυ μέσα στη Ρωμαϊκή Αγορά και από τις 4 το απόγευμα ως τις 10 το βράδυ σε εσωτερικό χώρο στην οδό Μάρκου Αυρηλίου 5 και Λυσίου.