Το «Λαχταρα ω» της Sarah Kane ανεβαίνει εδώ και λίγες μέρες στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου από την «Εταιρεία Θεάτρου Θέρος». Σκέψεις σε ένα χαρτί και νόημα κανένα είναι η συνήθης πρώτη αντίδραση όσων έρχονται σε επαφή με τη Sarah Kane. Το «Λαχταρα ω» είναι διαφορετικές ιστορίες που περιστρέφονται γύρω από ένα κυνήγι του τι θα μπορούσε να συμβαίνει. Δεν είναι ένα πολιτικό ή κοινωνικό κείμενο, ούτε θέλει να σχολιάσει την κρίση.
Θέλει απλά να μιλήσει για το τι βιώνει προσωπικά ο καθένας μας. Οι χαρακτήρες του έργου δεν είναι τόσο ξεκάθαροι και δε διασαφηνίζονται ποτέ οι μεταξύ τους σχέσεις. Είναι ο A, ο B, ο C και ο M. Οι οποίοι παλεύουν σε ένα διαρκές «ή και όχι». Υπάρχουν, βέβαια, στοιχεία που διαφοροποιούν τον κάθε χαρακτήρα απλά γίνεται ένα blend-in και όσο προχωράμε προς το τέλος αφομοιώνονται σε ένα πρόσωπο.
Το έργο, όπως λένε οι ηθοποιοί του, ήταν τυχαία επιλογή. Η μετάφραση του αρχικού τίτλου «Crave» διατηρεί το διπλό νόημα της λέξης που είναι ταυτόχρονα ουσιαστικό και ρήμα. Έτσι και το «Λαχταρα ω» έχει μια διπλή ανάγνωση, όπως και το έργο. Τι λαχταράει άραγε η Sarah Kane και οι ήρωες της; «Λαχταράει να μιλήσει», συμφωνούν όλοι με μια φωνή.
«Είναι ένας γλωσσικός εμετός. Δεν ξέρεις από πού ήρθαν οι ήρωες, ούτε τι θα κάνουν μετά. Θέλουν απλά να πουν οτιδήποτε, πράγματα που δεν μπορείς να πεις ανοιχτά στην κοινωνία». Είναι σημαντικό, όμως, να αντιμετωπίσει κανείς το συγκεκριμένο κείμενο σαν ποίημα. Έξυπνα δουλεμένο από την ίδια, λέει ό,τι θέλει, οι επαναλήψεις είναι μοιρασμένες και όλα έχουν νόημα και τελικά επικοινωνούν οι ήρωες.
Ή μένεις στην πρώτη ανάγνωση -γιατί συμβαίνει και αυτό στη ζωή μας- ή εμβαθύνεις. Οι αντιδράσεις είναι στα άκρα. Ίσως φταίει η ωμότητα του λεξιλογίου, ίσως ο σκληρός ρεαλισμός της, η Kane πάντως είναι από τις παρεξηγημένες συγγραφείς του σύγχρονου θεάτρου. «Στα τελευταία έργα προσπάθησε να επαναφέρει έναν άλλον εαυτό, χωρίς βία. Είναι καλό να τη χωρίζουμε σε δύο περιόδους γιατί προς το τέλος γίνεται πιο τρυφερή, είναι σαν άλλος άνθρωπος».
Με τη ματιά της Ηλέκτρας Ελληνικιώτη, ηθοποιού και σκηνοθέτη της παράστασης, αν και δεν υπάρχει κάποιο ηθικό δίδαγμα, ο λόγος προκαλεί μια συγκίνηση. «Οι φράσεις φεύγουν σαν σφαίρες. Κάπου αναγνωρίζεις τον εαυτό σου κάπου τον χάνεις, κάπου αναγνωρίζεις μια σχέση που μπορεί να είχες ή και όχι, μια ταμπέλα που κουβαλάς ή κάποιο σύμπλεγμα και μετά το ξαναχάνεις γιατί φωτίζεται ξαφνικά κάποιος άλλος. Αυτό είναι το δίδαγμα- ότι δεν μπορεί να είναι εύκολο αλλά γίνεται πρέπει να προσπαθήσεις στη ζωή».
Για την Ελένη Ορνεράκη, τον M της ιστορίας, το έργο δίνει την αίσθηση ότι βουτάς το κεφάλι σου στο νερό και το ξαναβγάζεις. «Υπάρχει μια συνέχεια στο έργο, με πολλές ανάσες αισιοδοξίας αλλά είναι πολύ ξεκάθαρο ότι δεν μπορεί να υπάρχει φωτεινή πλευρά χωρίς τη σκοτεινή και vice versa. Και σίγουρα αυτό το κείμενο το πετυχαίνει πολύ καλά».
Αυτό συμβαίνει και με τον ερωτικό μονόλογο του κειμένου. «Και ν’ αναρωτιέμαι πως σου πέρασε ποτέ απ” το νου ότι εγώ θα μπορούσα ποτέ να σε απορρίψω. Και ν’ αναρωτιέμαι ποια είσαι αλλά να σε δέχομαι έτσι όπως είσαι». Όσο αισιόδοξο είναι για αυτόν που το λέει, τόσο καταπιεστικό είναι για τον άλλον που δεν μπορεί να αναπνεύσει. Η ηρωίδα καθ’ όλη τη διάρκεια του μονολόγου λέει πρέπει να σταματήσεις. Είναι ανάλογα την πλευρά που το βλέπεις, συμπληρώνει ο A, δηλαδή ο Αλέξανδρος Παπαϊωάννου.
Σε ένα μεγάλο κομμάτι της παράστασης ο ένας φαίνεται να είναι η σκέψη του άλλου. Για παράδειγμα, ο υπαρκτός είναι αυτός που κάθεται στην καρέκλα και η φωνή από πίσω είναι η δική της και έτσι αυτό το στήσιμο βοηθά εμάς αλλά και το θεατή. «Ψάχναμε να βρούμε ένα μηχανισμό που να επιτρέπει τα οτιδήποτε, γιατί τα πάντα είναι και δεν είναι- κάθε ήρωας έχει προσωπικά αντικείμενα. O C έχει κίτρινα μπαλόνια, ο A φωτογραφίες, ο B έχει τσιγάρα και ο M έχει νερό- ο Γεράσιμος Πετικάρης μας βάζει λίγο παραπάνω στο mood της παράστασης. «Προσπαθήσαμε να βρούμε όλα τα στοιχεία της αναπαράστασης του τι σημαίνει κουαρτέτο».
Βγαίνει τελικά κάποιο συμπέρασμα από το έργο; Ο καθένας βγάζει κάτι δικό του, μπορούν να γίνουν πολλοί διαφορετικοί συνδυασμοί. «Υπάρχει μια παρανόηση. Όλοι νομίζουν ότι είναι απαισιόδοξη, ότι έχει πολύ σκοτάδι. Αλλά με το «Λαχταρα ω» άφησε πίσω της ότι είχε στα προηγούμενα έργα. Δεν υπάρχει καμία παρουσία σκηνικής βίας, την έχει αφομοιώσει σε μια εσωτερική μορφή. Οι ήρωες δυσκολεύονται, αλλά δυσκολεύονται μέσα τους . Αυτό που μας οδήγησε ήταν ένα σχόλιο της Kane ότι την έθλιβε που οι άνθρωποι την έβλεπαν απαισιόδοξη και βίαιη και ότι δεν έχει πίστη στην ανθρώπινη ζωή. Έλεγε ότι «αισθάνομαι πολύ πιο αισιόδοξη από τους υπόλοιπους. Και το Λαχταρώ έχει happy end, απλά είμαι λίγο πιο ρεαλίστρια». Πίστευε ότι για να κατακτήσεις κάποια στοιχεία στη ζωή, πρέπει να προσπαθήσεις ακόμα κι αν δυσκολευτείς».
