Αντλώντας υλικό απο το δοκίμιο Νομαδική σκέψη του Gilles Delleuze, την θεωρία του περί αποεδαφικοποίησης (deterritorialization) και με αναφορές στον απελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστινίων, ο χορογράφος Σπύρος Κουβαράς, με το νέο του έργο, Ρίζωμα [Ρέκβιεμ για τον μη-τόπο], δημιουργεί έναν ενδιάμεσο μη-τόπο, στον Αρχαιολογικό Χώρο των Δελφών, ένα διάτρητο χωροχρονικό παλίμψηστο. Σε ένα μετα-αποκαλυπτικό περιβάλλον, στο οποίο αλληλεπιδρούν στοιχεία πρωτογονισμού, μνήμης και φαντασιακού, ο χορογράφος προσεγγίζει το σώμα όχι ως δέσμιο του τόπου όπου κατοικεί αλλά ως νομάδα που περιπλανιέται ανάμεσα σε ιδέες. Η χορογραφία, μέσω και της «συμβίωσής της» με τα αρχαιολογικά ευρύματα, δημιουργεί ένα νέο τοπόσημο μέσα στον χώρο των Δελφών και σταδιακά καλλιεργεί μια θραυσματική εικόνα του σώματος η οποία λειτουργεί ως παράλληλο, συγκινησιακό, φορτίο.
Η εικαστική παρέμβαση και ο ηχητικός σχεδιασμός δημιουργούν μια διάνοιξη του αρχαιολογικού χώρου και υποβάλλουν κατά την διάρκεια της performance μια εσωτερική, υποκειμενική ροή της αίσθησης του χρόνου στον θεατή. Η άχρονη αυτή μετατόπιση που συντελείται, ενεργοποιεί κατά κάποιο τρόπο μια νέα, δεύτερη ροή στο εσωτερικό της συνείδησης, διεισδύοντας στα βάθη της ενθύμισης και της φαντασίας του κοινού. Το χορευτικό λεξιλόγιο προκαλεί μια κινητική δόνηση στο φυσικό τοπίο, ενώ οι τέσσερις ερμηνευτές, ως περιφερόμενοι πλάνητες, σε ένα ταξίδι χωρίς αρχή και τέλος, μοιάζουν αποσυνδεδεμένοι απο κάθε μορφή χρονικότητας εντός του χώρου. Καταγωγή χαμένη, ρίζωμα ακατόρθωτο, μνήμη βυθισμένη, παρόν σε εκκρεμότητα.
Λίγο πριν το κοινό μπορέσει να δει αυτή την τόσο ιδιαίτερη performance, ο καταξιωμένος χορογράφος μοιράζεται με την Popaganda το ημερολόγιο προβών του.
Σκέφτομαι να υποβάλλω πρόταση στο “Όλη Ελλάδα ένας Πολιτισμός”. Πάντα με γοήτευε η συνομιλία σύγχρονης τέχνης με μνημεία ή αρχαιολογικούς χώρους, έχω άλλωστε κάνει και δυο αντίστοιχα έργα στο παρελθόν. Είμαι σε δημιουργική φάση που καταπιάνομαι με σκέψεις και προβληματικές γύρω από τις έννοιες της κατοίκησης, της μετακίνησης των πληθυσμών και των γεωγραφικών ορίων. Γνωρίζω, εκ των προτέρων, ότι η πρόταση μου, εφόσον γίνει αποδεκτή, θα παρουσιαστεί σε αρχαιολογικό χώρο ή αρχαιολογικό μουσείο. Προτιμώ αρχαιολογικό χώρο, γιατί το ένστικτο μου, μου λέει πως το ίδιο το έργο έχει ανάγκη τη γη, την πέτρα, το χώμα, το φυσικό έδαφος.
