Το βραδάκι της Δευτέρας 14 Γενάρη 2019, στα πλαίσια των εγκαινίων της έκθεσης του Κώστα Ορδόλη στην αίθουσα του βιβλιοπωλείου Φωταγωγός και με αφορμή την κυκλοφορία του σιβυλλικού του φωτογραφικού λευκώματος THROUGH THE BLACK MIRROR, διαβάστηκε η εμπνευσμένη από τον τίτλο ομιλία που ακολουθεί, ως μια πρώτη θεωρητική συνεισφορά στο όλως ιδιαίτερο έργο εξερεύνησης των κόσμων της ψυχής που επιτελεί ο φωτογράφος.
«Πριν απ’ όλα, πρέπει να πω ότι το θέμα “Μαύρος Καθρέφτης” ή ίσως και γενικότερα το θέμα “καθρέφτης” με ξεπερνά. Συνεπώς, όταν ο προσφιλής Κώστας Ορδόλης μού πρότεινε να έρθω να πω δυο λόγια γι’ αυτό το θέμα —μόνο για όσα κρύβει και όσα φανερώνει ο τίτλος του φωτογραφικού του έργου, το τονίζω αυτό— το σωστό θα ήταν να αρνηθώ. Όμως επειδή, μ’ αρέσει δεν μ’ αρέσει, πρέπει να παραδεχτώ πως δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε ένα ενδιαφέρον ζήτημα που να μην με ξεπερνά, του είπα τελικά το ναι, παρ’ όλο που ολοένα σκέφτομαι πως όλα ετούτα που προτίθεμαι να πω μάλλον θα ξενίσουν —ελπίζω όχι πολύ δυσάρεστα— όσους τα ακούσουν…
Αν ενδιαφέρεσαι λοιπόν στ’ αλήθεια το βλέμμα σου να δει μέσα από τον μαύρο καθρέφτη, αν θέλεις να καταπιαστείς με τη φύση του και τα μυστικά του, πριν απ’ όλα πρέπει να συνειδητοποιήσεις πως βρήκες μια λίαν απαιτητική οδό μύησης και πως αναλαμβάνεις με υπευθυνότητα την επίπονη διάνυση της. Αν ονομάσεις αυτή την, καινοφανή ίσως μυητική οδό, Δρόμο του Καθρέφτη, ε καλό θα ήταν να ’χεις υπόψη σου απ’ την αρχή, ως ένα αξιωματικά δοσμένο μα γνωστικό και πρακτικό συνάμα θεμέλιο, πως αυτό το εργαλείο Κατόπτευσης που γενικώς ονομάζεται Κάτοπτρο-Καθρέφτης, είναι (στη βαθύτερη του διάσταση) το όργανο εποπτείας πάνω σ’ αυτό που οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αποκαλούσαν ΚΑ, δηλαδή το όργανο διαχείρισης και ελέγχου του Σώματος Ζωής του Κόσμου.
Υπάρχουν, είναι αλήθεια, λογιών-λογιών καθρέφτες. Μια πληροφορία άξαφνα που αναφέρεται σ’ ένα περιστατικό απ’ τα χρόνια του Δεύτερου Παγκόσμιου, δεν μπορεί παρά να μας εξάψει την περιέργεια:
Λίγο πριν από τη λαϊκή εξέγερση των 4 Ημερών (27 με 30 Σεπτέμβρη 1943) και την απελευθέρωση της Νάπολης απ’ τη γερμανική κατοχή, τα χιτλερικά στρατεύματα πυρπολούν, στις 12 Σεπτέμβρη 1943, τη Βιβλιοθήκη της Βασιλικής Εταιρείας της πόλης, μια βιβλιοθήκη που περιλάμβανε ντοκουμέντα 4 επιστημονικών και φιλοσοφικών Ακαδημιών. 200.000 βιβλία και χειρόγραφα γίνονται παρανάλωμα του πυρός και ανάμεσά τους, όπως με περισσό ενδιαφέρον μαθαίνουμε, κάηκαν μαγικά ντοκουμέντα (ίσως για να μην πέσουν στα χέρια των Συμμάχων σύμφωνα με ορισμένους ισχυρισμούς) που εξηγούσαν τον τρόπο παρασκευής νερού φορτισμένου με το φως ποικίλων άστρων (Σείριου, Αλντεμπαράν, Αντάρη κλπ). Μια υδάτινη επιφάνεια λειτουργούσε ως συλλέκτης/συσσωρευτής της αστρικής λάμψης —η λάμψη του στοχευόμενου άστρου καθρεφτιζόταν πάνω της με τη βοήθεια μιας τηλεσκοπικής φωτο-πολλαπλασιαστικής διάταξης κάνοντας το νερό να διαποτιστεί/να φορτιστεί με το συγκεκριμένο αστρικό φως.
