Παρακολουθώντας το Paterson του Jim Jarmusch, εάν συμπάσχεις με αυτή την ιδιότυπη εμμονή του πρωταγωνιστή, αναπόφευκτα η ταινία θα σε συνεπάρει. Είπαμε, αν έχεις την τάση να μεταφράζεις τα πάντα γύρω σου σε γραπτό λόγο, τις περισσότερες φορές λίγο ονειροπόλα και αφηρημένα, μοιάζοντας χαμένος και σιωπηλός, ενώ κανείς δεν ξέρει πόσες λεκτικές εκρήξεις συμβαίνουν εκείνη τη στιγμή στο κεφάλι σου – και είτε πιάνεις χαρτί και τις γράφεις ευθύς αμέσως, όπως ο Paterson πάνω από το τιμόνι του, είτε τις αφήνεις να αιωρούνται στο κεφάλι σου για κάποια ασαφή μελλοντική χρήση.
Ακόμη, όμως, κι αν δεν είσαι τέτοιος τύπος, είναι λίγο δύσκολο να μη βρεις έστω και «απλά» γοητευτική την αποθέωση της σιωπής μέσα στο τελευταίο πόνημα του Jarmusch. Και μπορεί το σινεμά να μετρά κοντά 100 χρόνια από τότε που απέκτησε φωνή, αλλά η σιωπή σε διάφορες εκφάνσεις της, αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού των σκηνοθετών μέχρι και σήμερα. Για του λόγου το αληθές, η Popaganda συγκέντρωσε 15+1 στιγμές που η σιωπή έπαιξε κομβικό ρόλο στο κινηματογραφικό πανί. Απολαύστε υπεύθυνα – και ήσυχα, αν όχι απόλυτα σιωπηλά.
Mπορεί η συγκεκριμένη σκηνή του Ταξιτζή να έχει μείνει στην ιστορία του σινεμά ως ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς μονολόγους, ωστόσο ο Travis Bickle του Robert De Niro είναι ένας από τους πιο μοναχικούς πρωταγωνιστές που έχουν περάσει ποτέ από τη μεγάλη οθόνη, με τη σιωπή να κυριαρχεί τόσο στη βάρδια του στο ταξί, όσο και στις αίθουσες προβολών ταινιών πορνό που επισκέπτεται συχνά πυκνά.
Αυτοί που κάνουν καζούρα σε όσους τους καλάρεσε το Drive, λένε ότι ο Ryan Gosling δεν λέει περισσότερες από τρεις-τέσσερις λέξεις σε όλη την ταινία. Και οι Ramones, πάντως, δεν ήξεραν να παίζουν πάνω από τρία-τέσσερα ακόρντα.
Μοναχικός ήρωας στο αστικό τοπίο, που παρά την πέρασή του στο άλλο φύλο, δείχνει βυθισμένος στην βαθιά μοναξιά του – εάν δεν ήταν έτσι, θα είχε άραγε, αυτή τη σεξουαλική νεύρωση; Πολυεπίπεδος ο ήρωας που υποδύεται ο Fassbender, και ιδιαίτερα μεγάλης ανάπτυξης (μην πάει ο νους σας στο πονηρό).
Στο μάλλον πιο δυστοπικό σύμπαν με minimal διαλόγους που έχτισε ποτέ ο Lynch σε ταινία του, ο Eraserhead Henry Spencer μοιάζει σαν ένας καφκικός ήρωας που δεν ξέρει πως βρέθηκε σε αυτό το induustrial σουρεαλιστικό σκηνικό. Λέτε γι’ αυτό να βλέπει τα κοτοπουλάκια να χορεύουν;
Στην πρώτη ταινία της άτυπης τριλογίας Living Trilogy του Σουηδού σκηνοθέτη [oι άλλες δύο ταινίες είναι το You The Living (2007) και A Pigeon Sat On A Branch Reflecting On Existence (2014)] ο δημιουργός, όπως και στις άλλες δύο ταινίες, καταγράφει αριστοτεχνικά την εντροπία της καθημερινότητας σε αργούς ρυθμούς και με ελάχιστον διάλογο.
Aν η αισθητική αλλά και όλη η φιλμική κοσμοθεωρία του Roy Andersson έχει επηρεαστεί από κάποιον, αυτός δεν είναι άλλος από τον Γάλλο κωμικό Jacques Tati, ο οποίος πήρε όλα τα στοιχεία της βωβής κωμωδίας και την πάντρεψε με την υποδειγματική έγχρωμη φωτογραφία και αισθητική.
