Φωτογραφία Δημήτρης Θεοδωρόπουλος
«Ω ψυχή μου, μη ζητάς αθάνατη ζωή,
αλλ’ επιδίωκε μονάχα
ό,τι μπορείς να κατορθώσεις».
ΠΙΝΔΑΡΟΣ, 3ος Πυθιόνικος
Η τελευταία δουλειά του Δημήτρη Παπαΐωάννου και των συνεργατών του αποτελεί μια σπουδή στη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια παράσταση βαθιά εσωτερική και φιλοσοφική, με απλά και δυνατά υλικά ύπαρξης, μια επιστροφή-υπενθύμιση των βασικών αρχών.
Ο διεθνούς φήμης χορογράφος και πολύπλευρος καλλιτέχνης που θα μπορούσε να μεγαλουργεί με ευκολία στο εξωτερικό παραμένει και επιμένει στο εσωτερικό της χώρας του αναλογιζόμενος με μια πέτρα ως άλλος «Σκεπτόμενος» του Ροντέν. Το πρωτογενές, η καθαρή ύλη, η βάση, ο θεμέλιος λίθος, η σοφία της πέτρας που στις επιστρωματώσεις της εγγράφεται ο άχρονος χρόνος. Όσο οι θεατές εισέρχονται στην αίθουσα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών για να πάρουν τις θέσεις τους, ο Παπαΐωάννου επικεντρώνει ένα βλέμμα αργής και σταθερής τροχιάς σε κάθε έναν ξεχωριστά. Ματιά διερευνητική, διεισδυτική, απορημένη, θλιμμένη.
Δεν υπάρχει τίποτα καλλιεπές σε αυτή την παράσταση. Όλες οι επιλογές λειτουργούν δομικά και η αισθητική του Παπαϊωάννου για άλλη μια φορά είναι υψηλού επιπέδου. Η επιβλητική σιωπή που επικρατεί στο μεγαλύτερο μέρος συνιστά μια άλλη εσωτερική μουσική που υποβάλλει τον θεατή σε μια εκ βαθέων διαδρομή. Ο σισσύφειος τοίχος λειτουργεί σαν όριο αλλά και πέρασμα από το επέκεινα στο εδώ και τώρα και το αντίθετο. Με προεξάρχοντα τον Άρη Σερβετάλη οι ερμηνευτές (Δρόσος Σκώτης, Μιχάλης Θεοφάνους, Αργύρης Πανταζάρας, Καλλιόπη Σίμου, Παυλίνα Ανδριοπούλου) αναδύονται, συμπλέκονται, κατακρημνίζονται, μετασχηματίζονται, απορροφώνται, επανευρίσκονται. Γέννα, έρωτας, αδηφαγία, δημιουργία, σύνθεση των αντιθέτων, η αναζήτηση του άλλου, και αναφορές στην Ελλάδα της οικοδόμησης και του μόχθου περασμένων δεκαετιών. Η φόρμα του σώματος και ο διαχωρισμός των δύο φύλων απεκδύονται από τα πλασματικά τους όρια, τα όρια που έθεσε ο πολιτισμός. Οι νέες ερμαφρόδιτες μορφές που σχηματίζονται είναι μια προβολή στο μέλλον και μια ελπίδα ότι κάποια στιγμή αυτά τα περιοριστικά όρια θα αυτοκαταργηθούν και θα επιστρέψουμε στην ουσία της απαρχής, στη σοφία του αρχέτυπου. Αυτή η οπτική δημιουργία νέων σωμάτων μας θύμισε την οφθαλμαπάτη του παραπετάσματος των μορφών που σχηματίζουν οι Momix. Στο Still Life όμως οι μορφές έρχονται σε μετωπική σύγκρουση με το κοινό, ξεμπροστιάζονται, σχεδόν ξεβράζονται από τον τοίχο που κι αυτός σε κάθε ανθρώπινη προσπάθεια ξερνάει τα υλικά των επιστρωματώσεών του. Η προσπάθεια της ανάδυσης, επικράτησης και νέας δημιουργίας γίνεται με μόχθο, αντιφάσεις, αναποδιές όπως ίσχυε πάντα και θα ισχύει για τη δημιουργία κάθε νέου οικοδομήματος. Η αναποδιά ενέχει το στοιχείο του χιούμορ το οποίο κυριολεκτικά σαρκώνεται στο ύφος του προσώπου και το απόκοσμο βλέμμα του Άρη Σερβετάλη. Η φιγούρα του είναι σαν να έχει βγει ταυτοχρόνως από τους Άθλιους του Ουγκό και το Δίχως Οικογένεια του Μαλό: αθώα, καθαρή, εμβρόντητη, επίμονη στις αντιξοότητες, σαν από φυσική κλίση ή κεκτημένη ταχύτητα ταγμένη στην αέναη προσπάθεια ανάβασης ακόμα κι όταν το σαθρό και κλυδωνιζόμενο οικοδόμημα από πέτρες καταρρέει.
Φωτογραφία Μίλτος Αθανασίου
Το πεπερασμένο της ύλης του ανθρώπινου σώματος βρίσκει την εσωτερική του ανάταση στην εξαιρετική ποιητική σκηνή της διαφάνειας που δονείται μπροστά από τη γυναικεία φιγούρα. Ο επαναλαμβανόμενος ήχος της δόνησης μας συντονίζει με το άχρονο της ψυχής και το αέναο ταξίδι της, ένας ήχος προαιώνιος, συγκινητικός, σχεδόν ερωτικός.