Το μη αναμενόμενο παράδοξο είναι (τουλάχιστον για τη συνήθη νεωτερική θεώρηση του κόσμου) πως κάποιοι βεβαιώνουν ότι άλατα βαλμένα μέσα σ’ αυτό το νερό σχημάτιζαν κρυσταλλικές συσσωματώσεις που η μορφή τους ήταν όμοια με τα σιγίλια-σφραγίδες-υπογραφές που η μαγική παράδοση αποδίδει στα συγκεκριμένα άστρα…
Θα μπορούσαμε ίσως αυτού του τύπου τις κατοπτρικές κατασκευές να τις ονομάσουμε αστρικούς καθρέφτες, ή έστω, ένα είδος αστρικού καθρέφτη.
Περισσότερο γνωστοί από τους αστρικούς είναι βέβαια οι ηλιακοί καθρέφτες που έγιναν διάσημοι από τα εμπρηστικά/πυρφόρα κάτοπτρα του Αρχιμήδη που (αν δεν πρόκειται περί θρύλου) έκαιγαν επί 3 χρόνια (215-212) τα πλοία του Μάρκελου στις Συρακούσες. Και έχοντάς τα, υποτίθεται, εφεύρει ξανά ο νεοπλατωνικός Πρόκλος, τα χρησιμοποίησε ο στρατηγός Μαρίνος του Αναστάσιου για να πυρπολήσει τον στόλο του στασιαστή Γότθου Βιταλιανού που πολιορκούσε την Κωνσταντινούπολη το 514 (726 χρόνια μετά τον Αρχιμήδη).
Σύμφωνα με το πετυχημένο πείραμα που έκανε το 1973 στον Σκαραμαγκά ο μηχανικός Ιωάννης Σακκάς, ίσως στις Συρακούσες να επρόκειτο για πολλά χάλκινα κάτοπτρα μαζί (ή ακόμη και για τις ασπίδες) που κρατούσαν οι στρατιώτες. Η συσσωρευμένη ηλιακή τους ενέργεια μετατρεπόταν σε μια δέσμη πολύ μεγάλης θερμότητας που κατευθυνόταν μετά στον στόχο.
Οι ηλιακοί αυτοί καθρέφτες είναι φύσης πύρινης, του Άρη, και συλλέγουν την ουσία της Yang Ηλιακής Αρχής που εκπέμπεται από τον ήλιο. Στην κινεζική παράδοση έχουν στρογγυλό σχήμα —αφού ο κύκλος εκπροσωπεί την ουράνια αρσενική αρχή— και ονομάζονται yangsui. Όρος που συντίθεται από το γνωστό δηλωτικό του άρρενος “yang” (που η βασική σημασία του στην κινεζική είναι ηλιόφως) και από το “sui” που σημαίνει ανάβω φωτιά.
Οι ηλιακοί δεν υπηρετούν όμως τον Άρη μοναχά. Ο Πλούταρχος εξιστορώντας τον βίο του Νουμά Πομπίλιου, —του δεύτερου βασιλιά της Ρώμης (715-673)—, γράφει πως οι Εστιάδες Παρθένες διέθεταν κοίλα ορειχάλκινα δοχεία ως κάτοπτρα για να ανάψουν (αν τυχόν έσβηνε) την Ιερή Φωτιά που φανέρωνε μαντικά το Θέλημα της θεάς Εστίας στον ναό της, τον οικοδομημένο από τον ίδιο τον Νουμά στη Ρώμη.
