Πώς μπορεί η ταινία Midnight Cowboy του John Schlesinger, η οποία πραγματεύεται τη ζωή δύο νέων αντρών στην προσπάθεια τους να βρουν το δρόμο τους στη Νέα Υόρκη στα τέλη της δεκαετίας του ’60, να συνδέεται με την έκθεση επτά συν ενός καλλιτεχνών της αθηναϊκής street art σκηνής που αρχίζει την Πέμπτη 28 Νοέμβρη στο κέντρο της πόλης; Επισκεφθήκαμε τον χώρο της έκθεσης ‘‘Stop and Stare’’, με τίτλο εμπνευσμένο από το τραγούδι της ταινίας, και συζητήσαμε με δύο από τους οκτώ καλλιτέχνες που συμμετέχουν,τον Cacao Rocks και τον This is opium, καθώς και με την επιμελήτριά της Ντένια Παναγάκη.
Πώς μια έκθεση σύγχρονών καλλιτεχνών, που δημιουργούν κυρίως στους δρόμους της Αθήνας, συνδέεται με μια ταινία του 1969 που εξελίσσεται στη Νέα Υόρκη;
Ντένια Παναγάκη: Το βασικό στοιχείο της έκθεσης είναι ότι βλέποντας αυτή την ταινία είδαμε τις ομοιότητες που υπάρχουν στον τρόπο ζωής των δύο πρωταγωνιστών της ταινίας που πάνε σε μία μεγάλη πόλη όπως η Νέα Υόρκη, για να βρουν μια καλύτερη τύχη. Ζούνε στο περιθώριο, ζούνε μια ζωή η οποία περιτριγυρίζεται από σεξ, ναρκωτικά, πάρτι, βία, αναζήτηση χρημάτων και γενικότερα δυσκολιών. Έτσι θεωρήσαμε πως είναι πολύ κοντά αυτός ο περιθωριακός τρόπος ζωής στον τρόπο ζωής των γκραφιτάδων σήμερα. Θέλουν να κάνουν κάτι ευγενές όπως είναι η τέχνη αλλά μερικές φορές το κάνουν με ένα παράνομο τρόπο όπως με το να βάφουν τοίχους.
Cacao Rocks: Οι ομοιότητες υπάρχουν στο ότι είναι ασυμβίβαστοι, ζουν στα όρια του νόμιμου και του παράνομου.
Βλέπετε ομοιότητες στην Αθήνα του 2013 και στην Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’60-’70, περίοδο στην οποία άκμασε η street art;
CR: Εννοείται πως βλέπουμε κοινά στοιχεία. Ίσως η Αθήνα είναι σε αυτή τη φάση τώρα, και αισθητικά και χωροταξικά και ανθρωπολογικά . Υπάρχουν μειονότητες, που θέλουν να αναδυθούν. Άτομα που ζουν σε πολύ άσχημες συνθήκες. Όπως το Μπρονξ τότε έμοιαζε με βομβαρδισμένο τοπίο, όπως εδώ γύρω. Kαι μακάρι να γεννηθούν καινούρια πράγματα από όλο αυτό, πέρα από τη μιζέρια που υπάρχει.
ΝΠ: Ισχύει αυτό που λέει ο Cacao. Στην Αθήνα σήμερα έρχονται άνθρωποι από πολλές άλλες χώρες, όπως τότε στη Νέα Υόρκη, για να βρουν μια καλύτερη τύχη, άσχετα που δεν μπορούν. Έχει αρχίσει και γίνεται μια πόλη πολυπολιτισμική. Βέβαια εδώ ισχύει και το αντίθετο, δηλαδή έρχονται ξένοι στην πόλη αλλά παράλληλα οι Αθηναίοι φεύγουν και πάνε προς την επαρχία. Γενικά υπάρχει μια κινητικότητα και γίνονται πολλά καινούρια πράγματα. Η πόλη αλλάζει συνέχεια, είναι fast changing. Οι άνθρωποι επειδή δεν έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο έχουν την ανάγκη να γίνουν πιο δημιουργικοί και γι αυτό γίνονται πολλά καινούρια πράγματα γύρω από τις τέχνες.
