Πόσα από τα «Ξεχασμένα Πρωτοσέλιδα» του παρελθόντος μας θυμίζουν τα σημερινά νέα στον Τύπο;

Ο Γιάννης Ράγκος είναι δημοσιογράφος εδώ και 31 χρόνια. Πλέον έχει αφοσιωθεί στο ιστορικό ρεπορτάζ και στη συγγραφή αστυνομικών μυθιστορημάτων. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Polaris το βιβλίο του Ξεχασμένα Πρωτοσέλιδα με τον επεξηγηματικό υπότιτλο «ρεπορτάζ από τη νεοελληνική μικροϊστορία». Στο βιβλίο περιλαμβάνονται τριάντα υποθέσεις, που κάποτε απασχόλησαν τα πρωτοσέλιδα, τάραξαν την ελληνική κοινωνία, κάποιες από αυτές επέφεραν αλυσιδωτές επιπτώσεις στη ζωή του τόπου. Οι περισσότερες όμως, αν όχι όλες, στην πορεία του χρόνου λησμονήθηκαν. Ο Γιάννης Ράγκος σε βάθος μιας δεκαετίας ερεύνησε δεκάδες υποθέσεις τέτοιου τύπου και τις δημοσίευσε σε εφημερίδες και ιστοσελίδες. Κατέληξε να επιλέξει τις συγκεκριμένες τριάντα για το βιβλίο, προσθέτοντας νέα στοιχεία όπου υπήρχαν.

Γιατί όμως αυτές τις τριάντα; «Δύο ήταν τα κριτήρια: Το πρώτο ότι οι περισσότερες από αυτές είναι εντελώς άγνωστες σήμερα και έχουν περάσει στην σκιά της ιστορικής καταγραφής και το δεύτερο ότι τα γεγονότα αυτά έχουν από δημοσιογραφική σκοπιά στοιχεία μοναδικότητας και ιδιαιτερότητας δηλαδή να μπορεί από το γεγονός να αναδυθεί η γενική εικόνα της εποχής του. Κάθε γεγονός αποτυπώνει τα ήθη, τα έθιμα, τις πολιτικές θέσεις, τις επικρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής. Επίσης ήθελα να υπάρχει ποικιλία στη θεματολογία δηλαδή πολιτικά, στρατιωτικά, κοινωνικά, αστυνομικά ώστε να αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό ψηφιδωτό της εποχής».

Σε κάθε υπόθεση ο Ράγκος παρουσιάζει όχι μόνο το ίδιο το γεγονός, αλλά και τα αίτια, τις συνέπειες, το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκε και φυσικά τον τρόπο που αποτυπώθηκε. «Ένα έγκλημα δεν έπαιρνε τις ίδιες διαστάσεις στον Τύπο σε όλες τις περιόδους. Σε αρκετές περιπτώσεις οι δημοσιογράφοι ήταν εξαιρετικά αμήχανοι μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο γεγονός. Αυτό όμως που βρίσκω ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι η γλώσσα. Ορισμένα κείμενα είναι καταπληκτικά. Θυμάμαι ρεπορτάζ του αστυνομικού δελτίου της “Πρωίας”, εφημερίδας του μεσοπολέμου που είναι σχεδόν λογοτεχνία. Όπως έχει πει ο Νίκος Μπακουνάκης στο βιβλίο “Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ” δεν μιλάμε πια για story αλλά για αφήγημα».

Πώς άλλαξαν όμως τα πρωτοσέλιδα στην πάροδο του χρόνου; «Διαφοροποιήθηκε το στήσιμο. Σχεδόν όλο τον 19^ο αιώνα, τουλάχιστον μέχρι το 1880, οι εφημερίδες έχουν μονόστηλο που ακολουθούν το ένα το άλλο, δεν ήταν οι τίτλοι οχτάστηλοι όπως εξελίχθηκαν σήμερα».

Πάντως κάποια από τα γεγονότα που αναφέρει ο Ράγκος στο βιβλίο του είναι τόσο δραματικά που είναι να απορεί κανείς πώς ξεχάστηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το συγκλονιστικό ναυάγιο της 12^ης Φεβρουαρίου 1944, όταν το επιταγμένο από τον γερμανικό στρατό ατμόπλοιο Όρια βυθίστηκε κοντά στο ακρωτήριο του Σουνίου με αποτέλεσμα τον θάνατο 4.181 Ιταλών στρατιωτών. Μιλάμε για το πιο πολύνεκρο ναυτικό δυστύχημα της Μεσογείου, με πολλαπλάσια θύματα σε σχέση με αυτό του Τιτανικού, κι όμως όμως πόσοι το γνωρίζουν; «Αυτό έγινε μέσα στην Κατοχή και αποσιωπήθηκε από τους Γερμανούς. Βέβαια μιλάμε για πάνω από 4.000 θύματα και η θάλασσα άρχισε να ξεβράζει πτώματα. Έθαβαν τους νεκρούς στην παραλία του Χάρακα στα Λεγραινά, τους έχουν μεταφέρει πλέον, και το 2002 βγήκε ξανά στη δημοσιότητα το θέμα χάρη σε έναν επαγγελματία δύτη, τον Αριστοτέλη Ζερβούδη, που βιντεοσκόπησε το ναυάγιο και ανακάλυψε και μια καραβάνα που ένας Ιταλός πριν πεθάνει την είχε χαράξει με ένα μήνυμα προς τη μάνα του. Φοβερό».