Ο Mel Brooks απέδωσε το φόρο τιμής του στη βωβή κωμωδία, γυρνώντας μία ολόκληρη α λα slapstick κωμωδία, με την μοναδική ατάκα σε ολόκληρη την ταινία να προέρχεται από έναν μίμο που δεν είναι άλλος από τον Marcel Marceau!
Kι από την κωμωδία, στην ντραμεντί, σε αυτή τη γλυκόπικρη ιστορία ενός πατέρα που τα έχει μισοχαμένα, ταλαιπωρώντας το γιο του με το παχυλό χρηματικό ποσό που (νομίζει ότι) κέρδισε. Ωστόσο, και η υπόλοιπη εικόνα της αμερικανικής οικογένειας δε φαίνεται καθ’ όλα υγιής, όπως βλέπουμε σε αυτή τη σκηνή…μουγκαμάρας.
Ένας πατέρας με τρεις γιους φαίνονται να είναι εκούσια απομονωμένοι στην έπαυλή τους με μία υπηρέτρια που φροντίζει για τις γαστρονομικές αλλά και σεξουαλικές τους ορέξεις, σε μία ταινία που μοιάζει με Μπουνιουελ-ική φάρσα και που κάθε μικρή ή μεγάλη σιωπή μεταξύ των βαριεστημένων διαλόγων βάζει το δικό της λιθαράκι στην κινηματογραφική ανάδειξη της ραθυμίας.
Oπωσδήποτε, ολόκληρο το σινεμά του Bela Tarr είναι μία ωδή στη σιωπηλή και ληθαργική καθημερινότητα της ουγγρικής επαρχίας. Στην τελευταία του, ωστόσο, ταινία The Turin Horse (που θα μπορούσε απλά να είναι μία…δίωρη σκηνή από το Satantango) η καθημερινότητα ενός ζευγαριού και του αλόγου τους καταγράφεται σχεδόν σε απόλυτη σιωπή.
To σινεμά του Bresson υπήρξε, ίσως, από τα πιο προσωπικά και κατά μία έννοια θρησκευτικά και ενδεχομένως «δύσπεπτα». Στη συγκεκριμένη ταινία, καταφέρνει μέσα από τη σιωπή και τα βλέμματα των ζώων να σε κάνει να νιώθεις πως το γαϊδουράκι-πρωταγωνιστής έχει περισσότερη ψυχή και από τους ανθρώπους που το περιβάλλουν.
Ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του παγκόσμιου σινεμά, ο Tarkovsky έχει τιμήσει δεόντως τη σιωπή και τη μελαγχολία στις ταινίες του, αλλά εδώ επιλέγουμε μία από τις δύο πιο ιδιόμορφες και δυστοπικές ταινίες του – η άλλη είναι το Solaris (1972).
Δύσκολο να την αντιμετωπίσεις ξέχωρα από τις άλλες δύο ταινίες [Winter Light (1963) και Through A Glass Darkly (1961)] της περίφημης «Τριλογίας της Σιωπής». Πάντως η «Σιωπή» αποτελεί το αποκορύφωμα της…ησυχίας, καταγράφοντας τις ανησυχίες της mid-life crisis μέσα από τα μάτια μιας γυναίκας.
Ένα από τα καλύτερα -αν όχι το καλύτερο ever- γαλλικό neo-noir, με τον Alain Delon σε ρόλο σιωπηλού «ψεκάστε-σκουπίστε-τελειώστε».
H σιωπή καμιά φορά κρύβει σκοτεινούς δαίμονες, όπως στην περίπτωση των πιτσιρικάδων του Elephant, οι οποίοι μία ωραία πρωία αποφασίζουν να τους «γαζώσουν» όλους στο σχολείο τους.
H τελευταία ταινία του Jarmusch είναι αφιερωμένη σε όλους εκείνους που επιλέγουν να μείνουν περισσότερο σιωπηλοί από τον μ.ο. – κι ας μεταφράζονται τα πάντα στο μυαλό τους σε ένα χειμαρρώδη λόγο. Είτε ποιητικό, όπως στην περίπτωση του ίδιου του Paterson, είτε κάτι άλλο.