Ποιο ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο όταν μεγαλώνατε; Να μια ερώτηση – «πρόκληση» την οποία τρέμω να απαντήσω, χωρίς να νιώθω ότι προδίδω χιλιάδες στιγμές. Για κάθε επιλογή, για κάθε ένα όνομα, έναν τίτλο, έναν συγγραφέα, θα πρέπει αυτόματα να κάνεις την επιλογή, έναντι δεκάδων άλλων ονομάτων, τίτλων, βιβλίων, συγγραφέων. Και αυτό είναι μια μάχη την οποία ποτέ μου δεν κέρδισα, γιατί μάλλον την απέφευγα και την αποφεύγω. Όχι γιατί φοβάμαι το αποτέλεσμα, αλλά γιατί δεν θέλω να υπάρχουν «ηττημένοι» από το δόρυ της σύγκρισης. Και πώς να συγκρίνεις άλλωστε;
Γι’ αυτό θα επιλέξω με βάση, όχι το ίδιο το βιβλίο, αλλά τις εικόνες που μου έχει αποθησαυρίσει η ανάγνωσή του. Κι εκεί θυμάμαι και ξαναζώ με κάθε ευκαιρία, το Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα, ξαπλωμένη δίπλα-δίπλα με τη μαμά μου, στο δικό της κρεβάτι (μέγα προνόμιο παραχωρημένο μόνον χάριν της ανάγνωσης), να διαβάζουμε εναλλάξ κάθε βράδυ από μερικές σελίδες. Αυτές οι στιγμές, αυτές οι εικόνες, είναι ανάμνηση ζαχαρωμένη και κληροδότημα μέγα της μητρικής ενθάρρυνσης στο ταξίδι με τις λέξεις. Κι έτσι το Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα γίνεται κάτι περισσότερο από ένα βιβλίο. Γίνεται μια άσκηση ενηλικίωσης και αυτονομίας αφού τελικά φεύγει από την κοινή εμπειρία και μετατρέπεται σε μοναχικό(;) ταξίδι της ανάγνωσης που κρατάει μέχρι τώρα…
Ποιο βιβλίο διαβάσατε και ξαναδιαβάσατε; Το 10 του Καραγάτση. Εκεί που η λογοτεχνία άρχισε να μιλάει χωρίς περιστροφές, να ακτινογραφεί την ελληνική κοινωνία, τα μικρά ένοχα μυστικά της, τις αμαρτίες που πίσω από τους τοίχους είναι σε όλους ορατές μα όλοι συνεχίζουν να «πέφτουν από τα σύννεφα» μόλις μια ραγισματιά ανοίγει την ηδονοβλεπτική τρύπα στον τοίχο. Σε κείνο το βιβλίο, μετά από εκείνο το βιβλίο, νομίζω ότι κάτι καινούργιο χτίστηκε στην ελληνική λογοτεχνία και ίσως στον τρόπο που σκεφτόμαστε. Επανέρχομαι συχνά στον Καραγάτση, και επαληθεύω το πρόωρον της αλήθειας του, και τη δύναμη του ψεύδους μας. Με αυτό τον τρόπο μπορώ, κρυστάλλινα και αβίαστα, να κωδικοποιήσω το επαμφοτερίζον DNA μας και την εθνική μας διπολική διαταραχή. Αυτή που μας τέμνει χωρίς να ανατέμνει, που μας χωρίζει χωρίς να ξεχωρίζει, που μας διχάζει και μας δικάζει, αθωώνοντας ή ενοχοποιώντας ανάλογα με την περίπτωση και κατά πώς βολεύει… Κι όλα αυτά, κεκλεισμένων των θυρών αλλά με τους τοίχους έρμαιους της λεπτότητάς τους, που αφήνει τους ψιθύρους να γίνονται κραυγές και τις κραυγές να σιγούν, και πάλι κατά πώς βολεύει… Κι όσες φορές κι αν επανέλθω, πάλι το ίδιο δέος νιώθω. Και σκέφτομαι πώς όλα αυτά κρύβονται και αποκαλύπτονται πίσω από τον αριθμό που κατά τα άλλα είναι «φορέας» του άριστα!
