«Δεν θα έπαιρνα συνέντευξη από το Νίκο Μιχαλολιάκο, επειδή γράφω γι’ αυτήν την υπόθεση εδώ και 25 χρόνια, οπότε θα ήταν αστείο, γιατί και αυτός με ξέρει και εγώ τον ξέρω. Θα ήταν ένα θέατρο. Δεν θα μπορούσε να γίνει δημοσιογραφική δουλειά. Μπορούν όμως, άλλοι δημοσιογράφοι να το κάνουν. Δεν είμαι εναντίον, αλλά υπάρχει μια προϋπόθεση. Να μην θεωρούν ότι ξέρουν, αν δεν ξέρουν και να είναι έτοιμοι να απαντήσουν σε αυτά που θα αναμενόταν να ξέρουν. Είναι ένα δύσκολο θέμα και όταν τους λέει κάποιος ότι ουδέποτε το είπα αυτό, πρέπει να είναι έτοιμοι να απαντήσουν ότι τότε το είπες.»
Ο ίδιος ο Νίκος Μιχαλολιάκος έχει εκφράσει αυτό το ερώτημα στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Όταν κατέθετε ο Δημήτρης Ψαρράς, απόρησε γιατί ποτέ δεν του πήρε μια συνέντευξη. Λογική η απορία αφού ο δημοσιογράφος της Εφημερίδας Συντακτών έχει ερευνήσει σε βάθος την υπόθεση Χρυσή Αυγή. Και ο Αρχηγός που κυκλοφόρησε το Δεκέμβριο του 2018 από τις εκδόσεις Πόλις δεν είναι παρά η συνέχεια εκδόσεων και ρεπορτάζ που έχει κάνει από τότε που η ναζιστική οργάνωση ήταν μια σέχτα που δεν απασχολούσε πολύ κόσμο.
«Εδώ είναι αυτό που λέει ο Νίτσε, ότι αν βλέπεις για πολύ καιρό την άβυσσο, σε τραβά η μέσα της. Υπάρχει αυτό το θέμα. Είναι μια πολύ δυσάρεστη ενασχόληση, η οποία όμως, κάπου λειτουργεί και ως ένα δέλεαρ, γιατί είναι τόσο σκοτεινή αλλά ανθρώπινη πλευρά αυτή που εκφράζεται με αυτό τον τρόπο, που πράγματι έχει μια είδους γοητεία για τον ερευνητή. Από την άλλη μεριά, είναι και η αναγκαστική δουλειά των δημοσιογράφων, να μπλέξουν με αυτό το δρόμο και της δικαιοσύνης φυσικά.» Έτσι, εξηγεί ο Δημήτρης Ψαρράς τη «σχέση» που έχει δημιουργήσει εδώ και δεκαετίας με αυτόν τον δηλητηριώδη φορέα. Στο επεισόδιο του «Αρχηγού» καταπιάνεται με το πιο σημαντικό κομμάτι που δεν είναι άλλο από τον ηγέτή του και τη συμπεριφορά που ανέπτυξε τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της δίκης της Χρυσής Αυγής.
Ο Νίκος Μιχαλολιάκος με χειροπέδες το φθινόπωρο του 2013. /FOSPHOTOS
Tο βιβλίο μοιάζει λίγο σαν μια απάντηση σε όλη αυτή τη θεωρία που αναπτύσσει ο Μιχαλολιάκος στη δίκη. Η αλήθεια είναι ότι ο Μιχαλολιάκος προσπαθεί και πάντοτε το προσπαθούσε, να εμφανιστεί σαν ιανός. Ένα πρόσωπο είναι ο σκληρός αρχηγός που τα κάνει όλα, σε αυτόν οφείλουμε απόλυτη υποταγή, αυτός έχει το know how της ναζιστικής θεωρίας και πράξης. Όταν τα πράγματα όμως, φτάνουν να ελέγχονται από την δικαιοσύνη, και έχει συμβεί αυτό κατά καιρούς και συμβαίνει και τώρα στη δίκη, εμφανίζεται το δεύτερο πρόσωπο του.