Η μελέτη πάντως στα Ξεχασμένα Πρωτοσέλιδα βοηθάει στην ανάγνωση και στην ερμηνεία φαινομένων και καταστάσεων της εποχής μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αναφορά στην «Εθνική Ένωσις Ελλάς», την πρώτη μαζική εθνικιστική οργάνωση στην Ελλάδα. «Πρόκειται για ένα κατ’ εξοχήν πολιτικό θέμα. Ήταν η Χρυσή Αυγή της εποχής, δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927 και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη ζωή της πόλης αλλά και στις κεντρικές πολιτικές εξελίξεις έως το 1944. Ασχολήθηκα περίπου 2,5 μήνες, καθώς έπρεπε να μαζέψω υλικό από πολλές πηγές. Εάν ασχοληθεί κανείς με την ιστορία της ΕΕΕ θα βρει τρομερές, ανατριχιαστικές αναλογίες με το τι συμβαίνει σήμερα στη χώρα και με τον τρόπο που δρα η ΧΑ και σε ποιο κοινό απευθύνεται. Ξέρετε ποια ήταν η βασική πηγή αλίευσης οπαδών της ΕΕΕ; Οι πρόσφυγες που είχαν έρθει το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή. Το προλεταριάτο της εποχής ήταν οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες που είχαν χάσει τα πάντα και η ρητορική της ΕΕΕ ήταν παρόμοια με της ΧΑ εκμεταλλευόμενη την κρίση του πολιτικού συστήματος και κάνοντας λόγο για τους “κακούς κομμουνιστές”. Και σήμερα η ΧΑ προσπαθεί να αλιεύσει από το προλεταριάτο και την εργατική τάξη. Φαντάζει περίεργο αυτό το πράγμα, θα έπρεπε θεωρητικά να τους έχει απέναντι. Κοινωνικά, πολιτικά, ιστορικά εξηγείται βεβαίως γιατί. Υπάρχουν ανατριχιαστικές ομοιότητες σχεδόν 100 χρόνια πριν».

Ορισμένα γεγονότα και αντιλήψεις του περασμένου αιώνα προκαλούν σήμερα τη θυμηδία. Η προσπάθεια της αστικής τάξης της μεταεπαναστατικής Ελλάδας να ενσωματωθεί στον πνεύμα του κοσμοπολιτισμού είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση του θεσμού της μονομαχίας. «Θα αναφέρω ένα τυχαίο παράδειγμα. Είδαμε ότι ο Καμμένος έκανε αγωγή στον Πετρουλάκη. Εκείνη την εποχή θα τον καλούσε σε μονομαχία».

Άλλες υποθέσεις που αναφέρονται στο βιβλίο και που κάποτε συντάραξαν την ελληνική κοινωνία και απασχόλησαν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων:

Υπόθεση Κορφιωτάκη: Μια άγνωστη πολιτική δολοφονία του 19^ου αιώνα. Τον Αύγουστο του 1850, στο κέντρο της μικρής τότε Αθήνας διαπράχθηκε μια στυγερή δολοφονία που είχε θύμα έναν εν ενεργεία υπουργό, φυσικό αυτουργό έναν επί πληρωμή δολοφόνο και κίνητρο τις πολιτικές αντιθέσεις στην περιοχή της Πελοποννήσου.

«Ιουνιανά», ένας άγνωστος εμφύλιος πόλεμος: Ο εμφύλιος πόλεμος –ο πρώτος στη νεότερη ιστορία- που ξέσπασε τον Ιούνιο του 1863 ανάμεσα στις δύο κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις της εποχής και πέρασε στην ιστορία ως τα Ιουνιανά ή Ιουνιακά παραμένοντας μέχρι σήμερα σχεδόν άγνωστος.

Αδελφοί Χριστοφιλέα: Μπόνι και Κλάιντ αλά ελληνικά. Η δράση των αδελφών Ανδρέα και Κούλας Χριστοφιλέα και της συμμορίας τους (η πολύκροτη «σπείρα Ρακαμβόλ») τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1920 αποτέλεσε για μεγάλο χρονικό διάστημα το φόβητρο για τους κατοίκους της Αθήνας.

Υπόθεση Δωροθέα ντε Ροπ: Ένα ερωτικό και κατασκοπευτικό θρίλερ στην Αθήνα του Μεσοπολέμου. Ο θάνατος της νεαρής κοσμικής Λετονής βαρόνης στα νότια προάστια της Αθήνας τον Μάιο του 1934 θεωρήθηκε αρχικά ως μια απλή υπόθεση αυτοκτονίας για λόγους ερωτικής απογοήτευσης. Όμως, στην πορεία, οι έρευνες της αστυνομίας αποκάλυψαν ένα δίκτυο κατασκόπων.

Νιάλα: Ανακωχή στη χιονοθύελλα. Τον Απρίλιο του 1947, αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και στρατιώτες του κυβερνητικού στρατού συμφιλιώθηκαν για μερικές ώρες, ώστε να αντιμετωπίσουν από κοινού τη σφοδρή χιονοθύελλα που έπληττε τη βουνοκορφή Νιάλα των Αγράφων. Η «συμφιλίωση της Νιάλας» αποτελεί το μοναδικό καταγεγραμμένο περιστατικό ανακωχής μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.

Ο «δράκος της Βουλιαγμένης»: Το μέντιουμ «είδε» τον δολοφόνο. Η δράση του «δράκου της Βουλιαγμένης» συγκλόνισε την κοινή γνώμη το καλοκαίρι του 1953. Στον εντοπισμό του δράστη και την πλήρη διαλεύκανση της βοήθησαν καθοριστικά οι ικανότητες της Ελένης Κικίδου, ενός από τα γνωστότερα μέντιουμ εκείνη την εποχή.