Δίπλα πάλι στους ηλιακούς (φυσικό ήταν), έχουμε τους σεληνιακούς/υδάτινους καθρέφτες, τους yinsui ή αλλιώς fangzhu, όπως τους λένε οι Κινέζοι.
[Fang σημαίνει τετράγωνο, ακριβώς λόγω του τετράγωνου σχήματός τους που εκπροσωπεί τη γήινη θηλυκή αρχή. Το zhu είναι ο παραδεισένιος τόπος που στην κινεζική μυθολογία διαμένουν οι Φωτισμένοι Αθάνατοι].
Πρόκειται για συσκευές ικανές να συλλέγουν τη δροσιά από το σεληνόφως, το συμπυκνωμένο εκχύλισμα της Yin Θηλυκής Αρχής που εκπέμπεται από το φεγγάρι (τη φεγγαροδροσιά). Φαίνεται πάντως πως και οι yang και οι yin καθρέφτες χρησίμευαν στους παλιούς ταοϊστές σε πρακτικές σχετικές με τον διαλογισμό και την αλχημική μεταμόρφωση του εαυτού τους σε αθάνατο.
Αφήσαμε τελευταίους τους λεγόμενους μαγικούς καθρέφτες. Αν και πιθανόν να το αγνοούμε, ωστόσο όλοι μας, σαν την κυρά στο κάστρο του Σαλότ, διαθέτουμε από έναν. Η λευκή Ελέιν, η πιο όμορφη και απ’ τις ξωθιές, το παρθενικό κρίνο του Άστολατ, η κυρά του Σαλότ όπως την ονομάτισε ο Άλφρεντ Τέννυσον στη λυρική μπαλάντα του, [1809-1892, εμπνευσμένος από την ιταλική νουβέλα Donna di Scalotta του 13ου αιώνα] δεν μπορούσε να βγει από τον πύργο της. Κατάρα θανατερή θα έπεφτε επάνω της ακόμη και αν τολμούσε να ρίξει κλεφτές ματιές από τα παράθυρά του στο αστραφτερό Κάμελοτ που εκτεινόταν πέρα απ’ το νησί της. Περνάει τις μέρες της υφαίνοντας δίχτυ μαγικό στον αργαλειό της, απ’ τον μεγάλο καθρέφτη όμως μπροστά της ξεχύνονται σαν φαντάσματα εικόνες του έξω κόσμου. Τούτος ο καθρέφτης είναι η μόνη επαφή της με την πραγματικότητα.
Αναζητώντας πληροφορίες στην εσωτερική μυητική παράδοση θα μάθουμε πως ο μαγικός καθρέφτης —όχι σαν εξωτερικό αντικείμενο αλλά σαν ψυχο-νοητική λειτουργία— αντιπροσωπεύει στην ουσία έναν ουδέτερο χώρο που παρεμβάλλεται αποτελεσματικά ανάμεσα σε μας και στην αντικειμενική πραγματικότητα όλων των επιπέδων.
Πρόκειται για τον καθρέφτη του ίδιου του αντιληπτικού μας συστήματος. Όλα όσα γίνονται αισθητά σε μας μέσα απ’ αυτόν, αποτελούν την υποκειμενική-έμμεση βίωση της αντικειμενικής πραγματικότητας εκ μέρους μας. Μπορούμε λοιπόν να πούμε, επαναλαμβάνοντας τα λόγια ενός σύγχρονου εν ζωή μελετητή, ότι όλα τα αντικειμενικά πράγματα αντικατοπτρίζονται μέσα στο μαγικό μας καθρέφτη, τη σφαίρα της υποκειμενικής μας αίσθησης. Και αφού είμαστε πλέον υποψιασμένοι θα υποβάλλουμε το ερώτημα στον εαυτό μας:
Μήπως παθητικά αφήνουμε τον καθρέφτη μας απλώς να αντανακλά τις εικόνες-μορφές του κόσμου, βάσει των προδιαγραφών λειτουργίας που θέτει στον καθένα μας η διαδικασία εξημέρωσης και υπακοής στο συλλογικό όνειρο;
Το μάλλον ευχάριστο ωστόσο είναι πως εντέλει έχουμε τη δυνατότητα —αρκεί βέβαια να αφυπνιστούμε ως προς τον σκοπό της ύπαρξης αυτού του μαγικού καθρέφτη μας—, να τον περιποιόμαστε συνειδητά, να τον καθαρίζουμε, να τον γυαλίζουμε, να του προσδίδουμε συγκεκριμένη χρωματική απόχρωση, να τον στρέφουμε στην επιθυμητή κατεύθυνση, κλπ.