Που είναι; Ένας απλός πολιτικός μιας ενδεχόμενα, κάπως ακραίας αντίληψης, αλλά άνθρωπος ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με την βία, το έγκλημα κλπ. Ό,τι συμβαίνει από χρυσαυγίτες, γίνεται εν αγνοία του και οπωσδήποτε διαφωνεί με αυτό. Αυτό το βλέπουμε και στη δίκη. Κατά κάποιο τρόπο προσπαθώ στο βιβλίο να δείξω ότι τα δύο πρόσωπα ανήκουν στον ίδιο άνθρωπο και δεν είναι το ένα παλιότερο και το άλλο νεότερο. Χρησιμοποιούνται από τον ίδιο άνθρωπο συνεχώς σε όλη αυτή την πορεία.
Πώς καταφέρνει όμως και το επιβάλλει αυτό στο εσωτερικό μιας τέτοιας οργάνωσης; Ο πυρήνας της δύναμής του, είναι ακριβώς το είδος της οργάνωσης αυτής. Η ναζιστική οργάνωση προϋποθέτει και επιβάλλει την ύπαρξη ενός απόλυτου αρχηγού. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική ναζιστική οργάνωση ή πολυδιάστατη ή μια ναζιστική οργάνωση μια κάποια συλλογική ηγεσία. Θα ήταν μια αντίφαση αυτό το πράγμα. Ο Μιχαλολιάκος επέζησε μιας ομάδας ναζιστών και από τη στιγμή που επιβλήθηκε αυτός, συνεχίζει να αναπαράγεται στην ηγεσία και όποιος συνεργάτης του φτάνει στα όρια να διεκδικήσει και αυτός μερίδιο της απόλυτης εξουσίας, πετάγεται από την οργάνωση. Το έχουμε δει με όλους τους κατά καιρούς αρχηγούς του.
Και ο Χρήστος Παππάς πώς έχει φτάσει μέχρι εδώ; Ο Παππάς δεν έχει διεκδικήσει στην πραγματικότητα ποτέ την αρχηγία. Μάλιστα, μέχρι το 2011 είχε αποσυρθεί στην ουσία από την οργάνωση, ήταν στα Γιάννενα, είχε αυτό το σπίτι, που μάθαμε όλοι ότι ήταν στην ουσία ένα μουσείο ναζισμού, αλλά περισσότερο ικανοποιούσε τον εαυτό του, την οικογένειά του, με τα παιδιά του και τα σύμβολα τα ναζιστικά. Είχε αποσυρθεί και τον επανέφερε στην ενεργό υπηρεσία ο Μιχαλολιάκος, όταν φάνηκε ορατό το ενδεχόμενο να φτάσει η οργάνωση στη Βουλή. Δηλαδή, αν υπάρχει κάποιος δεύτερος τη τάξη, ο οποίος δεν αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία του Μιχαλολιάκου και αυτή η περίπτωση του Παππά, παραμένει.
«Ο πυρήνας της Χ.Α είναι ο Μιχαλολιάκος, οι άμεσοι συνεργάτες του και το τάγμα εφόδου της Νίκαιας και του Πειραιά, που είναι στην ουσία το μόνο που υπάρχει και που αυτό διαπράττει όλα τα εγκλήματα, για τα οποία κάθονται στο εδώλιο.»