Η πρότασή μου γίνεται αποδεκτή και μου αναθέτουν, από την Εθνική Λυρική Σκηνή, τον Αρχαιολογικό Χώρο των Δελφών, όχι το θέατρο όμως που είναι “κλειστό” για συντήρηση. Πρώτη αντίδραση, μεγάλη χαρά. Δεύτερη αντίδραση, δέος για τον χώρο. Τρίτη αντίδραση, ψυχραιμία. Τέταρτη αντίδραση, “πρέπει να φύγω αμέσως για χορογραφική και χωροταξική αυτοψία στον χώρο”. Πηγαίνω στους Δελφούς, κάθομαι τέσσερεις ώρες και μελετάω τον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Ο χώρος είναι πολύ δυνατός αλλά υπάρχει πολύ πληροφορία. Βουνά, δέντρα, κίονες, αρχαίες πέτρες, μνημεία παντού. Τι παράσταση να κάνεις εκεί; Μπορεί εύκολα να σε καταπιεί το μέρος. Το καλό είναι πως δεν είναι της καλλιτεχνικής αισθητικής μου η εξύμνηση του “αρχαίου πνεύματος αθάνατου”, οπότε απελευθερώνομαι και αποφασίζω πως θα δημιουργήσω έναν άλλο, ενδιάμεσο, (μη)τόπο, εντός του χώρου των Δελφών, ένα μνημείο από το μέλλον, ή κάτι τέτοιο.
Τα ένστικτα που μου ενεργοποιεί ο χώρος είναι πολυσήμαντα και πολυαναφορικά. Μου βγάζει στοιχεία πρωτογονισμού, μνήμης, ριζώματος, γενέθλιου τόπου, αλλά και στοιχεία ερειπίων και (μετα)εμπόλεμης ζώνης
Η πρώτη εικόνα για το έργο που μου έρχεται στο μυαλό είναι ένα γυμνό σώμα-performer, πλάτη στο κοινό, να στέκεται αγέρωχο, πάνω σε έναν υπέροχης ομορφιάς γρανιτένιο βράχο που υπάρχει εκεί. Σύγχρονη Πυθία μήπως; Η δεύτερη εικόνα, ένα τρίστηλο γλυπτό με NEON tubes. Κίονες του μέλλοντος μήπως; Θέλω να μιλήσω για τα εδάφη, για τους τόπους, για την αέναη αναζήτησή του ατόμου να ριζώσει κάπου. Αέναη γιατί τελικά αυτό δεν συμβαίνει ποτέ, μιας και το υποκείμενο βιώνει μια συνεχή αποεδαφικοποίηση. Αυτό είναι, θα κάνω και ευθεία αναφορά στον απελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστίνιων, ενα ρέκβιεμ διαρκείας για ένα τόπο που χάθηκε, ένα ανεκπλήρωτο ρίζωμα. Έτσι και αλλιώς ο χώρος στα μάτια μου μοιάζει (και) με τη Λωρίδα της Γάζας. Αλλά όχι μόνο. Μήπως αυτοί οι τέσσερεις performers-πλάνητες στους Δελφούς είναι επισκέπτες απο κάποια άλλη χρονοπύλη; Μήπως είμαστε και μετά τη Λωρίδα της Γάζας, σε ένα παράλληλο σύμπαν, αναζητώντας τη χαμένη ουτοπία;
Τα παραπάνω ερωτήματα και ιδέες μπαίνουν στο στούντιο και ξεκινάμε πρόβες με πολύ όρεξη, μαζί με τους πολύτιμους, αγαπημένους, συνεργάτες μου. Κορίνα, Γιώργος, Στέλλα, Αλεξάνδρα, Δήμητρα, Θωμάς και Άγγελος. Τι τυχερός που τους έχω συνοδοιπόρους σκέφτομαι. Δουλεύουμε εντατικά, χρησιμοποιώ τα εικαστικά στοιχεία που ανέφερα παραπάνω και παράλληλα εστιάζω στην έρευνα του κινητικού υλικού. Στην πλαστικότητα της κίνησης, σε πιο εύκαμπτες και στρογγυλές ποιότητες, σε ροή και ρευστότητα, χωρίς πολλές γωνίες και κίνηση άκρων. Μια διαρκής περιπλάνηση, το σώμα ως νομάδας, από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο. Μετά από μια πρώτη στούντιο διαδικασία προβών, έρχεται η ώρα να πάμε και όλοι μαζί στους Δελφούς, για πρόβα εκεί. Μεγάλη δυσκολία προσαρμογής, ως συνήθως συμβαίνει σε όλα τα site specific, που δεν σου δίνεται η δυνατότητα να δουλέψεις εξ ολοκλήρου το έργο εκεί. Ανισόπεδο έδαφος, χαλίκι, πέτρες, πολύ μεγαλύτερο εύρος χώρου γενικά. Γίνονται ωστόσο οι προσαρμογές και το project μπαίνει πια σε ένα άλλο κανάλι ροής της δουλειάς.