Κάτι άλλο όμορφο αλλά δύσκολο που σου αφήνει αυτό το έργο είναι ότι σου λέει πως αν δεν απαγκιστρωθείς από ταμπέλες, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για την καθαρότητα της σκέψης και την κοσμοθεωρία σου. Και οι ταμπέλες δεν έχουν να κάνουν μόνο με τις σεξουαλικές προτιμήσεις. Ταμπέλα είναι και το να είσαι κόρη ή μάνα κάποιου, να έχεις περίοδο ή πρόωρη εκσπερμάτωση, να καπνίζεις ή να πίνεις πολύ. Η Sarah Kane αφήνει να φανεί από που αντλεί αναφορές. Τα παίρνει, τα διαλύει και στα ξαναδίνει μαζεμένα. Είναι επικίνδυνο και χαοτικό, ιδίως με τόση πληροφορία που υπάρχει σήμερα αλλά η μόνη της συμβουλή είναι πως μπορείς να είσαι σίγουρος για την καθαρότητα όταν είναι γεμάτη από στερεότυπα και γαλούχηση, που σχεδόν αν ψάξεις θα έχεις μνήμες από τη μήτρα της μάνας σου; Και νομίζω ότι αυτή είναι και η προσπάθεια του ανθρώπου, να οδηγείται στη λήθη, να ξεχνά και να το ξανακατακτά».
Όλοι συμφωνούν ότι η κοινωνία σήμερα είναι γεμάτη από τέτοιες διχασμένες προσωπικότητες. Παρ’ όλα αυτά το κοινό πρέπει να είναι ψυλλιασμένο, δεν είναι κάτι ευχάριστο που έχει μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. «Ο θεατής πρέπει να κάνει προβολές μέσα του για να τον αγγίξει. Δεν υπάρχει ψυχογράφημα των ηρώων και πρέπει να δεχτείς ότι κάθε στιγμή είναι κάτι και μετά δεν είναι τίποτα. Έχει αλήθειες που βιώνουμε μέσα στο κεφάλι μας και δε σου δίνει μια απάντηση, αντίθετα στα αναιρεί όλα αμέσως. Κανένας δεν καταλαβαίνει τι γίνεται στο έργο, γιατί δεν γίνεται και κάτι στο έργο. Είναι ένα έργο δύσκολο και ως προς τη μορφή και ως προς το λόγο». Και είναι τρομερά θραυσματικό, το οποίο είναι και λίγο ανακουφιστικό γιατί μπορείς να ξαναμπείς στη δράση αν χαθείς για λίγο.
Ο μέσος όρος ηλικίας που παρακολουθεί την παράσταση είναι σχετικά χαμηλός και ανάμεσα τους οι περισσότεροι ξέρουν ποια είναι η Kane. Δεν μπορούν να καταλήξουν αν τους άρεσε η παράσταση, φεύγουν μουδιασμένοι. Το πιο συχνό σχόλιο είναι «Γιατί να το ανεβάσεις;», ότι είναι μια προσωπική υπόθεση που δεν μπορεί να γίνει παράσταση. Η απάντηση της ομάδας είναι η απόσταση από το κείμενο.
Τα λόγια «πυροβολούν» και μόνο έτσι μπορεί να παρουσιαστεί, με ολοκληρωτική απουσία σκηνικής δράσης. «Βλέπουμε το κείμενο σαν μια παρτιτούρα και όλα συμβαίνουν σε ένα βίντεο στην πραγματικότητα. Οι άνθρωποι παρακολουθούν τη ζωή τους απέξω, σαν μουσικά όργανα και οι σχέσεις τους είναι εκθέματα». Πρέπει να μπεις άοπλος στον κόσμο της Sarah Kane. Ό,τι ήξερες ξέχασε το.
Θέατρο του Νέου Κόσμου, Αντισθένους 7 & Θαρύπου, Τηλ: 210 9212900
Η παράσταση παίζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15. Τηλ. Κρατήσεων: 210 9212900