Μπορεί να υπάρξει Χρυσή Αυγή χωρίς Μιχαλολιάκο; Σε αυτό είμαι απόλυτος. Δεν μπορεί να υπάρξει. Δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί όλο το σχήμα αυτό είναι πραγματικά, δημιούργημα ενός ανθρώπου. Δεν βρισκόμαστε στην περίοδο του μεσοπολέμου, που αυτά τα κινήματα τα ναζιστικά και το φασιστικό είχαν μαζικές διαστάσεις. Μπορεί σήμερα να ψηφίζουν εκατοντάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας την Χρυσή Αυγή, αλλά δεν είναι μέλη ενός κινήματος. Ο πυρήνας της Χ.Α είναι ο Μιχαλολιάκος, οι άμεσοι συνεργάτες του και το τάγμα εφόδου της Νίκαιας και του Πειραιά, που είναι στην ουσία το μόνο που υπάρχει και που αυτό διαπράττει όλα τα εγκλήματα, για τα οποία κάθονται στο εδώλιο. Οπότε είναι λάθος και φάνηκε κιόλας αυτό γιατί πολλοί πρόβλεψαν ότι μόλις μπει στη Βουλή…
Θα εξημερωθεί κιόλας. Συνέβη το αντίθετο. Από τη στιγμή που απέκτησε κοινοβουλευτική οντότητα, θεώρησε ο Μιχαλολιάκος ότι μπορεί να πάει ένα βήμα παραπέρα. Αυτό ήταν το λάθος που έκανε το 2013 και οδηγήθηκε στις ακρότητες που ανάγκασαν και την πολιτεία, δικαιοσύνη και κυβέρνηση να επέμβουν.
Με την δολοφονία του Φύσσα δηλαδή. Με τη δολοφονία του Φύσσα, αλλά θυμίζω δεν ήταν μόνο η δολοφονία του Φύσσα.
Και πριν, με τις επιθέσεις… Αμέσως πριν ήταν προς όλες τις μεριές. Ήταν προς το ΚΚΕ με την επίθεση στο ΠΑΜΕ, προς τη δεξιά-ακροδεξιά στο Μελιγαλά, λίγο πιο πριν στην παραδοσιακή ακροδεξιά φιέστα για την λήξη του εμφυλίου στο Βίτσι.
Για τη δολοφονία Φύσσα αυτό που θέλετε να δείξετε με το βιβλίο είναι ότι, δεν γίνεται ο Μιχαλολιάκος να μην ήξερε από την πρώτη στιγμή. Μα, ο ίδιος ισχυρίζεται ότι έμαθε το γεγονός το μεσημέρι της άλλης μέρας. Αυτό προφανώς είναι αστείο γιατί είχαν γίνει ήδη οι συλλήψεις, είχαν βουίξει όλες οι τηλεοράσεις. Η δε αντιτρομοκρατική, με εισαγγελική διαταγή, βρισκόταν από το πρωί της επομένης στα γραφεία της Χ.Α, τα κεντρικά και έκανε έρευνα. Είναι δυνατόν, ο αρχηγός ενός κόμματος να μην ξέρει ότι κάνουν έρευνα; Επομένως αυτό είναι απολύτως προσχηματική και μια δήλωση που τον εμφανίζει ένοχο. Επίσης, όπως φάνηκε και από τα τηλεφωνήματα που έγιναν αμέσως μετά, λίγα λεπτά μετά την δολοφονία, ο Λαγός επικοινώνησε μαζί του και εκεί είναι αστεία η δικαιολογία που λέγεται ότι συζήτησαν για ένα θέμα, για κινητοποιήσεις των επόμενων ημερών.
Πάντως δεν θα περιμένατε ότι κάποιος από τους από κάτω του, θα λύγιζε περισσότερο με την πίεση της δικαιοσύνης; Ναι και έχει συμβεί. Ένας από τους υπαρχηγούς του, ο Κουσουρής, έχει γράψει ολόκληρο βιβλίο. Ο Περίανδρος επίσης, βγαίνει με κάθε ευκαιρία και υπονοεί ότι ευθύνεται ο Μιχαλολιάκος, ότι είναι ο ηθικός αυτουργός της απόπειρας δολοφονία του Κουσουμβρής και των συντρόφων του ή ότι μετείχε και σε άλλες τέτοιες ενέργειες. Υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα. Το θέμα είναι ότι μέχρι τη δολοφονία του Φύσσα, τα στελέχη της Χ.Α, πίστευαν ότι ο αρχηγός τους είχε εξασφαλίσει ένα είδος ασυλίας και ήταν σε μεγάλο βαθμό βάσιμη αυτή η αίσθηση που είχαν.
