Οι μυστηριώδεις ιστορίες του έμελλε να τον καθιερώσουν ως τον «πατέρα της ελληνικής αστυνομικής μυθοπλασίας». Απ’ την άλλη, εκείνος πρώτος αντιλήφθηκε -σε καιρούς ανυποψίαστους- ότι αυτό το παραγνωρισμένο λογοτεχνικό είδος θα μπορούσε να αναδείξει ιδανικά τα κοινωνικά προβλήματα και τις στρεβλώσεις της μεταπολεμικής εποχής.
Ο λόγος, βέβαια, για το Γιάννη Μαρή ο οποίος μέσα από κλασικά πια έργα -όπως το «Έγκλημα στο Κολωνάκι», ο «Θάνατος του Τιμόθεου Κώνστα» και η «Εξαφάνιση του Τζων Αυλακιώτη»- αποτυπώνει εξαιρετικά τη μετεμφυλιακή Αθήνα, ενώ ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τους διάφορους χαρακτήρες δείχνει μια ιδιαίτερη κοινωνική ευαισθησία: Αναρωτιέται τι είναι αυτό που γεννά τους μικροκακοποιούς, τους ρουφιάνους, τις πόρνες, τον υπόκοσμο που βλέπουμε στις ιστορίες του. Και, φυσικά, δεν παραλείπει να εστιάσει στην εγκληματική συμπεριφορά των μεγαλοαστών, καταδεικνύοντας ότι η δικαιοσύνη δεν είναι ίδια για όλους.
Η συγγραφική σταδιοδρομία του Γιάννη Μαρή ως αστυνομικού συγγραφέα ξεκίνησε, το 1953, όταν με το πραγματικό του όνομα Γιάννης Τσιριμώκος δημοσίευσε το «Έγκλημα στο Κολωνάκι»- ένα «αθηναϊκό αστυνομικό μυθιστόρημα» στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Οικογένεια». Μάλιστα, σε σχετικές διαφημίσεις που δημοσιεύτηκαν στην «Ακρόπολη» διαβάζουμε ότι «είναι το πρώτο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα».
Πρωταγωνιστής του ήταν ο θρυλικός αστυνόμος Μπέκας -που βασίστηκε στον επιθεωρητή Μεγκρέ του Ζορζ Σιμενόν- ο οποίος δεν λύνει απλώς γρίφους σχετικούς με ένα έγκλημα, αλλά επιχειρεί να διεισδύσει στην ψυχοσύνθεση των εμπλεκομένων χαρακτήρων για να τους κατανοήσει. Στο ίδιο μυθιστόρημα εμφανίζεται για πρώτη φορά και ο δημοσιογράφος Μακρής, το alterego του συγγραφέα. Εν τω μεταξύ, η αυξανόμενη ζήτηση για αστυνομικές ιστορίες οδήγησε και πάλι στην έκδοση της «Μάσκας» και του «Μυστήριου» το 1955 και το 1956 αντίστοιχα. Τότε, ο Μαρής ανέλαβε να γράφει σε εφημερίδες αναγνώσματα περιπετειών, έρωτα και δράσης, ενώ μαζί με αυτά, έκανε διασκευές γνωστών μυθιστορημάτων. Και, ακόμη, επιδόθηκε στη συγγραφή δικών του πρωτοτύπων ιστοριών, όπως το «Έγκλημα στα παρασκήνια» που φιλοξενήθηκε σε συνέχειες -τον Νοέμβριο του 1954- στην «Απογευματινή».
Ήταν το δεύτερο αστυνομικό μυθιστόρημά του και συνοδεύτηκε με τη διαφημιστική φράση «Κάτι που γράφεται διά πρώτην φορά εις ελληνικήν εφημερίδα». Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία του Μαρή κάθε άλλο παρά ήταν τυχαία, αφού διέθετε πάντα μια στέρεη πλοκή με ανατροπές και μια βαθμιαία ανάπτυξη της εξιχνίασης του μυστηρίου, ενώ την ίδια στιγμή δεν παρέβλεπε να αναδείξει προσεκτικά τον ψυχισμό, τα κίνητρα και τους στόχους των προσώπων. Και όλα αυτά, με τον αστυνόμο Μπέκα να ξέρει περισσότερα απ’ όσα λέει και τους υπόπτους να σκιαγραφούνται με μία ασυνήθιστη προσήλωση στην ψυχοσύνθεσή τους, που τους οδηγεί στη μία ή την άλλη επιλογή. Η καινοτομία του Μαρή είναι ότι συνδύασε το ελαφρό λαϊκό θέαμα με το αστυνομικό μυθιστόρημα, δηλαδή μια θεματολογία μικροαστική με μια αφήγηση ριζοσπαστική.
Πάντως, το βασικό τρικ που χρησιμοποιούσε, είναι η πλαστοπροσωπία: Ο νεκρός που είναι ζωντανός, ο ζωντανός που παριστάνει κάποιον άλλον, οι υπόγειοι οικογενειακοί δεσμοί ή οι κρυφές ερωτικές σχέσεις. Μέχρι που εμφανίζεται ένα πτώμα! Από εκεί και πέρα τα πάντα ακολουθούν μια αδυσώπητη νομοτέλεια. Ποια είναι τα κίνητρα του εγκλήματος; Ζήλια; Εκδίκηση; Συμφέρον; Πρόκειται για ερωτικά θρίλερ της δεκαετίας του ’50 μέσα από τα οποία ο Μαρής θα αποδεικνυόταν ένας μετρ της ιστορίας μυστηρίου, υπογραμμίζοντας -παράλληλα- τις ιδεοληψίες και φωτίζοντας τα απόκρυφα της νεοελληνικής καθημερινότητας.
Η «Σονάτα υπό το σεληνόφως» είναι ένα ιστορικό, περιπετειώδες ερωτικό αφήγημα μυστηρίου του Γιάννη Μαρή που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση όταν πρωτοπαρουσιάστηκε. Στον πρόλογό του ο Ανδρέας Αποστολίδης μάς πληροφορεί ότι δημοσιεύθηκε σε δεκαεννέα συνέχειες, το 1959, στην εφημερίδα «Ακρόπολις». Δεν είχε διασωθεί χειρόγραφό του και η συγκρότησή του σε σώμα, οφείλεται στην ανεύρεση των φύλλων τής εφημερίδας, η έρευνα των οποίων κράτησε χρόνια. Αναμφίβολα, άξιζε τον κόπο αφού είναι ένα από τα πλέον επιδέξια μυθιστορήματα του Μαρή και ως προς την πλοκή και ως προς το αμφίσημο του κεντρικού χαρακτήρα Μιχαήλ Βερύκκιου και τη διφορούμενη ερμηνεία των πράξεών του. Το μυθιστόρημα εξελίσσεται το 1896 στην Αθήνα, αλλά όχι εκείνην των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το ιστορικό πλαίσιο είναι οι εχθροπραξίες στα σύνορα, παραμονές της ήττας από τον οθωμανικό στρατό και της παρ’ ολίγον διάλυσης του ελληνικού κράτους, που έφθανε τότε μέχρι και τη Θεσσαλία. Ο συγγραφέας παίζει επίσης με την εγχώρια λογοτεχνική σκηνή της εποχής: Ο αφηγητής του βρίσκεται με τον Γεώργιο Σουρή και τον Εμμανουήλ Ροΐδη, ο οποίος μάλιστα του δίνει πληροφορίες για τον Μιχαήλ Βερύκκιο! Ο χώρος δράσης είναι η Πλάκα, οι στύλοι του Ολυμπίου Διός, η οδός Πειραιώς, το Πεδίον του Άρεως, η οδός Πινακωτών (η σημερινή Χαριλάου Τρικούπη) και τα αραιά σπίτια γύρω από τα αμπέλια Καλλιφρονά – δηλαδή, τα σημερινά Πατήσια. Και ο αφηγητής, ένας εικοσιπεντάχρονος περίεργος για το πραγματικό ποιόν του Μιχαήλ Βερύκκιου, γίνεται μάρτυρας μιας ιστορίας απάτης και πάθους που τον συγκλονίζει, ενώ η μικρή χώρα του βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης.