Και τότε, ενεργά πλέον, θα τον χειριζόμαστε εμείς, ή πιο σωστά, η μαγική μας πρόθεση. Θα βρούμε τότε τρόπους και μεθόδους για να τον εστιάζουμε και να τον προετοιμάζουμε κατάλληλα για το έργο της πρόσληψης των κάθε λογής συγκεκριμένων εικόνων που στοχεύουμε.
Φυσικά για να καταπιαστούμε μ’ αυτή την εσωτερική εργασία θα έχουμε ήδη καταλάβει ότι υπάρχουν επίπεδα της αντικειμενικής πραγματικότητας που βρίσκονται τόσο μακριά από τη συνηθισμένη σφαίρα της αίσθησης μας που δεν τα αντιλαμβανόμαστε, δεν τα βλέπουμε ποτέ, εκτός κι αν προσπαθήσουμε πολύ σκληρά να εστιάσουμε τον καθρέφτη πάνω τους.
Η αντίληψη, η θέα των αοράτων. Ο έλεγχος και η κατόπτευση των μη βλεπομένων πραγμάτων. Του παρελθόντος (μας) του κρυμμένου παρόντος και του μέλλοντος (μας). Των αοράτων μέσα μας. Των αοράτων έξω μας. Και των άλλων εν γένει αναντίληπτων επιπέδων της πραγματικότητας, που δεν υπάγονται στο pattern του πλανητικού μας ονείρου.
Κάποια αόρατα απλώς δεν τα κοιτάμε, δεν τα προσέχουμε, και κάποια χρειαζόμαστε άλλα, καινούργια, μάτια για να τα δούμε. Χρειάζεσαι την όραση της Κατασκοπίας Αφροδίτης, χρειάζεσαι τον έρωτα της Θέας των Αοράτων για να δεις όσα στιγμιαία γίνονται ορατά, όσα βγαίνουν στην επιφάνεια, στον αφρό, εκεί που εφάπτονται τα σύνορα των κοσμικών επιπέδων και μετά βουτούν ξανά στα βάθη, ανάβουν και σβήνουν, θαρρείς και μας κλείνουν πειρακτικά το μάτι…
Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος, και σίγουρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή, για να ασχοληθούμε με τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό που πρέπει να προμηθευτεί και τις μεθόδους που πρέπει να εφαρμόσει ο επίδοξος φωτογράφος —και όχι μόνο— αν θέλει να συλλάβει στο φακό του εξωτικά αντικείμενα και ασυνήθιστες ή πιο λεπτοφυείς όψεις του κόσμου. Ωστόσο κάποιες οδηγίες σχετικά με τη ρύθμιση του μαγικού μας καθρέφτη ίσως να εφαρμόζονται εξίσου (όταν υφίσταται η απαραίτητη μαεστρία) και στο φωτογραφικό μας εξοπλισμό.
Στην ουσία πρόκειται για μια απεστίαση και επανεστίαση του βλέμματος —που με τη σειρά της προκύπτει από μια αντίστοιχη απεστίαση και επανεστίαση εκείνης της μαγικής σου δύναμης που ονομάζεται πρόθεση.
Στη συνέχεια ολόκληρη η θεώρησή σου, όχι μόνο η νοητική, ολόκληρη η θέα και η αίσθηση της πραγματικότητας αλλάζει. Με κάθε αλλαγή της αντιληπτικής γωνίας αποκτάς αυτόματα πρόσβαση σ’ έναν αλλιώτικο κόσμο, μετά από κάθε τέτοια μετατόπιση της αντίληψης, βρίσκεσαι σ’ έναν, περισσότερο ή λιγότερο, καινούργιο κόσμο.