Τι έγινε μετά; Πώς κρατά ακόμα η ομερτά; Εδώ έχει επίσης ενδιαφέρον το ζήτημα. Ενώ στην αρχή φάνηκε ότι ο πιο εκτεθειμένος σε αυτή την υπόθεση, είναι ο Λαγός, ο οποίος δεν έχει μόνο άμεση σχέση με την υπόθεση του Φύσσα αλλά και με του ΠΑΜΕ και με άλλες φυσικά παρόμοιες υποθέσεις. Στην πρώτη φάση μετά τις συλλήψεις, προσπάθησε ο Μιχαλολιάκος να τον απομονώσει, τον εξαφάνισε τον Λαγό ακόμα και από την ιστοσελίδα της οργάνωσης, όμως όταν φάνηκε ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει και ότι δεν μπορεί να διαχωριστεί τελικά η ευθύνη του Λαγού από την ευθύνη του αρχηγού, τον έχει αναγάγει σήμερα σε άτυπο υπαρχηγό. Αυτός προβάλλεται συνέχεια, περισσότερο από όλους.
Ο Δημήτρης Ψαρράς στα γραφεία της Εφημερίδας των Συντακτών.
O Μιχαλολιάκος ήθελε η Χρυσή Αυγή να γίνει κοινοβουλευτικό κόμμα; Υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι πράγματι, ο Μιχαλολιάκος ήθελε να αποκτήσει κοινοβουλευτική παρουσία. Γι’ αυτό τον λόγο ήρθε και σε αντίθεση με κάποιους άλλους, τους πρώτους συναγωνιστές του, όπως τον Ιωάννη Περδικάρη, ο οποίος έχει γράψει ένα σχετικό βιβλίο με το ψευδώνυμο Ίων Φιλίππου και ο οποίος είχε την άποψη ότι πρέπει να παραμείνουν μια σέχτα σαν ένα κρυφό ερμητικό τάγμα, όπως έλεγε και το αρχικό τους όνομα. Ο Μιχαλολιάκος όμως είχε την έμπνευση και την οποία είχε πάρει από την συμμετοχή του στην νεολαία ΕΠΕΝ, ότι αν υπάρχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, το Σύνταγμα το ελληνικό, δίνει μια μεγάλη προστασία. Σε αυτό έχει δίκιο. Γι΄ αυτό ο Μιχαλολιάκος κατέθεσε στον Άρειο Πάγο δήλωση κόμματος το 1983. Έντεκα ολόκληρα χρόνια, προτού κατέβει για πρώτη φορά σε εκλογές. Στις ευρωεκλογές το 1994.
Γιατί όμως το έκανε αυτό; Γιατί ήθελε να έχει τη μορφή κόμματος και να έχει την προστασία του κόμματος και γι’ αυτό πάρα πολλά κείμενα του Μιχαλολιάκου και άλλων χρυσαυγιτών που το εξηγούν αυτό, ότι εμείς έχουμε μια προστασία. Το λέει ο Κασιδιάρης, ότι εμείς τώρα έχουμε βουλευτική ασυλία, δεν μας ψάχνουν κατευθείαν. Αλλά, μόλις έφτασε στη Βουλή ο Μιχαλολιάκος υποχρεώθηκε να αρχίσει να κάνει δηλώσεις, ότι εμείς εδώ αισθανόμαστε μια σιχασιά, μια άρνηση, δηλαδή να επιβεβαιώνει προς τους συναγωνιστές του ότι συνεχίζουν αυτά που έκαναν, δεν γίνονται κοινοβουλευτικό κόμμα και όπως αποδείχτηκε, πράγματι συνέχισαν.
