“Cause I lost my job two weeks before Christmas”. Μια πρόταση που σε χτυπάει σε δευτερόλεπτα στο στομάχι. Γιατί είναι αυτός ο συνδυασμός των δύο λέξεων “δουλειά” και “Χριστούγεννα” που σκοτώνουν. Η πρώτη θα έλεγε κανείς οτί δεν έχει καμία ποιητική χρησιμότητα εάν στεκόταν μόνη της, ενώ η δεύτερη είναι πλέον τόσο χρησιμοποιημένη λόγω του άμεσου πνευματικού φόρτου της που θα μπορούσε να θεωρηθεί κιτς (όπως στίχοι με τις λέξεις σπασμένος καθρέφτης, κομμένα φτερά, χαμμένα όνειρα και άλλα τέτοια βρωμερά.) Εδώ όμως ο ποιητής μεγαλουργεί με το τέχνασμα του. O συναισθηματισμός της λέξης Χριστούγεννα αναιρείται με την παράθεση του στεγνού όρου “δουλειά¨. Οι αντιθέσεις είναι η Τέχνη του ποιητή. Και η εικόνα μας έρχεται αμέσως στη φαντασία. Τόσο ζωντανή που σαν να μυρίζει. Κουραμπιέδες μιάς μαμάς με άγχος και μηδέν ελπίδα στην πιο όμορφη για πολλούς εποχή – τις δύο αυτές εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα.
Φωτάκια παντού λοιπόν για να μη φαίνεται το σκοτάδι. “Γιατί έχασα τη δουλειά μου…. δυό βδομάδες πριν τα Χριστούγεννα. ” Κι όταν μάλιστα αυτή η πρόταση τραγουδιέται με λιτότητα πάνω σε δύο μόνο νότες από μία ικανή αντρική φωνή σε ψηλό ρετζίστρο, γίνεται ακόμη πιο δυνατή η εικόνα. Είναι ο λόγος που ο ποιητής αυτός ήταν τελικά ένας από τους μεγαλύτερους τραγουδοποιούς. Τουλάχιστον σε μία χώρα. Την Νότια Αφρική.
Ο λόγος, λοιπόν, για το αριστουργηματικό κομμάτι “Cause” του Sixto Rodriguez, μία μπαλάντα απο το δίσκο του Coming from Reality που βγήκε το 1971 στην Αμερική και το 1976 στην Νότια Αφρική με τίτλο After the Fact και κυριαρχούσε για καιρό στην κορυφή των τσαρτς της Νότιας Αφρικής. Το κομμάτι αυτό δεν θα μπορούσε να είναι ποτέ άλλοτε πιό επίκαιρο από σήμερα. Όχι μόνο γιατί είναι δυό βδομάδες πριν από άλλη μιά μερίδα Χριστουγέννων. Όχι μόνο γιατί παίζεται το ντοκυμαντέρ Searching for Sugarman στις κινηματογραφικές αίθουσες. Όυτε γιατί πριν από λίγες μέρες απεβίωσε ο αγαπημένος ήρωας της Νότιας Αφρικής και ίσως όλου του κόσμου Νέλσον Μαντέλα. Αλλά γιατί ο πρωταγωνιστής αυτού του κομματιού μπορεί να είναι κάποιος ανάμεσα μας. Μπορεί να είμαστε εμείς. Που χάσαμε τη δουλειά μας δυό βδομάδες πριν τα Χριστούγεννα.
“And I talked to Jesus at the sewer/ And the Pope said it was none of his God-damned business”. Ακούμε ακόμη το ίδιο τραγούδι. Ή τέχνη της αντίθεσης ξαναχτυπά πάλι με τα ίδια μέσα. Χρησιμοποιεί έννοιες παραδοσιακές και ιερές για πολλούς όπως Χριστός/Πάπας/ Θεός και τις συνδυάζει με τη λέξη αναθεματισμένη δουλειά. Άλλη μιά μπουνιά στο στομάχι. Έτσι απλά και αβίαστα. “Jesus at the sewer “ Ο Χριστός στον υπόνομο. Ή στο ράφτη; Ανατριχιαστική η θεατρική εικόνα. The sewer επίσης λεγόταν ένα μπαρ στο οποίο σύχναζε τις νύχτες ο Sixto και η παρέα του. Εκεί τις νύχτες έπαιζε μπροστά στους λίγους θαυμαστές του και τους τραγουδούσε για τη κοινή τους ζωή. Για τις έννοιες που όλοι οι άλλοι προσεύχονταν και εισακούονταν. Για τον Sixto όμως και τους ομοίους του υπήρχε μόνο το περιθώριο. Εκεί σ΄αυτό το μπαρ ήρθε ένα βράδυ και ο Ιησούς. Και όταν του μίλησαν για τα θέματά τους, εκείνος ρούφηξε απολαυστικά το τσιγάρο του και τους φύσηξε αργά τον καπνό στα μούτρα.
