Πώς θα περιγράφατε το φεστιβάλ Borderline σε κάποιον που δεν το έχει ξανακούσει ποτέ;

9η χρονιά που το Borderline θα προσπαθήσει να μετακινήσει τα σύνορα που έχουμε ορίσει στην τέχνη που παρακολουθούμε. Φέτος, σε συνεργασία με το φεστιβάλ μουσικής της Βηρυτού Irtijal και με το βλέμμα στραμμένο προς Ανατολή και Δύση, το Borderline παρουσιάζει ακόμα ένα περιπετειώδες πρόγραμμα εντός και εκτός Στέγης.

Συμπράξεις ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών, εγκαταστάσεις, dj-sets, προβολές και ομιλίες που εξερευνούν τις σύγχρονες, καινοτόμες τάσεις της μουσικής και της sound art. Πειραματισμός παντού. Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά; 

Κάναμε τις ερωτήσεις και πήραμε απαντήσεις από τον Μιχάλη Μοσχούτη, επιμελητή του φεστιβάλ και ιδανικό άνθρωπο για να μας τα εξηγήσει. 

Ξεκινάμε με το ερώτημα του τίτλου. Πώς θα περιγράφατε το φεστιβάλ Borderline σε κάποιον που δεν το έχει ξανακούσει ποτέ; Κάθε χρόνο, επί σειρά 9 ετών, το πρόγραμμα του Borderline συμπεριλαμβάνει συναυλίες, εγκαταστάσεις, προβολές, ομιλίες και εργαστήρια που εξερευνούν τις σύγχρονες τάσεις στην ηλεκτρονική, ηλεκτροακουστική, αυτοσχεδιαστική μουσικής και την sound art. Όπως άλλωστε προδίδει και ο τίτλος, το φεστιβάλ εξετάζει και αμφισβητεί τις οριογραμμές που χωρίζουν μουσικά είδη, καλλιτεχνικές πρακτικές και παραδόσεις. Φέτος, μέσω της συνεργασίας με το φεστιβάλ Irtijal της Βηρυτού, έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στα γεωγραφικά όρια και στην συνύπαρξη και συνεργασία καλλιτεχνών από Ανατολή και Δύση.   

Σε ποιο σημείο έχει φτάσει αυτή τη στιγμή η επίδραση της τεχνολογίας πάνω στη μουσική; Είναι μερικές φορές δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ μουσικής ή τεχνολογικού installation; Θα έλεγα ότι κάποιες φορές είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ μουσικής και sound art, καθώς και τα δύο μπορούν να έχουν performative στοιχεία, κάτι που συνήθως δεν θα συνέβαινε σε κάποιο installation. Αν αναφέρεσαι περισσότερο για την θέση και τον ρόλο του performer στην σύγχρονη μουσική, η τεχνολογία σίγουρα μας έχει δώσει το έναυσμα να επαναπροσδιορίσουμε τις σχέσεις δημιουργού και δημιουργήματος και ίσως ακόμα περισσότερο την σχέση ακροατή και μουσικής. 

Σας ρωτάνε συχνά αλλά μπορούμε να πούμε πια ότι το 2019 το ελληνικό κοινό είναι πολύ πιο εξοικειωμένο με την πειραματική τέχνη; Σίγουρα υπάρχει όλο και μεγαλύτερη εξοικείωση του κοινού με τις πιο σύγχρονες και καινοτόμες καλλιτεχνικές τάσεις, αλλά υπάρχει και ένα ζήτημα οπτικής στο συγκεκριμένο θέμα. Δηλαδή σε τι ακριβώς αναφερόμαστε ως πειραματικό ή avant garde; Παραμένει πειραματικό αυτό που ήταν και πριν 20 ή 50 χρόνια πειραματικό; ή με τα χρόνια γίνεται “κλασικό” ή και παρωχημένο; Νομίζω ότι αυτό είναι ένα αρκετά σύνθετο ζήτημα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ κάτι παράδοξο: συχνά ηλικιωμένοι καλλιτέχνες είναι πιο τολμηροί και πιο ανοιχτοί σε κάτι καινουργιο από τους καλλιτέχνες της νέας γενιάς. Άραγε έχουμε εξοικειωθεί με τον πειραματισμό και την περιπετειώδη διάθεση που προϋποθέτει; ή μήπως απλά έχουμε αναγνωρίσει εμφάσεις κάποιων καινοτόμων καλλιτεχνικών τάσεων; 