Η έκθεση ονομάζεται ‘‘Stop and stare’’ από τους στίχους του τραγουδιού της ταινίας ‘‘Everybody’s talkin’’ του Harry Nilson, όπου γίνεται ρητή αναφορά στην προσπάθεια αναζήτησης της ελευθερίας .Τι ρόλο παίζει στα έργα σας αυτή η επιδίωξη κατάκτησης της;
CR: Μόνο όταν ζωγραφίζω νιώθω ελεύθερος. Όταν ζωγραφίζεις στο δρόμο, αμφισβητείς τους νόμους, τους κανόνες, τους θεσμούς. Είναι αυτόματο αυτό. Δεν ξέρω αν είναι ελευθερία, αλλά είναι σίγουρα μία αμφισβήτηση. Με το graffiti η τέχνη έγινε πιο δημοκρατική. Ίσως για την τέχνη το graffiti ήταν ό,τι ήταν για τη μουσική το ροκ και το πανκ. Ότι ξαφνικά όλοι μπορούν να το κάνουν μόνο με το μεράκι τους. Είναι μια μορφή ελευθερίας.
Επίσης στο ίδιο τραγούδι γίνεται νύξη σε βλέμματα περαστικών αλλά στην απουσία ανταπόκρισης του αποδέκτη αυτών των κοιταγμάτων. Ποιο είναι το δικό σας Stop and stare;
CR: Η επαφή του καλλιτέχνη με το κοινό του είναι αυτό που δημιουργεί το μήνυμά του. Δεν χρειάζεται να τους μιλήσει, να τους κοιτάξει. Πιο πολύ με νοιάζει να κάτσει να δει το αποτέλεσμα, παρά την διαδικασία. Το graffiti δεν είναι performance. Το αποτέλεσμα μετράει. Αυτό είναι το Stop and stare μου. Αυτό είναι και η έκθεση για μένα. Τα δύο δευτερόλεπτα του περαστικού, η φευγαλέα του ματιά.
ΝΠ: Πολλές φορές όταν βάφει κανείς, κάποιος περαστικός μπορεί να θέλει να καθίσει να δει τη διαδικασία αλλά να ντραπεί να σταματήσει για ώρα. Εδώ στην έκθεση, ουσιαστικά υπάρχουν όλες αυτές οι δουλειές των επτά συν ένα καλλιτεχνών που δίνουν την ευκαιρία στο κοινό να μπει και να δει την τέχνη του δρόμου μέσα σε ένα κλειστό χώρο, χωρίς να ντρέπεται να παρατηρήσει ή να έχει κανενός είδους κόλλημα.
Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι η τέχνη μπορεί να ενσαρκώνει μία αντίδραση ενάντια σε μία δεδομένη τάξη πραγμάτων; Ποιο είναι, εφόσον υπάρχει,το κοινωνικοπολιτικό στίγμα των έργων σας;
Opium: Εγώ πιστεύω ότι η ζωγραφική δεν έχει και τόσο δυνατό και άμεσο κοινωνικοπολιτικό αντίκτυπο. Κάποτε είχα δει μια μεγάλη τοιχογραφία κάποιων Γερμανών που έλεγε ‘’Art doesn’t help people, people help people”. Συμφωνώ απόλυτα με αυτό. Στο μόνο που η τέχνη μπορεί να επηρεάσει κοινωνικά είναι στο να δώσει κατευθύνσεις πιο δημιουργικές. Να σου αλλάξει τον τρόπο της αντίληψής σου πάνω στα πράγματα.
CR: Αλλάζεις την αντίληψή σου, πρώτα, και του κόσμου στη συνέχεια, ώστε να δει τα πράγματα αλλιώς. Όπως ο Rothko ας πούμε.
ΝΠ: Η τέχνη πολλές φορές έχει πάρει πολιτική χροιά και πολλοί καλλιτέχνες θέλουν να δείξουν κάτι πιο πολιτικοποιημένο. Όπως πιστεύω ότι και κάποιοι από τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση έχουν εξελιχθεί έτσι, με μία έντονη πολιτική χροιά με τη δουλειά τους στο δρόμο.