“My Estonian Archangel came and got me wasted. Cause the sweetest kiss I ever got is the one I’ve never tasted.” Ιερά και αλκοόλ ξανά. Πατρίδες και μπαρ. Μαζί. Και μετά από προλόγους με βρώμικες εικόνες πόσο πιό λυτρωτικά μπορεί να νιώσεις τη λέξη φιλί. Ένα φιλί που ποτέ δε γεύτηκες.
“Cause I see my people trying to drown the sun/ In weekends of whiskey sours.” Και εδώ επιτρέπει ο Σίξτο στον εαυτό να πράξει σαν ηγέτης. Βλέπω τους ανθρώπους μου να προσπαθούν να πνίξουν τον ήλιο σε Σαββατοκύριακα με ουίσκι κόλα. Τους ανθρώπους του… ΄Ηλιος σε αντιδιαστολή με ουίσκι. Η Φύση ενάντια στις αδυναμίες μας. Και η ανάγκη να ξεφύγουμε από το φυσικό. Γιατί το φυσικό σήμερα δεν μπορούμε να το έχουμε. Το έχουμε χάσει και γι΄αυτό κάνουμε τα πάντα για να ξεχαστούμε τα Σαββατοκύριακα, όταν το σιχαμένο τέχνασμα μας -η δουλειά- μας το επιτρέπει. Τα Σαββατοκύριακα λοιπόν. Και το ουίσκι ευτυχώς. Cause how many times can you wake up in this comic book and plant flowers? Να φυτέψω… Τι ωραία θα ήταν να φύτευα. Και μάλιστα λουλούδια.
Και δεν ξέρουμε πού και πώς τα έγραφε όλα αυτά ο σιωπηλός ποιητής Sixto Rodriguez, τους στίχους του οποίου αναλύσαμε με αγάπη παραπάνω. Ίσως στο διάλειμμα από τη δουλειά στο εργοστάσιο να έτρωγε ένα σάντουιτς και να δοκίμαζε ακόρντα στην κιθάρα. Οι συνεργάτες του του φώναζαν γελαστά “πες μας κανά τραγουδάκι”. Και κείνος τους επέστρεφε συνθηματικά χαμόγελα. Συνθηματικά γιατί γι΄αυτούς έγραφε. Για τις τάξεις που δυσφορούν μέσα στις κοινωνίες που παράγουν για να ζουν και που καταναλώνουν για να πεθαίνουν. Για τις κοινωνικές τάξεις που αδικούνται εξαιτίας του αίματός που πήραν από τους γονείς τους.
Και μας φαίνεται τελείως άτοπο και ειρωνικό η ίδια χώρα, η Νότια Αφρική να έχει στην κορυφή των itunes σήμερα, 40 χρόνια μετά ένα τραγούδι που συμμερίζεται κι αυτό τις κοινωνίες του περιθωρίου, κατά τα λεγόμενα του δημιουργού του. Το τραγούδι αυτό έρχεται κατά ειρωνικό τρόπο από τον Μίδα της μουσικής βιομηχανίας, τον αράπερ Jay-Z, ο οποίος έκανε μια ατυχή αυτή τη φορά συνεργασία με τον Justin Timberlake. Άγιο Δισκοπότηρο, Χριστέ μου.