Ποιο είναι το όριο για σας μεταξύ πειραματικής τέχνης και… τέχνης; Όπως έλεγε και ο Jonas Mekas, “οι επιστήμονες πειραματίζονται, οι κινηματογραφιστές φιλμάρουν και το αποτέλεσμα είναι πάντα  φιλμ”. Έτσι θα έλεγα και για την μουσική, ότι οι μουσικοί παίζουν μουσική και κάνουν πάντα μουσική. Όσο θετική χροιά μπορεί να έχει ο όρος “πειραματισμός”, παραπέμποντας σε κάτι φρέσκο, καινούργιο και ανατρεπτικό, τόσο μπορεί να υποδηλώσει ότι κάτι είναι ημιτελές, ή ότι είναι ακόμα σε “πιλοτικό” στάδιο και επομένως όχι ακόμα έτοιμο για το κοινό. Πολλές φορές αυτή η διαστρέβλωση του όρου “πειραματικό” οδηγεί σε μια επιφυλακτικότητα του κοινού απέναντι σε μια συναυλία πειραματικής μουσικής. Ίσως ονομάζεται κάτι πειραματικό γιατί απλά δεν είναι μέρος της mainstream και indie μουσικής βιομηχανίας. Τελικά όμως, όπως έχουμε δει πολλές φορές στις τελευταίες δεκαετίες, στοιχεία της μουσικής που τώρα βρίσκεται off the grid τελικά θα οικειοποιηθούν από την mainstream κουλτούρα. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Είναι πέντε μέρες το φεστιβάλ. Μπορείτε να μας πείτε τι θα παρακολουθήσουμε σε κάθε μία από αυτές; Τις δυο πρώτες μέρες έχουμε την συνεργασία των Artefacts με την συνθέτρια Νικολέτα Χατζοπούλου και τον προγραμματιστή Αλέξανδρο Δρυμωνίτη και από την Παρασκευή ξεκινάει ένα πιο πυκνό πρόγραμμα δράσεων με την παρουσίαση του σπάνιου μουσικού οργάνου Halldorophone και την συνεργασία του Καναδού Christof Migone με μια ομάδα Ελλήνων καλλιτεχνών στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Στην συνέχεια ανεβαίνουμε στην Μικρή Σκηνή για ένα τριπλό bill με τους Acte Vide και τον Raed Yassin, τον tecnho παραγωγό και turntablist Thomas Brinkmann και το σχήμα Rouba3i από το Λίβανο σε μια σύμπραξη με τον Αυστραλό ντράμερ των Necks Tony Buck. Το Σάββατο ξεκινάμε με ήχους εκκλησιαστικού οργάνου και ηλεκτρονικών στην Γερμανική Εκκλησία στην Σίνα με το πρότζεκτ Spire και στην συνέχεια πάμε στο Ρομάντσο για το club night με τους cORNIzA και All Matters, το τριο των Jérôme Noetinger, Anna Zaradny, Robert Piotrowicz, τους Two Or The Dragon και τέλος την Ελβετο-νεπαλέζα Aϊsha Devi με τα live visuals του Emile Barret. Πρώτη δράση της Κυριακής ένα εργαστήριο πάνω στην χρήση μαγνητοταινίας, μετά ο Stefan Fraunberger στο κανονάκι και τα ηλεκτρονικά, ο Sam Kidel σε μια περφόρμανς σε χώρο που έχει διαμορφωθεί σαν call centre και πάμε στην Μιρκή Σκηνή για τους εγχώριους Trigger Happy και την τραγουδίστρια Nadah El Shazly από το Κάιρο με το τετραμελές σχήμα της. Να μην ξεχάσω βέβαια και ότι καθ’όλη την διάρκεια του φεστιβάλ θα μπορείτε να επισκεφτείτε και το installation της Maia Urstad που ετοίμασε ειδικά για το Borderline.