Πώς είναι η συνύπαρξη επτά συν ενός καλλιτεχνών του δρόμου σε μία έκθεση που καταλήγει στην κοινή δημιουργία του έργου ‘‘Crazy Annie loves Joe Buck’’;
ΝΠ: Το να έχουν δημιουργήσει τόσα άτομα μαζί ένα έργο, πέρα από τα crews των γκραφιτάδων, είναι πολύ σπάνιο, ίσως να μην έχει ξαναγίνει. Όλο αυτό ίσως έγκειται και σε αυτά που ζούμε, στην κρίση και στην ανάγκη να φέρει κάποιους ανθρώπους πιο κοντά.
Οpium: Στο δρόμο εδραιώνεται ακόμα πιο πολύ η συνύπαρξη με κάποιον. Πιο πολύ από ό,τι στην έκθεση. Σίγουρα με την έκθεση γνωρίζεις τον άλλο καλύτερα, άλλα σαν τον δρόμο δεν είναι. Όταν βάφεις με κάποιον ζεις πράγματα πιο περίεργα, πιο σκληρά κάποιες φορές.
Ποια περίοδος της τέχνης σας εμπνέει;
Cacao: Σουρεαλισμός, dada, graffiti. Αλλά και η λαϊκή τέχνη της Ανατολής πέρα από ρεύματα του δυτικού πολιτισμού.
Συμβιβάζεται η street art με την έκθεση σε μία γκαλερί;
Οpium: Είναι λίγο αντικρουόμενα αυτά τα δύο. H έκθεση σε γκαλερί δεν είναι street art, αφού δεν είναι στο δρόμο. Όλοι οι συμμετέχοντες έχουν το κοινό ότι ζωγραφίζουν στο δρόμο. Αυτό εγώ δεν το διαχωρίζω. Απλά μ’ αρέσει να ζωγραφίζω. Αυτό που θα κάνεις σε έναν καμβά γιατί να μην το δείξεις; Εξαρτάται από τη στάση σου απέναντι σε κάθε έκθεση και το εμπορικό κομμάτι που συνυπάρχει με αυτήν. Δεν θα έκανα μανιέρες για να πουλήσω. Άλλωστε και τα χρήματα που θα μπορούσαμε να βγάλουμε πωλώντας τα έργα δεν είναι τόσο πολλά. Δεν θα αγοράζαμε βίλες!
Cacao: Είναι σαν ένας μουσικός του δρόμου που παίζει έξω και μετά από λίγο να κλείνει ένα live σε ένα μπαρ. Το ένα το έκανε για τη φάση του, το άλλο για να βγάλει και αυτός ένα χαρτζιλίκι. Το ίδιο και εμείς. Επίσης κάνοντας την τέχνη μας στο δρόμο, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί. Μπορεί να θελήσει ο Καμίνης να ασπρίσει όλους τους τοίχους και να μην μείνει τίποτα δικό μας. Με αυτή την ευκαιρία ζωγραφίζουμε κανέναν καμβά για να τον έχουμε εμείς, να τον έχουν οι φίλοι μας. Το κάνουμε με την ίδια ελευθερία που το κάνουμε και στο δρόμο.
Ποιο σημείο της πόλης θα θέλατε να βάψετε;
Opium: Το Χίλτον. Το βλέπω κάθε μέρα και παρατηρώ αυτή την τεράστια άσπρη πρόσοψη του Μόραλη, που μου αρέσει πάρα πολύ, αλλά είναι όλη άσπρη. Θα ήθελα κάποιος, όχι απαραίτητα εγώ, να το βάψει με χρώμα.
Cacao: Τα γραφεία του Κ.Κ.Ε. στον Περισσό. Αλλά ίσως ακόμα περισσότερο ένα πλοίο της γραμμής που πάει στη Μύκονο.
*Η έκθεση Stop and Stare εγκαινιάζεται στις 28 Νοεμβρίου στο χώρο @Sarri12 Gallery (Σαρρή 12, Ψυρρή). Συμμετέχουν οι Αth1281, G. Callas, Cacao Rocks, Yiakou, This is Opium, Scar One, Sox, Θρασύβουλος. Το ομαδικό έργο “Crazy Annie Loves Joe Buck”, όπως γράφει και το γκραφίτι που εμφανίζεται στην ταινία, θα δημοπρατηθεί ανώνυμα και τα έσοδα θα διατεθούν στο Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού.