Στο club Moka Efti του Έλληνο-Ιταλού Γιάννη Ευθυμιάδη στην Leipziger Strasse στο κέντρο του Βερολίνου στα 1929, στο Residenz-Casino, το Resi, ένα από τα μεγαλύτερα dance-halls της πόλης ή στο πολύ επιτυχημένο variety hall Scala, ο κόσμος χορεύει και τραγουδάει σαν να είναι η τελευταία τους νύχτα, σαν να μην υπάρχει αύριο. Βρισκόμαστε σε μια από τις πιο λαμπερές, πιο προοδευτικές πόλεις του πλανήτη εκείνη την εποχή. To Βερολίνο σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’20 είναι μια μητρόπολη που ζει στα άκρα περιμένοντας την πλήρη κατάρρευση.
Ολοένα και περισσότεροι συνειδητοποιούν ότι κάτι αρχίζει να μην πηγαίνει και τόσο καλά με τη ζωή στην Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Η πρώτη πλουραλιστική γερμανική κοινοβουλευτική δημοκρατία βρίσκεται προς το τέλος της. Καθώς χάνεται η ελπίδα, όλοι διαισθάνονται ότι χειρότερες μέρες θα ακολουθήσουν.
Zu Asche zu Staub.
Σε στάχτη, σε σκόνη
χάθηκε από το φως
Όμως όχι ακόμα
ίσως στο τέλος γίνει
κάποιο θαύμα
Ο κόσμος ακούει και χορεύει μετά μανίας jazz. Το ραδιόφωνο επίσης την μεταδίδει πολύ συχνά. Στη μουσική σκηνή επικρατεί ένας αναβρασμός. Aπό μικρά τρίο μέχρι τις μεγάλες ορχήστρες των Efim Schachmeister, Dajos Béla και Marek Weber, τις πολύ δημοφιλείς μπάντες όπως οι Eric Borchard’s small combo και οι Stefan Weintraub‘s Syncopators που παίζουν σε dance halls όπου κυριαρχεί ο χορός Charleston. Συνθέτες με διαφορετικές μουσικές καταβολές στρέφονται στη jazz. Ο Paul Hindemith, ο Ernst Krenek, ο Kurt Weill, ο οποίος συνεργάστηκε με τον ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Bertolt Brecht στο εμβληματικό The Threepenny Opera.
Οι απώλειες από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την φονική πανδημία της ισπανικής γρίπης είναι μεγάλες και οι πληγές ακόμη ανοιχτές και αρκετά πρόσφατες. Μαζί καινούργια προβλήματα εμφανίζονται συνεχώς. Ανεργία, φτωχοποίηση, οι πολίτες της χώρας έχουν οδηγηθεί στην εξαθλίωση. Είναι μια εποχή που η Γερμανία δοκιμάζεται από διάφορες μορφές παραβατικότητας. Η ακραία βία φαίνεται ως η μοναδική διέξοδος. Τα πράγματα είχαν αρχίσει σιγά σιγά να περνούν ολοένα και περισσότερο προς την σκοτεινή πλευρά.
Στο σήμερα, ο Bryan Ferry προσεγγίζει ξανά τα τραγούδια του και οραματίζεται πώς θα ακούγονταν εκείνη την εποχή, την δεκαετία των roaring 20s στο Βερολίνο.
Η ζωή στο Βερολίνο του 1929 δεν έχει ιδιαίτερες διαφορές με αυτή στις μέρες μας. Βρισκόμαστε εκατό σχεδόν χρόνια μετά και οι καταστάσεις στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα. Το φάντασμα του ολοκληρωτισμού συνεχίζει να πλανάται σε αρκετές χώρες του κόσμου. Σε κάποιες είναι ήδη απροκάλυπτα η πραγματικότητα, σε άλλες υποβόσκει, σε άλλες καλύπτεται και υποστηρίζεται από κάποια μέσα ενημέρωσης που προβάλλουν μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και τα ψέματα των πολιτικών. Την οικονομική συντριβή ακολούθησε η πανδημία του Covid-19. Για παραπάνω από ένα χρόνο τώρα συνεχίζει να μαίνεται χωρίς κανείς να ξέρει πότε θα βελτιωθούν τα πράγματα και αν κάποια στιγμή η κατάσταση θα τεθεί υπό έλεγχο. Και ο χρόνος κυλάει γρήγορα με όλους εμάς απλούς παρατηρητές.
«Το Βερολίνο, η μεγαλύτερη πολιτιστική extravaganza που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς» είχε πει ο David Bowie. Θέλοντας να ξεφύγει από τον εθισμό του στα ναρκωτικά αποφάσισε να εγκαταλείψει το ανεξέλεγκτο Los Angeles και να μετακόμισει στο Βερολίνο όπου μοιράστηκε ένα διαμέρισμα με τον Iggy Pop. Κατάφερε να ξεφύγει από τα ναρκωτικά, να εμπνευστεί από τον απλό τρόπο ζωής και την ανωνυμία που απολάμβανε στη πόλη και να γράψει κάποια από τα καλύτερα τραγούδια του. Περιέχονται στα άλμπουμ της τριλογίας του Βερολίνου Low (1977), Heroes (1977) και Lodger (1979).
