Η Σάλι Πότερ γύρισε την πρώτη ταινία της στα 14 της, με μια κάμερα 8mm, και η εμπειρία ήταν τόσο καθοριστική που αποφάσισε ότι δε θα σταματούσε ποτέ. Δύο χρόνια αργότερα παράτησε το σχολείο, γράφτηκε σε σχολή πειραματικού κινηματογράφου κι από τότε η ζωή της παραμένει αφοσιωμένη στην Τέχνη: χορογράφος, performance artist, χορεύτρια, συνθέτις, συγγραφέας, ηθοποιός – η 68χρονη έχει εξερευνήσει κάθε πιθανό τρόπο δημιουργικής έκφρασης. Όμως, το σινεμά παραμένει η μεγαλύτερη αγάπη της. Έκανε διάσημη την Τίλντα Σουίντον το 1992 με το Ορλάντο, πέρασε μπροστά από την κάμερα για τα Μαθήματα Τανγκό, πρόλαβε μέχρι και τον Τζόνι Ντεπ στην 90s arthouse φάση του με το Ο Άντρας που Έκλαιγε.
Toν περασμένο Φεβρουάριο έκανε πρεμιέρα στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Βερολίνου η νέα της ταινία, Το Πάρτυ, μια μαύρη κωμωδία που καταφέρνει σε διάστημα μόλις 71 λεπτών να καυτηριάσει τα αποτυχημένα αριστερά ιδεώδη μιας ολόκληρης γενιάς στη σκιά της μετά-Brexit Βρετανίας. Μια πολιτικός (Κριστίν Σκοτ Τόμας) και ο σύζυγός της (Τίμοθι Σπολ) προσκαλούν λίγους και εκλεκτούς φίλους τους (Πατρίσια Κλάρκσον, Έμιλι Μόρτιμερ, Μπρούνο Γκανζ, Σίλιαν Μέρφι, μεταξύ άλλων) στο άνετο λονδρέζικο σπίτι τους για να γιορτάσουν την εκλογή της και κατά τη διάρκεια της βραδιάς έρχονται στην επιφάνεια μυστικά, ψέματα, πάθη και συγκρούσεις που αλλάζουν για πάντα της ζωές των παρευρισκομένων.
Η αγγλίδα σκηνοθέτης, που βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα για να τιμήσει με την παρουσία της το αφιέρωμα της Ταινιοθήκης της Ελλάδας στο έργο της, μίλησε στην Popaganda για την ανάγκη για πολιτικοποιημένο σινεμά, την αγωνία της για τη μετατροπή της ψυχαγωγίας σε καταναλωτισμό και την κρυφή γοητεία των… μπάνιων.
Το Πάρτυ μοιράζεται τον τίτλο του με την κλασική κωμωδία του 1967 με τον Πίτερ Σέλερς. Είναι μια εσκεμμένη ίσως αναφορά σε εκείνη την ταινία; Ομολογώ ότι δεν έχω δει την ταινία με τον Πίτερ Σέλερς. Είχα υπόψη μου ότι θα αναφερόταν όχι μόνο σε αυτό, αλλά και σε άλλα έργα όπως το Πάρτυ Γενεθλίων του Χάρολντ Πίντερ, το Abigail’s Party του Μάικ Λι, αλλά για μένα ήταν ο τέλειος τίτλος γιατί σημαίνει και «πάρτυ» και «πολιτικό κόμμα».
Το σκέφτηκα γιατί η ταινία του Μπλέικ Έντουαρντς ενώ είχε εντελώς διαφορετικό τόνο, παρακολουθούσε την κρίση της μπουρζουαζίας κατά τη διάρκεια μιας επεισοδιακής βραδιάς… Είναι ενδιαφέρον είδος αυτό, το έκανε κι ο Μπουνιουέλ στον Εξολοθρευτή Άγγελο, υπάρχει πλούτος πραγμάτων προς εξερεύνηση σε τέτοιες καταστάσεις, ειδικά σε κάθε νέα εποχή με νέα προβλήματα.
Έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Πιστεύετε ότι βλέπεται διαφορετικά σήμερα απ’ ό,τι ένα χρόνο πριν, που δεν είχαν μεσολαβήσει τα σοβαρά γεγονότα του 2017; Ο κόσμος έλεγε το ίδιο και πέρσι. Το γυρίσαμε τον Ιούλιο του 2016 και το δημοψήφισμα για το Brexit έγινε στη μέση των γυρισμάτων και μάλιστα με ρωτούσαν αν το είχα προβλέψει ή αν άλλαξα το σενάριο. Νομίζω ότι σε αυτόν τον μικρόκοσμο της σύγκρουσης και της έντασης μέσα στην ταινία μπορείς να προβάλλεις οποιαδήποτε τρέχουσα κατάσταση, δεν περιορίζεται από το χρόνο, γιατί τα θέματα της προδοσίας, των μυστικών, της εκδίκησης, του πόθου, της εξαπάτησης και του θανάτου είναι οικουμενικά.
H Τίλντα Σουίντον στο «Ορλάντο», εκεί που η Σάλι Πότερ της έκανε τα αποκαλυπτήριά το 1992
Γυρίσατε την ταινία πολύ γρήγορα, σε διάστημα 2 εβδομάδων, αλλά την γράψατε και τόσο γρήγορα; Ξεχύθηκε από μέσα σας; Πάντα γράφω τα σενάριά μου σαν διηγήματα και στη συνέχεια τα διασκευάζω. Υπό αυτήν την έννοια ξεχύθηκε από μέσα μου στην αρχή, οι χαρακτήρες προέκυψαν πολύ εύκολα, αλλά όπως όλα σενάρια έτσι κι αυτό πήρε περίπου 1 χρόνο για να ολοκληρωθεί, γιατί τεχνικά χρειάστηκε να παρακολουθείς την πορεία 7 διαφορετικών ηρώων και ήταν αρκετά μεγάλη πρόκληση. Έκανα πολλή δουλειά με τους χαρακτήρες και τη δομή.
Οι περισσότερες ταινίες που βλέπω τώρα είναι υπερβολικά μεγάλες σε διάρκεια. Θα ήταν καλύτερες αν είχαν κόψει 30 λεπτά ή ακόμα και μια ώρα.
Η σύντομη διάρκεια της ταινίας υπαγορεύτηκε από την πλοκή ή ήταν ο βασικός σας σκοπός να κρατάει τόσο λίγο κι έπρεπε η πλοκή να προσαρμοστεί σε αυτόν τον «κανόνα»; Όταν το έγραφα, περίμενα ότι θα ήταν μεγαλύτερο, αλλά στο μοντάζ συνειδητοποίησα ότι για να λειτουργήσει η κωμωδία και για να διατηρηθεί το σασπένς, η ταχύτητα και η έκπληξη για τον θεατή, θα έπρεπε να «σουλουπωθεί». Είμαι οπαδός της φράσης «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν» και του «οικολογικού σινεμά», δηλαδή του να μην σπαταλάς το χρόνο του θεατή. Τα πάντα σήμερα είναι υπερβολικά μεγάλα σε διάρκεια και ο κόσμος βλέπει box sets τηλεοπτικών σειρών και μετατρεπόμαστε ουσιαστικά σε καταναλωτές που βρίσκονται σε παθητική κατάσταση. Το να κάνω κάτι που είναι συντομότερο, αλλά εξίσου δυνατό και αστείο, θεώρησα ότι θα ενεργοποιούσε το κοινό και δεν θα το νανούριζε.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που απολαμβάνετε το είδος της ψυχαγωγίας που μόλις περιγράψατε; Μερικές φορές ναι. Οι περισσότερες ταινίες που βλέπω τώρα είναι υπερβολικά μεγάλες σε διάρκεια. Θα ήταν καλύτερες αν είχαν κόψει 30 λεπτά ή ακόμα και μια ώρα. Η εξερεύνηση του χρόνου είναι πολύ ενδιαφέρουσα Διαβάζω βιβλία κι αυτό απαιτεί χρόνο. Μια καλή τηλεοπτική σειρά επίσης. Νομίζω, όμως, ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας γενικότερης κρίσης υπερκαταναλωτισμού.
Έκανα ταινίες σε καιρούς που η προκατάληψη απέναντι στις γυναίκες ήταν τεράστια. Το ποσοστό μας στην κινηματογραφική παραγωγή είναι 4%, οπότε δεν χρειάζεται να σας πω συγκεκριμένα περιστατικά, τα νούμερα μιλούν από μόνα τους.
Πολλές από τις σημαντικές σκηνές της ταινίας εκτυλίσσονται στο μπάνιο. Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη σημασία πίσω από αυτήν την επιλογή; Το μπάνιο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρων χώρος. Τα κορίτσια περνούν πολύ χρόνο στο μπάνιο, μόνα τους ή μαζί. Εκεί ανακαλύπτουμε το σώμα μας, καθαριζόμαστε, αλλά περνάμε και κρίσεις άγχους… τουλάχιστον η δική μου εμπειρία περιλαμβάνει αμέτρητες συζητήσεις με άλλες γυναίκες μέσα σε ένα μπάνιο. Κάθε γυναίκα που ξέρω το αναγνωρίζει. Είναι από τα ελάχιστα πραγματικά ιδιωτικά μέρη άρα είναι κι ένας χώρος αλήθειας.
