Χάος. Αν η ζωή μας μοιάζει πολύ συχνά με τέτοιο, μέσω των τεχνών -και φυσικά του κινηματογράφου-, προσπαθούμε να την βάλουμε σε τάξη. Δεν σταμάτησα ούτε λεπτό να το σκέφτομαι κατά τη διάρκεια του εξαήμερου δωρεάν εντατικού σεμιναρίου που διοργανώθηκε στη Σύρο (22-27 Οκτωβρίου) με κεντρική φιγούρα τον, εκ Χόλιγουντ ορμώμενο, πολυβραβευμένο σκηνοθέτη/ διευθυντή φωτογραφίας/ σεναριογράφο και δάσκαλο του σινεμά, Στίβεν Μπέρνστιν (με συμμετοχή σε μεγάλα πρότζεκτ όπως το Monster με την Σαρλίζ Θερόν). Ένας άνθρωπος που ξεπέρασε κάθε προσδοκία όσων το παρακολουθήσαμε με το ακατάσβεστο πάθος του, δίνοντας σε μας τους σπουδαστές τη δυνατότητα να ονειρευτούμε ξανά.
Έχοντας εμπειρία στη δημιουργία κινηματογραφικών βάσεων σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, όπως στον Καναδά με το Βανκούβερ και το Τορόντο, έχει βάλει πλώρη για την δημιουργία διεθνούς σχολής κινηματογράφου στην Σύρο καθώς και την κατασκευή ενός από τα μεγαλύτερα κινηματογραφικά στούντιο στον κόσμο. Με σκοπό, φυσικά, να προσελκύσει μεγάλες παραγωγές από το εξωτερικό, και να έρθουν κεφάλαια που θα αναζωογονήσουν την εγχώρια οικονομία σε έναν τομέα που υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες οι οποίες μένουν αναξιοποίητες.
O Στίβεν Μπέρνστιν αναλύοντας την ταινία «Ο Λόρενς της Αραβίας» την 1η μέρα του σεμιναρίου.
Στις 3 Αυγούστου ψηφίστηκε στην Βουλή σχέδιο νόμου με ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις που θα δημιουργήσουν εύφορο έδαφος για ξένες οπτικοακουστικές παραγωγές ση χώρα μας. Κλειδί είναι το λεγόμενο cash rebate που θα επιστρέφει στον ξένο παραγωγό το 25% των χρημάτων που ξόδεψε στη χώρα μας. «Πετύχαμε το φορολογικό κίνητρο. Όμως έχουμε ακόμη 24% ΦΠΑ, ένα πολύ υψηλό νούμερο που κάνει την Ελλάδα λιγότερο ανταγωνιστική με άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Βασικά, σημαίνει ότι αν κάποιος θέλει να κάνει μια ταινία εδώ, ναι μεν λαμβάνει μια πίστωση φόρου 25%, αλλά πρέπει να δώσει πίσω το 24% στο κράτος» είπε ο Στίβεν Μπέρνστιν στην Popaganda.
«Δουλεύουμε πολύ σκληρά κι ενθαρρύνουμε την ελληνική κυβέρνηση να κοιτάξει το ζήτημα και ελπίζουμε ότι με κάποιον τρόπο -είτε μειώνοντας είτε μηδενίζοντας τον ΦΠΑ- θα βρεθεί μια μέθοδος για φοροαπαλλαγές, όπως συνηθίζεται στις άλλες χώρες», συνέχισε. Ο έμπειρος σκηνοθέτης πιστεύει πολύ σε αυτήν την εξέλιξη κι έχει σηκώσει τα μανίκια για να την κάνει πραγματικότητα, με την προϋπόθεση οι θέσεις εργασίας που θα προκύψουν να καλυφθούν από Έλληνες προφέροντας μια, έστω μικρή, διέξοδο στο μεγάλο ζήτημα της ανεργίας.
Στίβεν Μπέρνστιν @ 1st Syros Film Course, Οκτώβριος 2017.