Και, φυσικά, ξεχωρίζει μια γυναίκα, εντυπωσιακής ομορφιάς, από την τσαρική Ρωσία – μια γυναίκα που παίζει στο πιάνο την διάσημη σονάτα τού Μπετόβεν «Υπό το σεληνόφως». Υπάρχει κάτι το κρυφό από το παρελθόν που συνδέει τον Μιχαήλ Βερύκκιο με την Ναταλία Κολοζώφ – το πορτρέτο της οποίας θα ολοκληρωθεί στις τελευταίες σελίδες, ενώ σταδιακά θα εμφανίζονται τα μικρά κομμάτια από το παζλ του μεγάλου μυστικού τους…
Γιάννης Μαρής
«Σονάτα υπό το σεληνόφως»
εικονογράφηση: Νίκος Νομικός
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 280
Φραντσέσκα Μελάντρι
«Σωστό αίμα»
Μετάφραση: Άμπυ Ραΐκου
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 656
Ρώμη, Αύγουστος 2010. Σε μια παλιά πολυκατοικία η Ιλάρια ανεβαίνει με δυσκολία τους έξι ορόφους που τη χωρίζουν από το διαμέρισμά της. Όμως όταν φτάνει στην πόρτα της διαπιστώνει ότι την περιμένει μια έκπληξη. Είναι ένας μαύρος νεαρός που της δείχνει ένα διαβατήριο. «Με λένε Σιμέτα Ιετμεγκέτα Ατιλα Προφέτι», της λέει, «και είσαι θεία μου». Η Ιλάρια αρχίζει να αμφιβάλλει, να ψάχνει, να προβληματίζεται. Οι απαντήσεις βρίσκονται στο παρελθόν, στο παρελθόν μια χώρας που απωθεί τη συλλογική μνήμη ώστε να μην αναγκαστεί να την αντιμετωπίσει, μιας χώρας που γνώρισε όχι μόνο τον Μουσολίνι αλλά και τον Μπερλουσκόνι, μιας χώρας που, εσχάτως, έχει καταστεί το ευρωπαϊκό επίκεντρο των μεγάλων μεταναστεύσεων. Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα κοινωνικού ρεαλισμού που ακτινογραφεί τις αντιφάσεις της ιστορίας και της ταυτότητάς μας.
Γιάννης Μπότσης
«Ο κλέφτης των μυστικών»
Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα
Σελίδες: 512
Ο εντεκάχρονος Άρης, ορφανός μετά τον βομβαρδισμό του Πειραιά και φιλοξενούμενος από μια Σμυρνιά στην Πλάκα, αναλαμβάνει, για λογαριασμό του αντιστασιακού θείου του, την πιο επικίνδυνη αποστολή στα χρόνια του Πολέμου. Σε αυτό το παράτολμο σχέδιο, ο μικρός έχει δύο πλεονεκτήματα: Μοιάζει αθώος και ακίνδυνος, αφού είναι παιδί, και καταλαβαίνει γερµανικά, πράγµα που αγνοούν οι εχθροί του. Με αυτά τα «όπλα» το αγόρι μπαίνει σε μια απίστευτη περιπέτεια, η οποία συμπαρασύρει όλους τους ανθρώπους γύρω του και αλλάζει ριζικά τις ζωές τους. Ένα μυθιστόρημα-τοιχογραφία, µε ήρωες μικρούς και μεγάλους, παθιασμένους µε τη ζωή, τον έρωτα και την ελευθερία, ο «Κλέφτης των μυστικών» καταγράφει µε σύγχρονη ματιά την Αθήνα του ’44 αναμειγνύοντας δεξιοτεχνικά το κινηματογραφικό σασπένς, το ερωτικό μελόδραμα, το ψυχολογικό θρίλερ και την περιπέτεια εποχής.
Ρ. Λ. Στήβενσον
«Το διαμάντι του μαχαραγιά»
Μετάφραση: Χάρης Τανταρούδας Παπασπύρου
Εκδόσεις: Μάγμα
Σελίδες: 144
Στις τέσσερις ιστορίες που απαρτίζουν το «Διαμάντι του μαχαραγιά» ακολουθούμε -μέσα από την πένα του Στήβενσον- την ξέφρενη πορεία ενός πολύτιμου και πολυθρύλητου πετραδιού, που αλλάζει χέρια σωρηδόν, ταξιδεύοντας με τους πιο αλλόκοτους και διασκεδαστικούς τρόπους. Οι ήρωες των ιστοριών -κλεπταποδόχοι, κατ’ ανάγκην καταχραστές ή επίδοξοι κάτοχοι του διαμαντιού, όλοι με τον τρόπο τους τραγικές φιγούρες- αναζητούν απέγνωσμένα λύτρωση στο προσωπικό τους δράμα. Και έτσι οι περιπέτειες του πετραδιού στέκονται ως αφορμή για να αποκαλυφθούν συζυγικά δράματα, μυστηριώδεις οικογενειακές σχέσεις και παράτολμες εγκληματικές ενέργειες. Ο δεινός αυτός παραμυθάς μάς προσφέρει εδώ ένα ακόμη εξαίσιο δείγμα της χιουμοριστικής του ανάγνωσης της πραγματικότητας.