Κράτησε απόσταση, στην αρχή έστω και ελάχιστη, αποστασιοποιήσου, απαγκιστρώσου από τον συγκεκριμένο ονειρόκοσμο στον οποίο συνηθίζεις να παραδίδεις την ύπαρξή σου [επειδή βασικά έχεις πειστεί από μικρός ότι τάχα είναι η μία και μόνη αντικειμενική πραγματικότητα] αλλά κι απ’ όλους τους άλλους που δεν παύουν στιγμή να σε διεκδικούν, και κάποια στιγμή θα καταφέρεις να μάθεις να αποσυναρμολογείς επιμέρους κόσμους, επιμέρους ονειρόκοσμους. Φυσικά θα ξεκινήσεις να ξε-υφαίνεις τον συνήθη κόσμο της καθημερινής σου ζωής —το τι αισθάνεσαι, τι σκέφτεσαι, τι επιθυμείς, τι καταλαβαίνεις— μέσα στον οποίο συνήθως, όπως όλοι, γυροφέρνεις σε κατάσταση ύπνωσης και παρατηρείς μόνο ότι οι υπνωτικές εντολές σού επιτάσσουν.
Έχοντας υψωθεί σ’ αυτό το σημείο επίτευξης, ο αφυπνισμένος εαυτός σου θα ’χει κερδίσει την ικανότητα να βλέπει από αλλιώτικες γωνίες και να στοχεύει-να κοιτάζει με αλλιώτικη πρόθεση τον κόσμο, ο μαγικός σου καθρέφτης θα προβάλλει πλέον όσα ο εσώτερος αρχαίος ονειρευτής σου επιλέγει, τα ενσταντανέ της ζωής σου και των κόσμων σου θα αχνοβολούν μια ανάερη ομορφιά αντανακλώντας καρέ-καρέ τα αστροφώτιστα τοπία του νυχτερινού ουρανού.
Όμως ακόμα κι αν έφθασες ως εδώ κι αν, ως Κύριος της Πρόθεσης, Κύριος του Αντιληπτικού/Εικονοληπτικού σου Μηχανισμού, αλλάζεις —με τη δύναμή της— οπτικές γωνίες και θέες, η ολότητα, η ολική θέα του κόσμου πέρα από το αισθαντικό πεδίο των φασματικών εικόνων δυστυχώς σου ξεφεύγει ακόμα.
Χρειάζεται ένας ολοένα και πιο καθαρός μαύρος καθρέφτης! Ικανός να μην απεικονίζει αισθαντικές εικόνες και σκεπτο-μορφές, αλλά να εστιάζει στην καθαρή όραση του Αφηρημένου, να παρακάμπτει το αχνώδες πέπλο της βέβηλης αυτάρεσκης φαντασμαγορίας των φαντασιωδών γεννημάτων της Νύχτας και να σε φέρνει σε άμεση επαφή με το Θεϊκό Σκοτάδι, τον Αληθινό και Αυθεντικό πέρα από τις μορφές Κόσμο.
Πώς θα τον βρεις;
Ο κόσμος πέρα από τις μορφές.
Όσα υλικά δεν έχουν κρυσταλλική δομή λέγονται άμορφα. Το γυαλί —και το γυαλί των καθρεφτών επίσης— είναι υλικό άμορφο. Είναι όμορφη αυτή η ονοματολογική σύμπτωση. Εξίσου άμορφο είναι και το μαύρο ηφαιστειακό γυαλί που λέγεται οψιδιανός, από το οποίο είχε φτιαχτεί (άγνωστο πότε) ο μεξικάνικος μαύρος καθρέφτης χειρός που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο και ανήκε στον Τζον Ντη (1527-1608/9), τον σοφό μάγο και συμβουλάτορα της Ελισάβετ, της τελευταίας βασίλισσας του οίκου των Τυδώρ στην Αγγλία.
Μην απατάσαι όμως. Δεν είναι αυτός που χρειάζεσαι. Ούτε θα σου χρησιμεύσουν στ’ αλήθεια οι οδηγίες για να φτιάξεις δικό σου, που εύκολα θα εύρισκες στη βρίθουσα πληροφοριών πεζή εποχή μας.