Σε ένα σύνολο 600 φοιτητών, οι Έλληνες θα σπουδάζουν δωρεάν, δημιουργώντας μια δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού, με τα κατάλληλα εφόδια και δεξιότητες, ώστε να δουλέψουν σε μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές, εγχώριες και διεθνείς. «Θα πληρώνεστε όσο κάθε άλλος εργαζόμενος στο Χόλιγουντ. Γνωρίζουμε την δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας, αλλά σας το λέω, δεν ήρθαμε εδώ για να σας εκμεταλλευτούμε» τόνισε πολλές φορές κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου. Ο σεβασμός αυτός δε μένει στις οικονομικές υποσχέσεις, αλλά και φαίνεται στα αρχιτεκτονικά σχέδια για έναν οικολογικό πολυχώρο, αυτοσυντηρούμενο, ο οποίος θα χρησιμοποιεί την ενέργεια του ήλιου και του αέρα και θα τηρεί τα μέτρα για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στο περιβάλλον. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του σκηνοθέτη, δεν θα παραβιάσουν το περιβάλλον του νησιού με κανέναν τρόπο και θα επιδιώξουν να βρουν ένα ζεστό χώρο, φιλικό προς τη ρυμοτομία της Σύρου.
«Πάνω από το πτώμα μου θα ανοίξουν εδώ Starbucks και McDonalds. Δεν ήρθαμε εδώ για να σας επιβάλλουμε μια άλλη κουλτούρα, αλλά να βοηθήσουμε να φτιαχτεί κάτι όμορφο που θα δώσει την ευκαιρία σε πολλούς ανθρώπους να εκφραστούν και να εργαστούν στον ναό της τέχνης – στον κινηματογράφο» –Στίβεν Μπέρνσταϊν
1st Syros Film Course, Οκτώβριος 2017.
Στην προσπάθεια αυτή δεν είναι μόνος του. Πέρα από την παραγωγό και σύζυγό του, Κάρολιν Ρόντνι, η οποία έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην οργάνωση των πρώτων μαθημάτων, την προσπάθεια αυτή αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή και ο Αντιπεριφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Λεονταρίτης που συμφωνεί (κι επαυξάνει) ότι πρόκειται περί ενός πολύ σημαντικού εγχειρήματος. «Ξεκίνησε από εμένα και τον Στίβεν, οπότε βλέποντάς το να ξεκινάει τόσο δυναμικά και τόσο όμορφα παίρνω πολλή χαρά και ικανοποίηση, γιατί πίστεψα σε αυτό από την πρώτη στιγμή. Γι’ αυτό αγωνιστήκαμε, παλέψαμε και σήμερα μπορούμε να βλέπουμε τον χώρο πολύ αισιόδοξα. Για τις οπτικοακουστικές παραγωγές στην Ελλάδα ήταν μια παράλειψη όλων των κυβερνήσεων που μέχρι τώρα δεν είχαν δημιουργήσει συνθήκες για να προσελκύσουν επενδύσεις στο οικονομικό και στο καλλιτεχνικό επίπεδο. Πρέπει να διαμορφωθούν οι συνθήκες για να αναπτυχθεί το ταλέντο που έχουν οι Έλληνες ηθοποιοί, οι Έλληνες σκηνοθέτες και παραγωγοί. Εγώ το πίστεψα από την πρώτη στιγμή και σήμερα είμαστε εδώ, συγκινημένοι, όχι γιατί ξεκίνησε, αλλά γιατί τελείωσε τόσο γρήγορα» δήλωσε στην Popaganda.
Ο Στίβεν Μπέρνστιν αγαπάει την ζωή, αγαπάει τον κινηματογράφο, αγαπάει και τη διδασκαλία και δεν σταματούσε να μας το υπενθυμίζει σε κάθε ευκαιρία που του παρουσιαζόταν πάνω στο σανίδι του ιστορικού θεάτρου Απόλλων στην Ερμούπολη της Σύρου, αυτής της υπέροχης μικρογραφίας του μιλανέζικου La Scala. Μαζί του έχει υποσχεθεί να διδάξει και ο Τσαρλς Λι, art director μιας μάλλον επιτυχημένης ταινίας που ακούει στο όνομα Τιτανικός (ναι, σωστά καταλάβατε), o πρωτοπόρος δημιουργός animation Μαρτιν Μουνιέ, o γνωστός κινηματογραφιστής Γκάμπριελ Μπέρισταϊν και πολλοί άλλοι επαγγελματίες του χώρου που έχουν ήδη δεχθεί να συμβάλλουν τα μέγιστα στην πολυαναμενόμενη διεθνή Σχολή Κινηματογράφου της Σύρου.