Η δίκη καθυστερεί. Μπορεί αυτή η αργοπορία να γίνετια και για να ξεχαστεί το θέμα από την κοινωνία; Ασφαλώς και αυτό φαίνεται αυτές τις μέρες, που εδώ και έναν μήνα διαβάζονται με δική τους πρόταση ως αναγνωστέα της δίκης, όλες οι κοινοβουλευτικές ερωτήσεις που έχουν κάνει , οι ομιλίες τους στη Βουλή. Μόνο και μόνο για να καθυστερήσει. Για να δείξουν αφενός ότι είναι ένα κανονικό κοινοβουλευτικό κόμμα αλλά κυρίως για να καθυστερήσει η δίκη. Θα μπορούσαν να το κάνουν με 100 ερωτήσεις ο καθένας. Ο Λαγός που έχει αυτό το γνωστό προφίλ, έδωσε δυο χιλιάδες σελίδες να διαβαστούν από το δικαστήριο, αλλά νομίζω ότι ακόμα και αυτό έχει φτάσει πια στην τελευταία του περίοδο. Αρχές του επόμενου χρόνου θα ξεκινήσουν οι μάρτυρες υπεράσπισης και επειδή ως μάρτυρες υπεράσπισης έχουν προταθεί από τον Μιχαλολιάκο και τους λοιπούς, κυρίως στελέχη της Χ.Α. τα στελέχη που δεν έχουν κατηγορηθεί, εγώ προβλέπω ότι αυτό θα λειτουργήσει ως μπούμερανγκ. Θα είναι οι πρώτοι χρυσαυγίτες που θα εμφανιστούν ανοιχτά στο δικαστήριο.
Στο τελευταίο κεφάλαιο γράφετε για το μέλλον του ναζισμού. Πιστεύετε, αυτός δεν καταλαβαίνει ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο, ένα τέτοιου είδους κόμμα να επικρατήσει σήμερα; Δεν πρέπει να προστρέξει σε συνεργασίες; Αυτή τη δήλωση για τη ΝΔ, εγώ τη θεωρώ απλώς ένα ακόμα τέχνασμα. Θυμίζω ότι υπήρξε η συνεργασία με τη ΝΔ. Μέσω του Μπαλτάκου, το καλοκαίρι του 2013 ψήφισαν διάφορα που δεν μπορούσε να τα περάσει ο Σαμαράς, επειδή είχε αντίδραση από τους συνεταίρους του στην κυβέρνηση, το ΠΑΣΟΚ, για τα θέματα των μεταναστών και για θέματα τέτοιου είδους, ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκεί συνεργάστηκαν. Επίσης θυμίζω, ότι στις αρχές το 2015, όταν ήρθε για πρώτη φορά στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ, η πρώτη ομιλία του Μιχαλολιάκου, ήταν υπέρ της νέας κυβέρνησης, ότι ελπίζουμε να τα κάνετε αυτά. Γιατί το έκανε;
Γιατί δύο μήνες μετά άρχιζε η δίκη. Είδαμε ότι τίποτα δεν άλλαξε και επανέφερε αυτή τη στιγμή, τον πιο ακραίο αντικομμουνιστικό λόγο και βασικά, επειδή και αυτός ψαρεύει στα θολά νερά της παλαιοδεξιάς και της παραδοσιακής ακροδεξιάς, που δεν είναι οι ψηφοφόροι αυτοί ναζιστές οι άνθρωποι, είναι κάποιοι ακραίοι, κάποιοι νοσταλγοί της Χούντας, κάποιοι παλιοί βασιλικοί, που δεν είναι υποχρεωτικά ναζιστές, προβάλει κάποια τέτοια επιχειρήματα. Αλλά, ο ίδιος και ο μικρός πυρήνας της οργάνωσής του, δεν μπορεί να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο. Στην περίπτωση που δημιουργηθεί ένα τέτοιο σχήμα, περισσότεροι τύχη θα είχε ο Καρατζαφέρης, ο Φαήλος Κρανιδιώτης ακόμα και ο Βελόπουλος. Μορφές που προσπαθούν να διατηρηθούν σε αυτό τον χώρο. Ή και ο Άδωνις Γεωργιάδης και οριακά θα έλεγα και ο Σαμαράς.
