Το Yesternow είναι εντελώς διαφορετικό απ’ οτιδήποτε έχει κάνει ο Σπύρος Δερβενιώτης μέχρι τώρα. Είναι ένα παθιασμένο ερωτικό γράμμα στη δεκαετία που τελικά είναι η παιδική ηλικία όλων μας, ακόμα κι όσων γεννήθηκαν αρκετά αργά για να την προλάβουν. Όσοι τον παρακολουθείτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσοι τον γνωρίζετε από τις άγριες μέρες στα κόμικ φόρουμ, ξέρετε καλά ότι δε λέει ποτέ όχι σε έναν καλό καβγά. Ε, αυτή τη φορά αποφάσισε να υπερβεί τον δημιουργικό εαυτό του και να τα βάλει με τη βιομηχανία ανακαίνισης αναμνήσεων που συνιστά η μαζική επαναφορά των κινηματογραφικών σίκουελ («σαν χθεσινά μακαρόνια με σημερινή σάλτσα» γράφαμε σε ένα παλιότερο Κυτίο Παραπόνων στην Popaganda).
Ποια ήταν η ανακοίνωση που πάτησε την σκανδάλη στο πενάκι του; «Η πλοκή του Yesternow περιστρέφεται γύρω από το σίκουελ του Blade Runner, αλλά όπως και ο,τιδήποτε άλλο στο κόμικ, η αλήθεια δεν είναι η εκ πρώτης όψεως προφανής. Παραδόξως, δεν ήταν κάποια “ταινία-ιερή αγελάδα“ η αφορμή, ήταν αντίθετα οι μυριάδες δευτεράντζες, όλα τα Clash of the Titans και τα WestWorld που μου χτύπησαν τα καμπανάκια ότι σκοπεύουμε να ξύσουμε και τον πάτο του βαρελιού. (Δεν το λέω από άποψη ποιότητας του πρωτογενούς υλικού, το λέω καθαρά από άποψη αχνού αποτυπώματος στην “κυρίαρχη κουλτούρα“). Το Yesternow ξεκινησε (και θα μπορούσε να τελειώσει) σαν ένα αστείο που ειπώθηκε σε κάποια παρέα κάποιο βράδυ (“μαλάκα, πρέπει να κάνω μια ιστορία με serial killer που ξεπαστρεύει τους ηθοποιούς των παλιών ταινιών κάθε φορά που ανακοινώνεται η επιστροφή τους στον παλιό τους ρόλο“), αλλά επειδή δεν είμαι τίποτα λιγότερο από εμμονικός, το αστείο επεκτάθηκε σε 144 σελίδες από ένα είδος που δεν είχα ξαναδοκιμάσει».
Το έχετε καταλάβει ήδη, το Yesternow είναι γεμάτο ποπ αναφορές. Από το όνομα του κεντρικού ήρωα-ντετέκτιβ που παραπέμπει φυσικά στον Πατέρα Philip K. Dick, στα «Δάκρυα στη Βροχή», κι από την Daryl Hannah που μας άναψε κάποτε στο ρόλο της Pris μέχρι fan fiction δάνεια όπως Kick Bill και Jane Bond. Οι παροικούντες την εγχώρια ποπ Ιερουσαλήμ θα βρουν προφανείς αναφορές ακόμα και σε μέλη της. Ο Δερβενιώτης σέβεται απόλυτα το μέσο, δε λοξοδρομεί ποτέ από το fun για να γίνει ιεραπόστολος πιουρίστας και φυσικά βάζει δουλειά στο αναγνώστη: στο επόμενο καρέ παραμονεύει η επόμενη αναφορά, άραγε τις αναγνώρισες όλες;
Όταν συμβεί το “Τελος της Ποπ” , θα γίνει ό,τι και με το “Τέλος της Ιστορίας“: H “πεθαμένη Ιστορία” θα σκάσει ταυτόχρονα, και παντού
Υπάρχει όμως και κάτι οξύμωρο. Από τη μία λατρεύουμε τις αναφορές-κλεισίματα του ματιού κι από την άλλη θεωρούμε τους εαυτούς μας, ως fans, θεματοφύλακες τους, απαγορεύοντας στους «κακούς της βιομηχανίας» την εμπορευματοποίησή τους. Ένας αυτοτροφοδοτούμενος φαύλος κύκλος… «Δε θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο, αυτό είναι κι ένα από τα κεντρικά μοτίβα του κόμικ. Αυτή η λούπα έχει ήδη γεννήσει τέρατα: Το “Han Solo shot first!” controversy, θέτει ένα τρομακτικό ερώτημα: αναγνωρίζεις το Δημιουργό ενός έργου σαν τον απόλυτο θεματοφύλακα, ή έχεις οικειοποιηθεί ΚΑΙ αυτόν το ρόλο;».