“Το κομμάτι μιλάει για την δόξα και τα χρήματα και την ματαιότητα που έχουν όλα αυτά. Κάναμε ένα κομμάτι για τους μάυρους που σκοτώνονται κάθε μέρα στους δρόμους” . Ο Jay-Z κάνει μνεία στον Tyson και λέει “ κοίτα πώς τον έκανε η φήμη”. Στον Cobain και βάζει μοτίβο από το “Come as you are”, στον Michael Jackson αποκαλώντας τον τον πιό άρρωστο μαύρο της σόουμπιζ και κλαίγεται και λίγο για την υποτιθέμενη γκόμενά του που τον απατάει, έτσι για να είναι σίγουρος οτί θα κερδίσει όλο το ακροατήριο. Όλοι είχαμε τέλος πάντων μια γκόμενα που μας απατούσε εεεε; Και κουνάει τα χέρια του κινδυνεύοντας πιο πολύ και από τη Μαρινέλλα να πάθει αγκύλωση.
“Κάθε μέρα σκοτώνονται άνθρωποι στους δρόμους και εγώ νιώθω οτι η φήμη δεν έχει σημασία. Φυσικά και ζω μια ωραία ζωή αλλά γιου νόου σκοτώνονται κάθε μέρα εκεί έξω άνθρωποι” δηλώνει με ένα άβολο ύφος ο δημιουργός της, καθώς κάθεται βολικά σε έναν δερμάτινο καναπέ. Και τι ξέρεις εσύ για όλα αυτά, για πες μας; Να χαίρεσαι τα λεφτά σου και τη Μπιγιονσέ και το δαχτυλίδι των 5 εκατομμυρίων δολαρίων που της χάρισες αυτηνής και του μωρού σας oνόματι Blue Ivy. Ηλίθιε. Δεν είναι ανάγκη όλοι να το παίζουν σοσιαλιστές. Ο κόσμος χρειάζεται συνεπείς ανθρώπους. Γιατί φοβούνται να είναι οι εαυτοί τους; Αν την αυτοκρατορία σου την έχτισες έντιμα, γιατί να κρύβεσαι; Γιατί σπέρνεις το ψέμμα; Γράψε για τον κόσμο σου. Σίγουρα μπορείς να βρείς κάτι ωραίο να γράψεις γι΄αυτό, δεν μπορεί. Ή μήπως είναι πολύ αργά να καταλάβεις οτί δεν μπορείς να είσαι αληθινός καλλιτέχνης επειδή γεύεσαι εδώ και καιρό τα νόστιμα καλούδια της δόξας;
Έτσι είναι δυστυχώς. Και για όλους τους καχύποπτους πεσιμιστές που διασπέρνετε τη φήμη οτι η ιστορία του Sixto ήταν διαφημιστικό τέχνασμα, σας παρακαλώ σταματήστε. Είναι γιορτινές μέρες. Αφήστε μας να πιστεύουμε οτι υπήρχε κάποτε μιά κοινωνία που ενώ μάτωνε μέσα στο Άπαρτχάιντ, και ενώ ο Οδηγός της έκλαιγε κλειδωμένος σε ένα κελί, αυτή άκουγε δυνατά έναν αληθινό μουσικό που της έδινε δύναμη να παλέψει κατά της αδικίας. Είχε την οξυδέρκεια και την σωστή κρίση να διαλέξει έναν σωστό μουσικό Ήρωα. Έναν Ήρωα που οι Αμερικανοί άφησαν να περάσει διάφανος. Έναν Ήρωα που μπορούσε να συνθέτει σωστά επειδή ακριβώς δεν γνώριζε τη ματαιδοξία της Δόξας.
Και μετά την Ύβρι ήρθε η Κάθαρσις. To κομμάτι “Cause” ήταν το τελευταίο κομμάτι που ηχογράφησε ποτέ ο Sixto. Η δισκογραφική του εταιρία τον απέρριψε ακριβώς μετά. Και μάλιστα δυό βδομάδες πριν τα Χριστούγεννα. Τι τραγική ειρωνία. Η δικαιοσύνη όμως ήρθε σε μιά μακρινή χώρα. Ο Rodriguez μια μέρα έγινε πιό διάσημος από τον Bob Dylan, ο Nelson Mandela αποφυλακίστηκε μετά από 27 χρόνια, και έτσι οι δυό τους δίδαξαν ελεύθεροι και ανενόχλητοι την Αγάπη. Με αφετηρία την Νότια Αφρική και τερματισμό σ’ όλο τον κόσμο.
Να μιά αληθινή χριστουγεννιάτικη σκέψη. Για μερικούς υπάρχει Δικαιοσύνη…