Πώς επηρεάζει το Borderline συνεργασία με το φεστιβάλ μουσικής της Βηρυτού Irtijal; Τι μαθαίνουμε από τους Λιβανέζους; Φέτος είχαμε την τύχη να συνδιαμορφώσουμε τον μουσικό μας πρόγραμμα μαζί με το Irtijal Festival της Βηρυτού. Μόλις επέστρεψα από αυτό το τόσο ιδιαίτερο μουσικό φεστιβάλ, καθώς πολλοί από τους καλλιτέχνες του Borderline παρουσίασαν την δουλειά τους το Σαββατοκύριακο που πέρασε στο Irtijal. Για 19 συνεχόμενα χρόνια το φεστιβάλ αυτό πραγματοποιείται χάρις μιας μικρής ομάδας μουσικών που είναι αφοσιωμένοι στο συγκεκριμένο σκοπό. Χαρακτηριστικό είναι ότι το φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε ακόμα και τις μέρες που η πόλη βομβαρδιζόταν από τις δυνάμεις του Ισραήλ. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό ότι εν καιρό πολέμου μια ομάδα ανθρώπων έχει το σθένος και την αποφασιστικότητα να κάνει μουσική κάτω από τον ήχο των σειρήνων και των βομβαρδισμών με κίνδυνο την ίδια τους την ζωή! Ακόμα και στο φετινό φεστιβάλ, οι διακοπές ρεύματος μας υπενθύμιζαν που βρισκόμασταν. Πρόκειται για μια πόλη απίστευτων αντιθέσεων, όπου πολλές φορές θυμίζει και την Αθήνα. Πιστεύω ότι έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε από καλλιτέχνες που έχουν τέτοια αφοσίωση σε κάποιον καλλιτεχνικό στόχο. Παραδοσιακά, για οτιδήποτε αφορούσε την σύγχρονη μουσική και τις τέχνες, είχαμε το βλέμμα μας στις χώρες της Δύσης. Ίσως έχει φτάσει η στιγμή που θα πρέπει να δούμε και από την άλλη πλευρά, καθώς έχουμε πολλές κοινές αναφορές, σημαντικούς δεσμούς αλλά και παρόμοια ζητήματα καλλιτεχνικής ταυτότητας και συσχέτισης με τα πολιτιστικό γίγνεσθαι της Δύσης. Παράλληλα, προκύπτει και μια προφανής πρακτική συνεργεία με τις κοντινές μας χώρες: για παράδειγμα όταν ένας μουσικός περιοδεύει στην Κεντρική Ευρώπη, θα παίξει στο Βερολίνο και μετά στο Παρίσι, έτσι θα πρέπει και εμείς να αναπτύξουμε ένα δίκτυο που θα μπορεί να στηρίξει τις περιοδείες μουσικών στην ευρύτερη περιοχή.

Είναι πολλά ονόματα στο πρόγραμμα που δεν τα γνωρίζουμε. Θα μπορούσατε να μας επιστήσετε την προσοχή σε αυτά που δεν πρέπει να χάσουμε; Δεν θα έλεγα ότι έχουμε headliners και ο προγραμματισμός του φεστιβάλ γίνεται έτσι ώστε κάποιος να μπορεί να παρακολουθήσει όλες τις δράσεις. Εφόσον υπάρχει χρόνος και διάθεση κάποιος μπορεί να μην χάσει τίποτα!

Δείτε όλο το πρόγραμμα εδώ. Αναλυτικά.