Η νοσταλγία φαίνεται όμως να είναι το βασικό καύσιμο στις σύγχρονες εκφράσεις της ποπ κουλτούρας που μοιάζει σχεδόν ανήμπορη να δημιουργήσει νέα σημεία αναφοράς. Μήπως βιώνουμε το «τέλος της pop», όπως κάποτε συζητούσαμε για το «τέλος της ιστορίας»; «Θα διαφωνήσω μόνο με τον όρο “νοσταλγία“. Ψέματα, θα διαφωνήσω τελικά και με το “καύσιμο” – το ντεπόζιτο έχει αδειάσει, καίμε αναθυμιάσεις μόνο πλέον. Το κυρίαρχο κριτήριο για να πάρει το πράσινο φως μια παραγωγή δυστυχώς δεν είναι καν τόσο αθώο όσο “αυτό που κάποτε αγάπησες“. Είναι “αυτό που κάπου, κάποτε, σε κάποιους προβλήθηκε“, “άρα κάποιοι το ξέρουν και ξεκινάμε με ένα έτοιμο fan base“. Γενικά δε μιλάμε πλέον για δημιουργία, αλλά για “στάβλους“ από χαρακτήρες και franchises που να μπορούν να μετρηθούν με έρευνες αγοράς και να πείσουν ένα μίτινγκ ΔΣ να ποντάρει σε σιγουράκι. Πρόκειται για μια τελείως στείρα προσέγγιση, ένα φίδι που κάποια στιγμή θα φάει και την ουρά του. Όταν συμβεί αυτό , θα γίνει ό,τι και με το “Τέλος της Ιστορίας“: H “πεθαμένη Ιστορία” θα σκάσει ταυτόχρονα, και παντού».
Είναι πολύ ενδιαφέρουσες, όσο κι εντελώς ακαδημαϊκές, αυτές οι συζητήσεις που γίνονται στη βάση ότι η Ποπ Κουλτούρα είναι η Μοντέρνα Ιστορία. Είναι πολύ ενδιαφέρων, όσο κι εντελώς αναμενόμενος, ο μανιχαϊσμός που προκαλούν. Στο Yesternow υπάρχει και ο καιροσκόπος σκηνοθέτης που πατάει κυριολεκτικά επί πτωμάτων, αλλά κι ο κάποτε οραματιστής Παραγωγός που δημιούργησε τη Μηχανή και την άφησε να τον καταπιεί. Μήπως όμως αυτή η αυτόματη αντίδρασή μας είναι απλά προστασία της νιότης μας; Ας πούμε, το Blade Runner 2049 φαίνεται λαχταριστό (το T2: Trainspotting, ναι ήταν μάπα!)… «Είναι προστασία της νιότης μας-προς εμάς. Ζούμε σε μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας. Ίσως είναι αναπόφευκτη μια καταφυγή στη Μήτρα, όχι ότι αντισταθήκαμε και πολύ: Παραδώσαμε ολοκληρωτικά τον έλεγχο στη Μεταδημοκρατία, με αντάλλαγμα το χρυσό κλουβί του binge watching. We “Occupy” through “Mr Robot”».