«Αν όλα πάνε καλά, ελπίζουμε ότι μέχρι το επόμενο καλοκαίρι θα έχουμε αρχίσει την πολύπλοκη κατασκευή του studio»
«Το πρώτο σεμινάριο είχε τεράστια επιτυχία! Νομίζαμε ότι θα έχουμε γύρω στα 20-30 άτομα, αλλά στην πραγματικότητα λάβαμε πάνω από 400 αιτήσεις», σχολίασε ο Μπέρνστιν. Τελικά, οι συμμετέχοντες ήταν πάνω από 130 κι αυτό με μόνο δύο εβδομάδες περιστασιακής προώθησης. «Αν το διαφημίζαμε για τρεις μήνες και σε όλο τον κόσμο, θα είχαμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό σπουδαστών. Οπότε, δεν θα περιμένουμε μέχρι του χρόνου το καλοκαίρι, αλλά θα διοργανώσουμε το επόμενο σεμινάριο τον Απρίλιο -σε μόλις έξι μήνες από τώρα. Και θα φέρουμε περισσότερους σπουδαστές από το εξωτερικό, ώστε να βοηθήσουν και στην χρηματοδότηση του προγράμματος».
Προσομοίωση ενός film set. «Δεν μπορείς να κάνεις ταινία με δέκα άτομα. Ο κάθε ένας πρέπει να κάνει μία δουλειά για να την κάνει καλά».
Η Σχολή θα είναι ανοιχτή σε ανθρώπους με διαφορετικές δεξιότητες και διαφορετικά backgrounds. «Κρίνοντας από την αυξημένη ζήτηση για το σεμινάριο, θα πρέπει να κάνουμε δύσκολες επιλογές. Αλλά θα κρίνουμε με βάση το που μπορούμε να κάνουμε το μεγαλύτερο καλό. Οπότε θα μας άρεσε να βοηθήσουμε κάποιον που πιστεύουμε ότι έχει δεξιότητες που συμπληρώνουν αυτό που προσφέρουμε. Ή άνεργους ανθρώπους που πιστεύουμε ότι μπορούν να αποκτήσουν προσόντα κι εμείς θα τους βοηθήσουμε να βρουν δουλειά. Θα κάνουμε την καλύτερη επιλογή που μπορούμε για να προσφέρουμε την καλύτερη εκπαίδευση σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους» συμπλήρωσε ο σκηνοθέτης.
Τρεις εβδομάδες θα διαρκέσει το επόμενο σεμινάριο και θα υπάρχουν διάφοροι τομείς: γραφή σεναρίου, παραγωγή, κινηματογράφηση. Θα εκπαιδευτούν άνθρωποι για συγκεκριμένες δεξιότητες. Έπειτα, η κατασκευή του studio θα μπει μπροστά. Μάλιστα, ένα από τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά γραφεία στον κόσμο, η Gensler, έχει συνάψει συμφωνία για να σχεδιάσει το studio. Έχουν ήδη γίνει κάποια προκαταρκτικά σχέδια και μερικές μελέτες στο χώρο. «Αν όλα πάνε καλά, ελπίζουμε ότι μέχρι το επόμενο καλοκαίρι θα έχουμε αρχίσει την πολύπλοκη κατασκευή του»
«Το πιστεύουμε πάρα πολύ και το σημαντικό είναι ότι το έχουν πιστέψει κι άλλοι. Αν συστρατευτούμε, θα καταφέρουμε να ολοκληρώσουμε αυτό το εγχείρημα που είναι πάρα πολύ σημαντικό για την Ελλάδα ολόκληρη, όχι μόνο για την Σύρο», πρόσθεσε ο Αντιπεριφερειάρχης.