Μιας και τους αναφέρατε αυτούς, υπάρχει περίπτωση δηλαδή, αν η δίκη έχει ένα αποτέλεσμα καταστροφικό για την ηγεσία της Χ.Α., να μετακινηθούν όλοι αυτοί οι ψηφοφόροι προς κάποια τέτοια σχήματα; Ναι το θεωρώ πιθανό. Αν προσέξει κανείς και την μετακίνηση των ψήφων της Χ.Α. από το 2012 στο 2014 και 2015, ενώ το 2012 είχε μεγάλη ισχύ, εκεί που υπήρξε η προπαγάνδα της για τους μετανάστες, για παράδειγμα σε συγκεκριμένα διαμερίσματα της Αθήνας, εκεί έπεσε το 2014 και το 2015 και ανέβηκε ή διατηρήθηκε σταθερή στα παραδοσιακά προπύργια της ακροδεξιάς. Στη Λακωνία, στη Μεσσηνία, σε κάποια σημεία της Β. Ελλάδας. Θέλω να πω ότι η ακροδεξιά σήμερα στην Ελλάδα, ψηφίζει Χ.Α. Αν η Χ.Α. εμφανιστεί ως αυτό που είναι, μια εγκληματική-ναζιστική οργάνωση, ασφαλώς θα αφήσει περιθώριο και για κάποιους άλλους. Εξάλλου το 2012 η Χ.Α πήρε μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του Καρατζαφέρη, που δεν κατάφερε το 2012 να μπει στη Βουλή.
Βλέπουμε ότι το επιχείρημα ότι αυτοί είναι ναζί, δεν πιάνει στους ψηφοφόρους του. Δεν έχουν χάσει τίποτα. Ή, αντίθετα, μπορούμε να πούμε ότι με αυτό το επιχείρημα τελικά, δεν πήγε και παραπάνω; Εγώ λέω ότι συμβαίνει το δεύτερο. Αν δούμε τα συντηρητικά, ευρωσκεπτιστικά, εθνικιστικά κόμματα στην Ευρώπη έχουν μεγαλύτερη δύναμη σήμερα απ’ ότι η Χ.Α. Η Χ.Α είναι το πιο ακραίο, αλλά και το πιο μικρό. Αυτό έχει κάποια σημασία. Πιστεύω ότι ενδεχομένως, ένα ακροδεξιό κόμμα που δεν θα είναι ναζιστικό, θα είχε μεγαλύτερη τύχη στην Ελλάδα τη σημερινή, της κρίσης. Δηλαδή, αν υπήρχε ένας Καρατζαφέρης λίγο πιο σοβαρός, αν υπήρχε μια πιο ακραία Πολιτική Άνοιξη του Σαμαρά σήμερα, θα είχε μεγαλύτερη τύχη.
Πιστεύετε ότι το 2019, μπορεί να έχουμε απάντηση στη δίκη; Ναι, εγώ το πιστεύω ότι μέσα στο 2019 θα λήξει και πιστεύω ότι θα ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση από νωρίς. Δηλαδή, ίσως από τον Φεβρουάριο που θα αρχίσουν να παρελαύνουν οι μάρτυρες υπεράσπισης. Από εκεί θα αποκτήσει και άλλο ενδιαφέρον και ο κόσμος για την δίκη.