Γνώριζα εξαρχής ότι δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε περισσότερες από 5 πρόβες στους Δελφούς, χωρίς φώτα και δυνατό ήχο, κατανοητό και σεβαστό, άλλωστε ο χώρος είναι επισκέψιμος για το κοινό όλο το χρόνο και όλες τις ώρες. Αυτό δεν ήταν τόσο μεγάλο πρόβλημα, το ξεπεράσαμε με τις πολλές ώρες δουλειάς στο στούντιο. Αυτό που ήταν πρόβλημα όμως ήταν ο τρόμος που ένιωσα όταν μου είπαν, οι έφοροι των Δελφών, ότι δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω γυμνό στον χώρο. Προσωπικά, βρήκα σοκαριστικό το γεγονός ότι θα έπρεπε να περάσω από “εξέταση” από το ΚΑΣ, σχετικά με το αν θα εγκριθεί ή όχι, η βαθιά ενδυματολογική, δραματουργική και χορογραφική επιλογή μου, μια εκ των performer του έργου, να είναι γυμνή κατά τη διάρκεια της παράστασης. Μιλάμε για καλλιτεχνική επιλογή και όχι για το αν τα σκηνικά μου επιβαρύνουν τον χλωρο. Για ποιο λόγο να απολογηθώ στο ΚΑΣ; Κοιτάξτε, δεν νιώθω ότι έχω να δώσω σε κανέναν λόγο, σχετικά με το αν θα φοράνε ρούχα ή όχι οι χορευτές σε ένα έργο μου, έτσι και αλλιώς σε άλλα φοράνε και σε άλλα δεν φοράνε. Μπορώ αναμφισβήτητα να κριθώ για τις καλλιτεχνικές μου επιλογές αλλά επ’ ουδενί δεν μπορώ να λογοδοτήσω σε κανέναν τρίτο, ειδικότερα δε από τη στιγμή, που απ’ όσο νόμιζα τουλάχιστον, δεν ζω και δημιουργώ στη Τεχεράνη. Το να αποφεύγουμε εν έτη 2021 το γυμνό είναι μια άρνηση της ίδιας της ζωής. Και όταν αρνούμαστε τη ζωή, μας αρνείται και αυτή. Ξέρετε, η αποστροφή για το γυμνό ξεκινάει από την οικογένεια και τις θρησκείες όλου του κόσμου και δεν είναι παρά μια σχέση μίσους που καλλιεργείται με το ίδιο μας το σώμα από την παιδική ηλικία. Φυσικά, εντέλει, στο ΚΑΣ δικαιώθηκα, βρήκα και κάποια ευήκοα ώτα ανθρώπων που κατάλαβαν τα αυτονόητα, οπότε μπήκαμε στη τελική ευθεία του έργου.
Μεγάλη προσμονή. Κάναμε την τελευταία πρόβα στους Δελφούς, πριν τις γενικές. Η Κορίνα δάκρυσε. Και όταν δακρύζει σε πρόβα η Κορίνα σημαίνει πως το έργο έχει πάρει το δρόμο του, έχει μορφοποιηθεί και μένει απλώς να το φανταστείς με τους φωτισμούς του, τον ήχο στη σωστή ένταση και την αλληλεπίδραση με το κοινό και την ενέργεια του χώρου. Συγκίνηση λοιπόν. Για αυτό που έρχεται, εκεί που έρχεται.