Oι σύγχρονοι μουσικοί του σκοτεινού καμπαρέ συνδυάζουν μοναδικά τη θεατρικότητα και την σκοτεινή ατμόσφαιρα με punk και ένα μείγμα swing, music hall, vaudeville. Ακόμα με στοιχεία blues, rock ‘n’ roll, jazz και country. Το Βερολίνο του μεσοπολέμου και το έργο των Brecht-Weill αποτελούν βασική έμπνευση. Μπάντες που τοποθετούνται στην κατηγορία dark cabaret, είναι οι Γάλλοι Katzenjammer Kabarett, ή το ντούο των Αυστριακών Ray Childish. Οι Αμερικανοί dark jazz – piano punk Harlequin Jones και οι The Tragic Tantrum. Το swampy blues stomp and dirty jazz freak out ντούο των The Peculiar Pretzelmen από το Los Angeles.
Το τρίο των βρετανών Tiger Lillies που είναι πολύ δημοφιλές στην Ελλάδα, καθοδηγείται από τον τραγουδιστή και τραγουδοποιό Martyn Jacques. Ο ήχος τους που μιξάρει chanson, opera, Gypsy music, rock, avant-garde, είναι πολύ προσωπικός και έχει επηρεάσει πολλούς. Συνδυάζει τη μακάβρια μαγεία του Βερολίνου των 20s με μια αιχμηρή punk άποψη. Ο Martyn Jacques τραγουδά τα βλάσφημα θέματα των τραγουδιών με την ιδιαίτερη, μανιασμένη, φαλσέτο φωνή του.
Τους Dresden Dolls από τη Βοστώνη της Μασαχουσέτης αποτελούν η Amanda Palmer (φωνή και πιάνο, φυσαρμόνικα, γιουκαλίλι) και ο Brian Viglione (τύμπανα και φωνητικά, κιθάρα, μπάσο). Οι ίδιοι καθορίζουν το στυλ τους ως “Brechtian punk cabaret“. Το underground κίνημα του dark cabaret που άρχισε να κερδίζει δυναμική στις αρχές της δεκαετίας του 2000 χρωστά πολλά σε αυτούς.
Οι Ελβετοί Τhe Dead Brothers που περιγράφουν τη μπάντα τους ως ‘’funeral orchestra’’ αναμιγνύουν τσιγγάνικη μουσική, με επηρεασμένη από τον Django Reinhardt gypsy jazz, rock ‘n’ roll και country και διασκευάζουν το Bela Lugosi’s Dead των Bauhaus.
Η Jill Tracy ζει στο San Francisco, είναι τραγουδίστρια, πιανίστρια και συνθέτρια και από τις κορυφαίες εκπροσώπους του είδους, με τo δεύτερο άλμπουμ της με τίτλο ‘’Diabolical Streak’’ του 1999 να θεωρείται από πολλούς ότι ανήκει στα καλύτερα Neo-Cabaret albums.
Δύο Αθηναικά σχήματα. Οι Dirty Granny Tales που έχουν ως έδρα τους τα τελευταία χρόνια το Βερολίνο, πειραματίζονται ενσωματώνοντας στον ήχο τους Black Metal, Χατζηδάκι και φίλμ σάουντρακς και ντύνουν με χορό και μαριονέτες το θεατρικό σόoυ τους. Στο διονυσιακό καμπαρέ των Οpera Chaotique, συνυπάρχουν η όπερα, η jazz, το καμπαρέ, με τα τραγούδια τους να έχουν στίχους τόσο στα αγγλικά όσο και στα ελληνικά. Έχουν ηχογραφήσει τέσσερις δίσκους με πιό πρόσφατο το Στων Διακαμένων σας Χειλιών την άκρη.
Οι Birdeatsbaby είναι μια βρετανική dark cabaret μπάντα. Τα θέματα των στίχων τους περιστρέφονται γύρω από την θρησκεία, την αποξένωση, το σεξουαλικό προσανατολισμό, τις διάφορες εμμονές και τα δικαιώματα των ζώων.
“Jeder einmal in Berlin!”. Καθένας πρέπει να βρεθεί στο Βερολίνο έστω μια φορά, λέει ο επιθεωρητής Gereon Rath στο Babylon Berlin. Μια φράση που αποτελούσε το βασικό σλόγκαν για την διαφημιστική καμπάνια της πόλης το 1927.
Δεν είναι παρά ένα όνειρο
απλά να κυνηγάς τον άνεμο
ποιος να το ξέρει;
Το ρολόι στον τοίχο σου
είναι γεμάτο άμμο
Δώσε μου το χέρι σου
και θα ζήσουμε για πάντα
Zu Asche zu Staub. Συμφωνίες για σκιές. Στο ημίφως ενός καμπαρέ, ανάμεσα στην ευτυχία και την αγωνία, τη ζωή στο τέλος των ημερών.
Στην playlist του Spotify Symphonies of Shadows: A Dark Cabaret φιλοξενούνται οι Moka Efti Orchestra και οι Velvet Underground, ο Tom Waits και o Mark Lanegan, o Rozz Williams και η Gitane Demone, η Nico και η Hildegard Knef, oι Dresden Dolls και οι The Tiger Lillies. Μαζί τους και οι σημερινοί εκπρόσωποι του dark cabaret ήχου.