Ο Στίβεν Μπέρνστιν, που είχε εμπνευστεί από το Ζ του Κώστα Γαβρά για να γίνει πολιτικός κινηματογραφιστής, ήρθε πέρυσι στην Σύρο για πρώτη φορά και την ερωτεύτηκε. Εδώ και πέντε χρόνια συνεργάζεται με τον Έλληνα ηθοποιό Μάνο Γαβρά, ο οποίος ζει μεταξύ Νέας Υόρκης και Αθήνας, και έτσι, γνώρισε στην ελληνική κουλτούρα και πραγματικότητα -καθώς και μέσω ενός σεναρίου που έχει γράψει ο Μάνος Γαβράς για έναν Αμερικανό που επισκέπτεται ένα ελληνικό νησί. «Μου προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχει τέτοια πάλη για την δημιουργία ταινιών εδώ, αν σκεφτεί κανείς την σπουδαία ιστορία της Ελλάδας και του ελληνικού σινεμά» είπε ο σκηνοθέτης. «Έτσι, σκέφτηκα ότι μπορώ να κάνω λίγο καλό. Έχω μια εμπειρία στην δημιουργία κινηματογραφικών βιομηχανιών σε διάφορες πόλεις του κόσμου κι απλά πρότεινα την ιδέα στον Αντιπεριφερειάρχη, όταν τον συνάντησα, μαζί με δύο φίλους μου, τον Τζορτζ Μακρόπουλος και τον Πιέρ Οινονομάκος, στη Μύκονο, όπου έγραφα ένα σενάριο».
Αυτοσχεδιασμός με τους ηθοποιούς Μάνο Γαβρά, Αλεξάνδρα Χρυσομαλλίδη και William Lex Ham, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Steven Bernstein.
Οι αμφιβολίες, οι δισταγμοί και οι αμφισβητίες έκαναν έντονη την παρουσία τους. «Στην αρχή, ήμουν διστακτικός και το ομολόγησα στον Στίβεν, επειδή ξέρω την κατάσταση στην Ελλάδα που όλο λέμε και δεν κάνουμε. Κι όμως αυτό που έχει γίνει ως τώρα δεν το είχαμε καν φανταστεί. Οπότε πλέον με πράξεις και δεδομένα είμαι αισιόδοξος ότι μπορεί να γίνει πραγματικότητα, στο μέγεθος που το ονειρευόμαστε, δηλαδή πολύ μεγάλο» δηλώνει ο Μάνος Γαβράς.
«Αυτό που νιώθω ότι μπορεί να συμβεί εδώ είναι να περάσουμε την φοροαπαλλαγή, να δημιουργήσουμε μια σχολή κινηματογράφου, ώστε να εκπαιδεύσουμε ανθρώπους, να δημιουργήσουμε υποστηρικτικές υποδομές και περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να δουλεύουν στην παραγωγή ταινιών. Τέλος, να φτιάξουμε ένα studio με δυνατότητες να φιλοξενεί γυρίσματα για κάθε είδους ταινία, εγκαταστάσεις για μοντάζ και post-production, γραφεία για παραγωγή και ίσως, να φέρουμε μεγάλες αμερικανικές ταινίες, ώστε να έρθουν χρήματα μαζί με αυτές, να μπορέσουμε να προσφέρουμε στους Έλληνες πολίτες εισόδημα και να βελτιώσουμε την εδώ οικονομία. Και φυσικά, να παρέχουμε το έδαφος και τα μέσα στους Έλληνες καλλιτέχνες και σκηνοθέτες να εκφραστούν και να δημιουργήσουν τέχνη», συνοψίζει το όραμα ο Στίβεν Μπέρνστιν.
Οι συμμετέχοντες του σεμιναρίου δεν έχασαν ούτε οξεία από τον λόγο του Bernstein, που ήταν καθηλωτικός, χιουμοριστικός και ελκυστικός, από την αρχή μέχρι το τέλος.
Υπάρχει λόγος που ερωτεύτηκε το συγκεκριμένο νησί ο Μπέρνστιν. «Αρχιτεκτονικά είναι πολύ διαφορετικό από κάθε άλλο ελληνικό νησί που έχω πάει. Έχει έναν συνδυασμό ιταλικής, κλασικής και ελληνικής αρχιτεκτονικής, αγροτόσπιτα, άδειες εκτάσεις, παραλίες, μια πόλη, έναν βοσκότοπο. Ξέρεις, πρέπει να κάνουμε ταινίες σε κάθε είδους τοποθεσία. Και η Σύρος προσφέρει όλη αυτή την γκάμα.» Όπως επίσης, χρειάζεται η δυνατότητα για μεγάλα πλοία που θα κουβαλούν τον βαρύ εξοπλισμό, χρειάζεται αεροδρόμιο, για να πηγαινοέρχονται οι ηθοποιοί και μία πόλη που θα παρέχει ό,τι χρειάζεται κανείς. «Η Σύρος τα έχει όλα αυτά και έχει και απίστευτη φυσική ομορφιά. Μας αρέσει τόσο πολύ εδώ που σκοπεύουμε να αγοράσουμε σπίτι εδώ και να μετακομίσουμε μέσα σε ένα χρόνο».