Σας ώθησε ποτέ βιβλίο να κάνετε κάτι ανόητο; Δεν θα μπορούσα ποτέ να ενοχοποιήσω τα βιβλία για τις ανοησίες της ζωής μου. Αν υπήρχε μετρητής επιρροής των βιβλίων στις επιλογές μου, αν μπορούσα συνειδητά να καταγράψω τα «τι», τα «πώς» και τα «πόσο» στην επίδρασή τους, ίσως να ήταν ένας κάποιος τρόπος να βρω εξηγήσεις. Όμως τα «ανόητα» είναι, συνήθως, τα σωστά που ιδωμένα αργότερα, και πάντως μετά την τέλεσή τους, προκύπτουν ανεπαρκή, ατελέσφορα ή και αδιέξοδα. Αλλά το εκ των υστέρων δεν δικαιολογεί το εκ των προτέρων. Απλά το διαδέχεται ως φυσική εξέλιξή του. Εξάλλου, τρέφω πολύ μεγάλη αγάπη στα βιβλία για να τους αποδώσω την ευθύνη για τις ανοησίες μου. Είναι εντιμότερο, νομίζω, να τις αποδώσω στις ελλείψεις μου, στην ανευθυνότητα, και στην ανωριμότητά μου. Και βέβαια να τις επαναλάβω με την πρώτη ευκαιρία, μετονομάζοντάς τες σε κάτι πιο «θελκτικό» όπως πρωτοτυπία, ιδιομορφία, «άποψη». Είναι πιο εύκολο….
Σας ενέπνευσε κάποιο βιβλίο να γίνετε κάτι άλλο εκτός από συγγραφέας; Αποφασίζει κανείς να γίνει συγγραφέας; Αποφασίζει κανείς να αναμετρηθεί με τις λέξεις; Τα βιβλία, τα ταξίδια που έκανα μαζί τους, οι «εαυτοί» που ανακάλυψα μαζί τους, οι άνθρωποι που γνώρισα, αυτοί που απέρριψα, μαζί και οι κοσμοθεωρίες τους, ήταν πολύ περισσότερα από μια ατομική ροπή προς τις λέξεις. Δεν θέλω να αποδώσω στον εαυτό μου τον τίτλο του συγγραφέα όχι από σεμνότητα αλλά από πίστη στο μέτρο. Αν όμως έπρεπε κάτι να πω, αυτό είναι ότι γράφω γιατί δεν μπορώ να κάνω αλλιώς! Κι αυτό το τόσο άτοπο και ασήμαντο, μπορεί να καταργεί κάθε μύθο περί «στόφας», αλλά είναι επαρκές για τη δική μου ανάγκη που, ασίγαστη και επίμονη, με καταπονεί και με απελευθερώνει συνάμα όλα μου τα χρόνια. Τα βιβλία, εν κατακλείδι, με έχουν πολλαπλώς εμπνεύσει στο να γίνω κάτι άλλο από αυτό που είμαι, κάτι καλύτερο από αυτό που νομίζω ότι μπορώ…
Ποιό βιβλίο εύχεστε να είχατε γράψει; Ζηλεύω κάθε βιβλίο, κάθε πρόταση, κάθε αράδα που μπορεί να «συναντηθεί» με τον αναγνώστη! Κάθε φορά που εγώ βρίσκομαι σε ένα τέτοιο ραντεβού, ζηλεύω τον συγγραφέα και ενορχηστρωτή του και μέμφομαι τον εαυτό μου που δεν είναι αντάξιά του. Και μαζί, πεισμώνω που δεν τα κατάφερα. Κι εύχομαι, ελπίζω, κι εγώ κάποια στιγμή, σε κάποια πρόταση, κάποια αναγνωστική στιγμή να μπορέσω κάτι να πω που να έχει αξία για τον άλλον. Κι αυτή τη μαγική στιγμή να νιώσω, από την αντίπερα όχθη, αυτά που χρόνια ολόκληρα με κάνουν να υποκλίνομαι σε εκείνους που τα κατάφεραν.
Το βιβλίο της Ελένης Χουσνή, «Στα άδυτα των … “δυτών”» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δίαυλος.