Από φετινή της φωτογράφιση για τους ΝΥ Times
Κατά τη διάρκεια της καριέρας σας έχετε στρέψει επανειλημμένα την προσοχή στις γυναίκες μπροστά και πίσω από την κάμερα. Πώς βλέπετε αυτήν την στροφή που επιχειρείται τελευταία για την απόκτηση περισσότερων ευκαιριών για τις γυναίκες της κινηματογραφικής βιομηχανίας, όχι μόνο στο Χόλιγουντ, στο οποίο έτσι κι αλλιώς δεν κινείστε, αλλά γενικά στο χώρο του παγκόσμιου κινηματογράφου; Υπάρχει όντως αλλαγή; Αγωνίζομαι γι’ αυτό όλη μου τη ζωή. Έκανα ταινίες σε καιρούς που δεν υπήρχε απολύτως κανένα πλεονέκτημα στο να είσαι γυναίκα σκηνοθέτης, αντιθέτως η προκατάληψη ήταν τεράστια. Ξέρουμε ότι (πρέπει να) είμαστε δυνατές γιατί το ποσοστό μας στην κινηματογραφική παραγωγή είναι 4%, οπότε δεν χρειάζεται να σας πω συγκεκριμένα περιστατικά, τα νούμερα μιλούν από μόνα τους. Έχω όντως παρατηρήσει μια αλλαγή, ο κόσμος ενδιαφέρεται και σέβεται τις γυναίκες που σκηνοθετούν, κυρίως επειδή έχουν καταλάβει ότι οι γυναίκες μπορούν να γυρίζουν επικερδείς ταινίες. Υπάρχει, βέβαια, και υποκρισία, γιατί ο κόσμος ξέρει πλέον τι πρέπει να δηλώνει για το θέμα, χωρίς να το εννοεί ειλικρινά. Πάντως σε σχέση με το δικό μου ξεκίνημα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Όταν έκανα το Ορλάντο, η Τζέιν Κάμπιον είχε γυρίσει τα Μαθήματα Πιάνου και θυμάμαι ότι μας μπέρδευαν, μου έλεγαν «ευχαριστούμε για τα Μαθήματα Πιάνου» και σε εκείνη έλεγαν «ευχαριστούμε για το Ορλάντο» και λέγαμε ότι θα το μεταφέρουμε η μια στην άλλη. Ήταν γελοίο. Δεν έφτανε που ήμασταν μόνο δύο, αλλά δεν μπορούσαν καν να μας ξεχωρίσουν!
Υπάρχουν συνάδελφοί σας από τη Μεγάλη Βρετανία που ξεχωρίζετε; Η Άντρεα Άρνολντ, η Λιν Ράμσεϊ και η Κλίο Μπαρνάρντ είναι σημαντικές σε παγκόσμιο επίπεδο και οι ταινίες τους είναι καλύτερες από εκείνες πολλών ανδρών συναδέλφων τους.
Αναφέρατε πριν ότι τα αποτελέσματα της ψήφου για το Brexit ανακοινώθηκαν ενώ γυρίζατε το Πάρτυ. Πώς ήταν το κλίμα στα γυρίσματα μετά από αυτό; Κάποιοι έκλαιγαν, γενικά ήταν όλοι δυστυχισμένοι. Στο συνεργείο υπήρχε ρώσος διευθυντής φωτογραφίας, αργεντίνος καλλιτεχνικός διευθυντής, γάλλοι ηχολήπτες, ιρλανδοί φωτιστές και όλοι ήταν περήφανοι για την πολυσυλλεκτικότητα του Λονδίνου (το 98% των Λονδρέζων ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, παρεμπιπτόντως.) Με το χειρότερο τρόπο προωθήθηκαν η υποκρισία, η προκατάληψη και τα ψέματα σε κατοίκους άλλων περιοχών για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα. Βέβαια, ψήφισε μόνο το 49% του πληθυσμού οπότε οι περισσότεροι μάλλον είναι εναντίον του αποτελέσματος και τώρα ψάχνουμε τρόπο για να αντιστραφεί.
Πιστεύετε ότι θα βλέπουμε περισσότερες πολιτικοποιημένες ταινίες μετά το Brexit; Σίγουρα, και πρέπει να γίνει κάτι τέτοιο με όλα αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο, με τον Τραμπ και όχι μόνο. Οι κινηματογραφιστές μετατρέπονται σε σχολιαστές, κατά κάποιον τρόπο, αλλά πρέπει να υπάρχει κι ένα διάλειμμα από τα τραύματα και την ένταση, πρέπει να τους προσφέρουμε κι απόδραση από την καθημερινότητα. Στο Πάρτυ προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τα σοβαρά ζητήματα μέσα από το γέλιο κι όταν τελειώσει η ταινία ο θεατής να αισθάνεται μια κάθαρση και όχι ένα βάρος.