Υποδομές υπάρχουν στη Σύρο. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά και ο Μάνος Γαβράς, «μπορείς να γυρίσεις ταινία για τον Β’ Παγκόσμιο, μια ταινία εποχής και ό,τι άλλο σενάριο έχεις στο μυαλό σου».
Όσο για την Αθήνα, θα προγραμματιστούν κι εκεί μαθήματα, καθώς η ζήτηση είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Ωστόσο, η πρώτη προτεραιότητα και υποχρέωση του Μπέρνστιν είναι οι Κυκλάδες και η Σύρος. Εκεί που ξεκίνησαν όλα. «Αλλά θέλω να παρέχω όσο περισσότερη εκπαίδευση μπορώ σε όσο περισσότερους ανθρώπους. Νιώθω ότι είναι το καθήκον μου αυτό. Οπότε, αν μπορώ να απευθυνθώ σε πολλούς ανθρώπους στην Αθήνα, θα διοργανώσω ένα σεμινάριο για τους εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους που θα έρθουν εκεί.»
Στα σοκάκια της Ερμούπολης, σε ένα από τα διαλείμματα του Syros Film Seminar Oct 2017.
Ο κινηματογράφος είναι υπερβολικά ακριβό σπορ. «Ποιά βιομηχανία αποτυγχάνει στο 90% των περιπτώσεων και παραμένει τόσο επιτυχημένη, εκτός από το σινεμά;» αναρωτήθηκε την 5η μέρα του σεμιναρίου ο Μπέρνστιν. «Είναι δύσκολο να χτίσεις μια σχολή και ένα studio, γιατί είναι τόσο ακριβά. Οπότε, πρώτα πρέπει να βρούμε ένα εισόδημα και μια επένδυση από έξω, ώστε να συντηρήσουμε το πρόγραμμα, στο μέγεθος που θέλουμε. Δεύτερον, υπάρχουν πολλά ακόμη να οργανώσουμε, να φέρουμε τους τέσσερις-πέντε επαγγελματίες να διδάξουν και να τρέξουν τρία σεμινάρια ταυτόχρονα, όπως επίσης να φέρουμε 600 φοιτητές μέχρι του χρόνου, όπου οι μισοί θα πρέπει να είναι διεθνείς φοιτητές που θα πληρώνουν το πρόγραμμα, ώστε να είναι αυτοσυντηρούμενο και να παραμείνει δωρεάν για τους Έλληνες. Υπάρχουν προκλήσεις αλλά πιστεύουμε ότι θα τις ξεπεράσουμε» είπε για άλλη μια φορά με αισιοδοξία ο άνθρωπος που για έξι μέρες, επί οχτώ ώρες πηγαινοερχόταν πάνω σε μια σκηνή, γεμίζοντάς μας με γνώσεις, εφόδια και την δύναμη να δημιουργήσουμε.
Σύμφωνα με έρευνα του Tourism Competitive Intelligence, κάθε χρόνο 40 εκατομμύρια άνθρωποι επιλέγουν τουριστικό προορισμό εξαιτίας μιας ταινίας που είδαν. Τα ελληνικά νησιά θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτόν τον έξτρα τουρισμό, πράγμα που επιβεβαιώνουν κοινότητες όπου γυρίστηκαν ταινίες όπως το Mamma Mia! και το Μαντολίνο του Αρχηγού Κορέλι.
Ας μην περιμένουμε άλλο να γίνει απλά κάτι. Ας μην ξαναδούμε «αθηναϊκές» σκηνές που γυρίζονται στην Τενερίφη, όπως στην τελευταία ταινία με ήρωα τον Jason Bourne. Ας δούμε την Ελλάδα να γίνεται στ’ αλήθεια κέντρο κινηματογραφικών επενδύσεων και πλούσιας σινέ παραγωγής. Σκεφτείτε μόνο πόσο ωφελημένο θα βγει το ελληνικό σινεμά απ’ όλη αυτήν την διαδικασία…