Το βιβλίο του Δημήτρη Ψαρρά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
Εσείς, όταν ας πούμε κοιτούσατε τα πρώτα χρόνια που το παρατηρούσατε, πιστεύατε ότι θα φτάσει, εδώ που έφτασε; Ή βλέπατε μια φαιδρή περίπτωση, με κάποιες βίαιες επεκτάσεις; Φαιδρή την έβλεπα… Καταρχάς, ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος, έχει εμπλακεί στην περίοδο της μεταπολίτευσης, την οποία την έζησα εγώ, γιατί εγώ είμαι μεγαλύτερός του, σε τρομοκρατικές ενέργειες με τραυματίες και έχει κάνει φυλακή γι’ αυτό. Στην ακροδεξιά δηλαδή τρομοκρατία της μεταπολίτευσης. Μετά ηρέμησε και κλείστηκε για λόγους καθαρά αυτοπροστασίας σε μια μικρή γκρούπα, την δεκαετία του 1980, που πράγματι δεν είχε ιδιαίτερη σημασία αλλά του 1990 άρχισε να βγαίνει η Χ.Α στο πεζοδρόμιο και να έχουμε τις βίαιες ενέργειες. Τότε ήμασταν λίγοι αυτοί που λέγαμε ότι αυτό δεν πρέπει να μείνει, δεν πρέπει να αδιαφορήσουμε γι’ αυτό το φαινόμενο. Ήταν περιθωριακό βεβαίως, δεν έχει καμία σχέση με τα σημερινά, όταν κατέβαινε στις εκλογές ήταν εντελώς μικρή γκρούπα αλλά ασκούσε βία.
Τώρα είναι πρόβλημα, ότι λειτουργεί και λίγο σαν άλλοθι. Δηλαδή, ότι κόμματα λένε συνέχεια ψηφίστε εμάς γιατί θα έρθει η Χ.Α., αν δεν κάνουμε αυτό θα έρθει η Χ.Α. Το πολιτικό σύστημα γενικά μέχρι το 2013, κρατούσε την εντελώς αντίθετη στάση από αυτή που θα έπρεπε απέναντι στο φαινόμενο αυτό. Είτε το αγνοούσαν, είτε θεωρούσαν ότι θα το λύσει μόνη της η δικαιοσύνη, λες και η δικαιοσύνη είναι ένας θεσμός που δεν έχει σχέση με το πολιτικό σύστημα. Μετά το 2013 έγιναν κάποιες κινήσεις, οπωσδήποτε, απομονώθηκε κατά κάποιο τρόπο, αλλά αρκεί να δει κάποιος το θέατρο που παίζεται στη Βουλή όταν μιλάνε οι χρυσαυγίτες, για να καταλάβει ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά στην αμηχανία απέναντι σε αυτό. Ή όταν δεν μιλάνε ακραία οι χρυσαυγίτες, ξεχνάνε οι υπόλοιποι το τι είναι αυτοί και τους αντιμετωπίζουν σαν κανονικά κόμματα, «χαίρετε, τι κάνετε, σας ευχαριστώ που κρατήσατε τον χρόνο σας κλπ» ή θυμούνται κάθε τόσο όταν οι ίδιοι οι χρυσαυγίτες τους προκαλούν πιο ανοιχτά, ότι είναι εγκληματίες και δικάζονται. Υπάρχει μια αμηχανία, η οποία όμως, είναι πραγματική, βασίζεται στο Σύνταγμά μας, δεν βασίζεται στην κακή πρόθεση των κομμάτων. Είναι ανέκδοτο αυτή η ύπαρξη ενός τέτοιου κόμματος και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, δεν έχει ξαναϋπάρξει. Υπάρχει στα περιθώρια ακροδεξιών οργανώσεων ή και ακροαριστερών οργανώσεων, βία σε όλη την Ευρώπη, αλλά εδώ είναι κάτι διαφορετικό. Δεν υπάρχουν εκλεγμένα στελέχη που να κατηγορούνται και να βρίσκονται υπόδικα αυτή τη στιγμή με τέτοιες κατηγορίες.