Μια χαρακτηριστική ατάκα από το κόμικ είναι άλλωστε: «Κι επειδή χέζουν το μέλλον σου…η λύση σου είναι να χέσεις το παρελθόν σου;»
Διαβάζοντας το Yesternow διαπιστώνεις γρήγορα ότι η ελληνική γλώσσα σε κάποια σημεία το αδικεί. Τα αγγλικά, όπως και να το κάνουμε, ταιριάζουν καλύτερα σε αυτό το αντικείμενο – κάνουν τον λόγο να ρέει πιο φυσικά, δένουν αρμονικά ορολογία κι αργκό. Όπως και στο προηγούμενό του, το UGH!, o Δερβενιώτης έγραψε στα αγγλικά στοχεύοντας στην αγορά του εξωτερικού. Κι επειδή δεν του είναι εύκολο να «μεταφράσει τον εαυτό του», ήρθε η Μαρία Χρίστου να κάνει μια προσαρμογή όσο-το-δυνατόν-πιο-κέντημα για να μη χαθεί η δυναμική. Και τα κατάφερε, μαζί με το lettering του Νάσου Βασιλόπουλου.
Σπύρος Δερβενιώτης
Στον επίλογο δεν έχει ανατροπή. Ζητώ από τον Σπύρο να πει μια κουβέντα για τα 80s που και πάλι είναι στο προσκήνιο της δημόσιας κουβέντας με αφορμή και την πρόσφατη έκθεση. Κι εκείνος κατεβαίνει στο κελάρι με τα ξεσπάσματα κι ανοιγει ένα μπουκάλι κατάλληλο για την περίσταση…
«Για να παραφράσω το Blade Runner: “τα 80ς είναι όπως μια οποιαδήποτε εποχή: έχουν προτερήματα και κινδύνους. Τα προτερήματά τους δεν είναι δουλειά μου”. Σε ένα πρώτο επίπεδο, προφανώς τα 80ς είναι η εφηβεία μου, με ό,τι σημαίνει αυτό. (Κοντολογίς αυτό που «σημαίνει αυτό» είναι ότι η γενιά μου αυτή τη στιγμή πάνω κάτω έχει ή παίρνει το τιμόνι, οπότε επειδή τα 80ς ήταν τα δικά μας νιάτα, θα γκώσετε από 80s μέχρι να ευχηθείτε το Τσέρνομπιλ να είχε τελειώσει τη δουλειά). Σε ένα άλλο ευρύτερο επίπεδο, και αφού εξηγήσαμε “γιατί τα ‘80s” παγκοσμίως, στην εγχώρια πραγματικότητα γίνεται μια προσπάθεια από συγκεκριμένους “μεταρρυθμιστικούς κύκλους” να πλάσουν το αφήγημα για “το λαϊκισμό που το ΠΑΣΟΚ των Μαζών εισήγαγε στην πολιτική ζωή και έτσι φτάσαμε ως εδώ” – με αυτήν ακριβώς την ελάχιστα συγκαλυμένη λογική χτίστηκε και το “Λούνα Πάρκ των 80s” στην Τεχνόπολη. Είμαι της γνώμης ότι ναι, τα 80ς ευθύνονται που φτάσαμε ως εδώ, αλλά για τους αντίθετους λόγους από αυτούς που επικαλούνται τα free press: Τα 80ς ήταν πάνω απ’ όλα η “δεκαετία του Εγώ”, και οι εμβληματικότεροι εκπρόσωποί τους πολιτικά ήταν η Θάτσερ και ο Ρέηγκαν. Από αυτούς ξεκίνησε το σταδιακό ξήλωμα όλων των δικλίδων οικονομικής και κοινωνικής ασφάλειας που κορυφώθηκε στην παγκόσμια κρίση του 2008. Σόρυ, ορφανά του Φρίντμαν, αλλά αυτά σας κατάσχεσαν τη Lexus και σας κάψαν την ελιά».