Τον καθρέφτη τον έχεις ήδη, το ξέρεις. Είναι ο δικός σου μαγικός καθρέφτης. Είναι η ίδια σου η συνείδηση. Την ημέρα κατοικεί στα μάτια, επιδίδεται στο ΟΡΑΝ συνθέτοντας τις παγωμένες μορφές του κόσμου. Τη νύχτα κατοικεί στο συκώτι και παραδίδεται στο ΟΝΑΡ, διαχεόμενη στις ρευστές μορφές του ονείρου.
Το ήπαρ. Η έδρα της ζωτικής δύναμης (liver, life) σύμφωνα με αναρίθμητους λαούς και πολιτισμούς. Το πιο περιζήτητο σπλάγχνο για μαντεία των πολιτισμών της αρχαιότητας με προεξάρχοντα φυσικά τον κατεξοχήν μαντικό πολιτισμό που ανέπτυξαν οι τόσο κοντινοί και τόσο άγνωστοι Ετρούσκοι. Το σκοτεινόχρωμο και λαμπερό συκώτι.
Οι παρόντες στα σφαγεία μάς βεβαιώνουν ότι επί 20 λεπτά μετά την αφαίρεσή του από το σώμα, το ζεστό συκώτι αχνίζει και η επιφάνειά του είναι ίδια με γυαλί, καθρέφτης που πάνω της καθρεφτίζεσαι καθαρά.
Καθρέφτης σκοτεινός που αχνίζει.
Πώς όταν τύχει και το μάθεις αυτό, να μην απορήσεις με τα λόγια του Πλάτωνα:
Το συκώτι είναι η έδρα του επιθυμητικού μέρους της ψυχής και αποτελεί έναν καθρέφτη που οι θεοί δημιουργοί των ανθρώπων έθεσαν μέσα στο ανθρώπινο σώμα για να υπηρετήσει συγκεκριμένους σκοπούς.
Πώς, όταν ακούς για σκοτεινό καθρέφτη που αχνίζει, να μην εκπλαγείς που στην κινεζική ιατρική παράδοση το πνεύμα [το shen] του συκωτιού ονομάζεται Lung-yen, δηλαδή: ο Δράκοντας που Καπνίζει.
Πώς, όταν έχει τύχει να τον ακούσεις, να μη θυμηθείς τον Τεζκατλιπόκα (= “τον καπνισμένο καθρέφτη” = η βασική σημασία του ονόματός του στη Νάχουατλ, την “καθαρή γλώσσα”, τη lingua franca της εποχής των Αζτέκων), τον Κύριο της Ενόρασης και της Μαντείας, τον Κύριο του Καπνισμένου Καθρέφτη;
Ο συκοφαντημένος από το πολιτικό-θρησκευτικό κατεστημένο της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων (1428-1521) Τεζκατλιπόκα (η περί ης ο λόγος συκοφαντία συντελέστηκε μέσα από τη διαστρεβλωτική ερμηνεία της φύσης και του ρόλου του, είτε από πολιτική σκοπιμότητα, είτε από έλλειψη κατανόησης) δεν είναι το μαύρο κολασμένο ον που Αζτέκοι και Ευρωπαίοι πρόβαλλαν.
Δεν είναι ο μαύρος καθρέφτης όπως νομίζουν αλλά ο Κύριος του Μαύρου Καθρέφτη.
Όπως κάθε αληθινός Κύριος της Μαντικής και Ενορατικής Τέχνης δεν είναι αναγκασμένος να αφαιρεί κανένα συκώτι για να ασκήσει ηπατοσκοπία διαβάζοντας τους μαντικούς χάρτες του ήπατος.
Όντας Άψογος Κύριος του Επιθυμητικού, Άψογος Κύριος της έδρας της ζωτικής δύναμης, ελέγχει τέλεια το μαντικό του όργανο, ελέγχει το ήπαρ, το υπεύθυνο για τη Μαντική Ενόραση και την Επικοινωνία με τους Θεούς.
Πάνω στην κατοπτρική σκοτεινή επιφάνειά του καθρεφτίζεται πεντακάθαρα το Θέλημά Τους, ελευθερώνοντας την όρασή του από τις ψευδαισθησιακές ονειρομορφές και φέρνοντας τον ίδιο σε άμεση ζώσα κοινωνία με τον Αυθεντικό Άμορφο Σκοτεινό Κόσμο του Φωτός.»