Δεν υπάρχει άλλος τρόπος απεξάρτησης από το άχθος του τοίχου που κουβαλούν εναλλασσόμενοι οι ερμηνευτές πέραν της απόρριψής του, της παραίτησης από τα παντός είδους φορτία της κατασκευασμένης πραγματικότητας. Το ξήλωμα των προτύπων γίνεται με τον πλέον εμφατικό και εκκωφαντικό τρόπο όταν όλοι οι συντελεστές τραβούν με δύναμη και αποφασιστικότητα τους συνδετικούς αρμούς της βάσης, τις ταινίες του πατώματος. Όσο ξηλώνεται η γη τόσο κατεβαίνει ο ουρανός…
Κυρίαρχο στοιχείο του λιτού σκηνικού ο νεφελώδης ουρανός που όλο και βαραίνει κατεβάζοντας απειλητικά τη στάθμη του. Με τη βοήθεια του φωτισμού αυτό το πρησμένο, επιβλητικό υπογάστριο κινείται εσωτερικά σαν ζωντανός οργανισμός. Η σκηνή θα μπορούσε να εκτυλίσσεται στον πλανήτη Β612 του Αντουάν Ντε Σαιντ-Εξυπερύ. Ο Μικρός Πρίγκιπας-Σερβετάλης υποκινεί με τη σκαπάνη του μαγικές εικόνες νέων σχηματισμών, ταλαντώσεων, απαλής λευκής εσωτερικής ροής και ο αεροπόρος-Παπαΐωάννου παρατηρεί. Είναι μια στιγμή ζωής που αντίκειται στη νεκρή φύση.
Φωτογραφία Ευριπίδης Λασκαρίδης
Το τελευταίο μέρος της παράστασης είναι ένας φόρος τιμής στα συστατικά στοιχεία αυτής της χώρας και υπενθύμιση στα απλά και σημαντικά που ξεχάσαμε και εσχάτως προσπαθούμε να επανακτήσουμε. Ένα τραπέζι μεταφέρεται στους ώμους των συντελεστών για να τοποθετηθεί κάτω από τη σκηνή και μπροστά στους θεατές. Γινόμαστε συνδαιτυμόνες ενός τελετουργικού απλότητας, επικοινωνίας, αγάπης, εκτίμησης, συντροφικότητας, παρουσίας στο εδώ και τώρα. Οι συντελεστές, μετά την κοπιώδη εργασία μοιράζονται ένα λιτό ελληνικό γεύμα, τσουγκρίζουν και μιλούν μεταξύ τους χωρίς να ακούγονται. Η νεκρή φύση ζωντανεύει και μας θυμίζει τις αποτυπώσεις still life σε μεσαιωνικούς-αναγεννησιακούς πίνακες που συνδύαζαν ανθρώπινες φιγούρες κι ένα καλοστημένο τραπέζι με τρόφιμα ως ευχαριστία για την αφθονία (του Θεού).
Στο κλείσιμο της παράστασης ο Σερβετάλης παίζει με τη βαρύτητα της πέτρας σαν να προσπαθεί να καταργήσει τον νόμο. Η vanitas της νεκρής φύσης επανέρχεται ως υπενθύμιση του πεπερασμένου αλλά και του κύκλου της ζωής και του θανάτου. Τελευταία η εικόνα της αποχώρησης των ερμηνευτών με τα λιτά μαύρα κοστούμια, σκονισμένα στους ώμους, όχι πια σύμβολο της αστικής τάξης αλλά της κοπιώδους εργασίας.
Δέκα χρόνια μετά τη μεγαλειώδη τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας ο Δημήτρης Παπαϊωάννου αποδεικνύει το ήθος του καλλιτέχνη που εργάζεται ασταμάτητα και με ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό του, τους συνεργάτες του και κυρίως το κοινό του που ευτυχώς είναι πλέον διευρυμένο.
Φωτογραφία Μίλτος Αθανασίου
“Still Life” του Δημήτρη Παπαϊωάννου
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών έως τις 22 Ιουνίου
Με τους: Αριστείδη Σερβετάλη, Δρόσο Σκώτη, Μιχάλη Θεοφάνους, Αργύρη Πανταζάρα, Καλλιόπη Σίμου, Παυλίνα
Ανδριοπούλου και τον Δημήτρη Παπαϊωάννου
Εικαστική σύλληψη – σκηνοθεσία – κοστούμια – φωτισμοί: Δημήτρης Παπαϊωάννου
Ηχητική σύνθεση: Γιώργος Πούλιος
Το σκηνικό σχεδιάστηκε σε συνεργασία με τους Δημήτρη Θεοδωρόπουλο –Σοφία Ντώνα
Γλυπτική – ζωγραφική: Νεκτάριος Διονυσάτος
Τα κοστούμια σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με τη Βασιλεία Ροζάνα.
Βοηθός σκηνοθέτη – Διεύθυνση & εκτέλεση παραγωγής: Τίνα Παπανικολάου
Τεχνικός διευθυντής – εκτέλεση παραγωγής: Γεώργιος Μπαμπανάρας
Παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών